Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
diririk;biz elə təsəvvür edirik ki,bizim həyatın başa çatması əvəzsiz itkidir,biz istəyirik ki,Allah özü şəxsən bizim qayğımıza qalsm,bizə elə gəlir ki, biz onun yaratdıqlarının ən alisiyik. Yaşadığım həyatda gəldiyim qənaət ondan ibarətdir ki,istər ayrılıqda, istərsə də bütün bəşəriyyət bütövlükdə heç də təsəvvür olunan qədər böyük deyildir. Paskalın dövründə olduğu
kimi mühakimə yürütmək olmazdıeosentrik və antroposentrik sistemlər daha yoxdur.Alomlar bir-birinin ardınca sonsuzluqda yox olurlar. Bununla belə biz mövcuduq, düşünürük-insan fikirləşmək bacarığı əldə edəndən bəri öz qarşısına eyni bir sualı qoymuşdur:bu suala hətta dünyanın bütün dinləri cavab axtarsa da hələlik ona cavab tapmamış- lar.İnsanın ölməzlik şəraitinin axtarışı hələ də davam edir-bu sirri açmaq üçün qədim dövrlərdən üzü bəri görülən heç bir iş öz bəhrəsini verməmişdir.Ölümün gəlişi ilə biz tam yox oluruq,yoxsa həyatımız davam edəcəkdir?Müasir elm insanın ruhunun ölməzliyi probleminə hələlik tam münasibət bildirməyə cəsarət etmir.Məsələnin nə müsbət,nə də mənfi həlli yoxdur.Ümumiyyətlə belə hesab edirlər ki,axirət dünyası müəmması bizim əqli imkanlarımız xaricindədir və insan əqli bu sirrə daxil ola bihnəz.Daha hansi mövzu bu qədər birbaşa bizə toxunur?Hər birimizə,bizim gələcək taleyimizə toxunan bu məsələyə maraq göstərməmək olar?Ancaq bu problemi diqqətlə araşdıranda onun çoxda anlaşılmaz və əlçatmaz olmadığının şahıdı oluruq.Bizim əql öz işığı ilə bu problemin bəzi qaranlıq yerlərini işıqlandıra bilər.Astronomiya və psixologiya sahəsindəki kəşflər bizi daha çox təəccüb- ləndirir.Bu elmlər bu problemi birlikdə həll edirlər. Fiziki kainat və kainat psixikası bütöv tamdır. /Vstronomiya həmişə dinlə bağlı olmuşdur.İlahi səma astronomik səma ilə bağlı olmalıdır, əks halda uğursuzluq labüddür: hər bir alimin müqəddəs borcu-həqiqətin axtarışıdır. İnkvizisiya əsrlər boyu sərbəst fikrin inkişafını ləngitmişdir: fəallar eşafotə göndərilmiş,diri-diri tonqalda yandırılmışlar. C.Brunonu, 68
Savanarolu, Dallcnif, Sorvelif və başqalarını xatırlayaq.Həqiqi tədqiqatçıları susmağa məcbur etmişlər. Bu vəhşi metod daha çox psixoloji elmlərin inkişafını ləngitmişdir. Özlüyündə bu tədqiqatlar gündəlik həyat üçün çox da vacib deyildir.Adamların əksəriyyəti savadsız idi.Fikirləşməyi bacarmayan və ya bunu istəməyən hər yüz adama ən yaxşı halda bir mütəfəkkir düşürdü.Yerdə qalanlar kim olduqları, haradan
gəldikləri sualını
vermədən sakitcə
yaşayırlar,onları hətta adi məsələlər belə maraqlandırmır.Bu cahillər yalnız yeyir,içir,məhəbbətlə məşğul olur,özlərinə oxşar olanları dünyaya gətirirlər,yatırlar daha çox pul qazanmağın yollarını axtarırlar. Bu dünya, orada olan möcüzələr onlara yaddır.Gündəlik yaşamaq haqqında qayğı adamaların fəlsəfi düşüncəyə olan biganəliyi ilə izah olunur.Bu cür universal biliksizlik insan fərdiliyinin zəif təzahürünün nəticəsidir. Adamlar necə olduqları ilə qane olurlar.Son vaxtlar düşünən adamlar getdikcə azalır.Yer planetinin sakitləri olduqca az intellcktlidirlər,onlarda heyvan təbiəti çox güclüdür -hara baxsaq bu hiss olunur. Hələ də kobud güc hüququ idarə edir və onu müdafiə edir. Əksər ölkələrdə hökumət başçısı qəti tədbirlərin, müharibələrin tərəfdarı olur. Xalqların əksəriyyətinin maliyyə ehtiyatlarının ondan doqquzu törədilən maharibələrdəki xərclərin ört-basdır edilməsinə yönəldilir. Təbii ki,ölüm insan taleyini müəyyən edən amil olaraq qalır.Əslində məhz o baş hökmdardır.Son illər onun qüdrəti daha da artmışdır,məhz o Avropanı, bütün dünyanı gənclərin meyidləri ilə örtmüşdür,o insanları öz gələcək taleləri haqqında düşünməyə vadar edir-bu məsələ ilə bağlı çoxlu suallar qarşıya qoyur.hamının diqqətini özünə cəlb edir. Mən bilirdim ki,başqa adamlar ölürlər,ancaq heç zaman ölümü
gömıəmişdim. Mən
adamların necə
ölməsini görməmişdim,görsəm də yəqin
ki, heç
nə anlaya
bilməyəcəkdim.Sən hər hansı bir adamı sevirsən və o qəflətən ölür-bax onda ölümün həqiqi dərk olunması baş verir.Bir sözlə 69
hər hansı adamın ölümlə üz-üzə dayanması sevdiyi insanın ölümü vaxtı olur.Bizi məhəbbət və ölüm əhatə edir, transformasiya baş verir,dərin dəyişiklik baş verir,siz sanki yenidən doğulursunuz, siz heç vaxt əvvəlki olmayacaqsınız. Adamlara məhəbbət məlum deyildir, məhəbbətsiz isə ölümü dərk etmək mümkün deyildir. Məhəbbətsiz ölüm həyat sirrini adamlara açmaz.Məhəbbət olanda isə o bütün qapıların açarını verir. Mənim ilk ölüm təcrübəm sadə omamışdır-o mənə böyük təsir etmişdir.Həddindən çox sevdiyim insan ölürdü.O məni tam azad tərbiyə elmiş,mənimlə fəxr etmiş,heç vaxt mənə əmirlər verməmişdir,təzyiq göstərməmişdir,heç nəy qadağan etməmişdir. ’’Bunu etmə!”,”Bu olmaz!” ifadədələrin ondan eşitməmişdim.Mən yalnız həmin an bu insanın mənəv gözəlliyini dərk etdim.Bu mənim atam idi-o mənim azadlığıma hörmət etdiyindən mən onu çox sevirdim.Mən yalnız azadlığıma hörmət edən adamları sevə bilərəm.Əgər məhəbbətim əvəzində azadlığım əlimdən alınacaqsa mən bu cür məhəbbəti istəmirəm.Bu cür məhəbbət onu dərk edənlər üçün yox,sadə adamlar üçün nəzərdə tutulur.Atamın “Allah, .sən mənə həyatımı bəxş etmişdin,indi mən onu sənə qayları- ram”deməsi məni bərk sarsıtdı. Son anda mən xəstəxana çarpayısında onun yanında oturanda o mənə baxıb “bu nə səsdir,elə bil təkər fırlanır,onu dayandır” dedi.Mən o vaxt deyilən bu sözün mənasını dərk etməmişdim,bunu az qala sayıqlama kimi qəbul etmişdim. Təkər həyatın fırlanan olmasını bildirirdi-bu həyat və ölüm təkəri idi.M in illər ərzində milyonlarla insan eyni bir hərəkəti təkrarlamışlar.onlar təkəri dayandınnaq istəmişlər. Atamın ölümü çox şeyləri dərk etməyə məni məcbur etdi.Məhz bu mənim həyalımın sonrakı gedişini müəyyənləşdirdi.Atam gözlərini əbədi yummamışdan qabaq mənim ağladığımı görüb “Ağlama,heç vaxt Allahdan xahiş etmə ki,mənə kömək olsun-nə qədər yaşamağımızı o müəyyənləşdirir” dedi. Maraqlıdır görüşün gözəlliyi olduğu kimi,ayrılığm da öz gözəlliyi var.Ayrılığın öz şəxsi poeziyası 70
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|