Rəyçilər Ə. A. Sadıqov T.Ə. Sadıqov

234 

Materialların  uçotu  və  sənədlərlə  rəsmiyyətə  salınması  mühasibat  aparatı 

işinin  çox  zəhmət  tələb  edən  sahəsidir.  Materialların  hərəkətində  olan 

nomenklatura olduqca böyükdür. Onların mədaxili və məxarici üzrə əməliyyatlar 

ay  ərzində  çox  təkrar  olunur.  Buna  görə  işin  bu  sahəsində  hesab  maşınlarının 

tətbiqi böyük əhəmiyyət kəsb edir. 

4.7.

 

Materialların buraxılışının uçotu 

İstehsal  xərcləri  hesablarında  uçota  alınan  əsas  məsrəflərin  tərkibində 

xammal və əsas materiallar, köməkçi materiallar, satın alınmış ya- nmfabrikatlar, 

texnoloji məqsədlər üçün yanacaq və enerji sərfi mühüm yer tutur. 

Təşkilatda materialların sərf edilməsi hansı məqsədlər üçün edilməsinə görə, 

yəni  istehsalat  ehtiyaclarına  sərf  olunmasına,  artıq  və  istifadə  edilməyən 

qiymətlilərin satılmasına və şairəyə sərf edilməsinə görə fərqləndirmək lazımdır. 

Materialların  sərf  edilməsinin  istiqamətindən  asılı  olaraq  12,  13,  15-  ci 

cədvəllərdə,  10  və  10/1  saylı  jurnal-orderlərdə  əks  etdirilən  müxtəlif  köçürmələr 

tərtib  edilir.  Materialların  istehsalata  və  təsərrüfat  ehtiyaclarına  buraxılışı  ilkin 

sənədlər əsasında, uçot qiymətləri ilə (alış, tədarük, müqavilə qiymətləri ilə və plan 

maya  dəyəri  ilə)  materiallann  uçotu  üçün  ayrılmış  hesabların  krediti  və  müvafiq 

məsrəf hesablannm debeti üzrə əks etdirilir. 

Təşkilat  əldə  edilmiş  materialları  hər  şeydən  əvvəl  məhsullann 

hazırlanmasına, işlərin yerinə yetirilməsinə və xidmətlərin göstərilməsinə, həmçinin 

digər  məqsədlərə:  avadanlıqlann  və  binaların  saxlanmasına  və  təmirinə, 

dəftərxanaya və i.a. sərf edir. 

Materialların anbardan istehsalata buraxılışı, daxili yerdəyişməsi 

və istehsalat ehtiyatlarının satışı üzrə əməliyyatlar uçotda aşağıdakı 

kimi əks etdirilir: 

JV«

 

Əməliyyatlann məzmunu

 

Müxabirləşən

 

hesablar

 

Debet

 

Kredit

 

1

 

Xammal  və  materiallar  əsas  istehsalat  sexləri  tərəfindən  məhsullann 

(işlərin, xidmətlərin) istehsalına sərf edilib

 

202

 

201

 

---

235 

2

 

Xammal vo materiallar köməkçi istehsaiatlarda məhsulların istehsalına, 

işlərə, xidmətlərə, o cümlədən elmi-tədqiqat və təcrübə işlərinin yerinə 

yetirilməsinə,  yeni  növ  məmulatların  mənimsənilməsi,  texnoloji 

alətlərin təcrübə nümunələrinin hazırlanması üzrə sifarişlərə sərf edilib

 

202.9

 

201

 

3

 

Materiallar  istehsalat  sexlərinin  və  avadanlıqlarının  saxlanması  və 

istismarına sərf edilib

 

202.8

 

201

 

4

 

Materiallar istehsalat sexlərinin və təsərrüfatlarının təsərrüfat və digər 

ehtiyaclarına istifadə edilib

 

202.8

 

201

 

5

 

Materiallar ümumtəsərrüfat ehtiyaclarına istifadə edilib

 

721

 

201

 

6

 

Xammal  və  materiallar  istehsalda  olan  çıxdaşın  düzəldilməsinə  sərf 

edilib

 

731.9

 

201

 

7

 

Materiallar  qeyri-sənayc  təsərrüfatları  (mənzil-kommunal  təsərrüfatı, 

uşaq təşkilatları, yardımçı kənd təsərrüfatı təşkilatlan və i.a.) tərəfindən 

istifadə edilib

 

731.8

 

201

 

8

 

Materiallar  mədən  hazırlıq  işlərində,  mövsümi  sahələrdə,  istehsalın 

hazırlanması  üçün  qurğuların  və  aqreqatların  mənimsənilməsinə, 

torpaq, tikili vo avadanlıqların il ərzində, qeyri-bərabər həyata keçirilən 

təmirinə və ya nəzərdə tutulmayan təmirinə sərf edilib

 

242

 

201 •

 

9

 

Malgöndərənin hesabına, hazır məhsulların qablaşdırılması ilə əlaqədar 

olaraq materiallar sərf edilib

 

711

 

201

 

10

 

Tikili və avadanlıqların ləğvi ilə əlaqədar olaraq materiallar sərf edilib

 

611

 

201

 

12

 

Qısamüddətli maliyyə qoyuluşları hesabına maddi qiymətlilər verilib

 

234

 

201

 

13

 

Törəmə təşkilatlara materiallar buraxıb

 

532

 

201

 

14

 

Filiallara, nümayəndəliklərə, şöbələrə və d. materiallar buraxılıb

 

532

 

201

 

15

 

Təbii  fəlakət  nəticəsində  məhv  olma  ilə  əlaqədar  maddi  qiymətlilər 

silinib

 

801

 

201

 

16

 

Təmir  üçün  ehtiyatlar  hesabına  sərf  edilən  mal-material  qiymətliləri 

silinib

 

412

 

201

 

17

 

Məqsədli təyinatlı tədbirlər üçün materiallar sərf edilib

 

544

 

201

 

18

 

Artıq və həmin təşkilata lazım olmayan maddi qiymətlilər faktiki maya 

dəyəri ilə anbardan buraxılıb və ya göndərilib

 

611

 

201

 

19

 

Satış qiyməti ilə qiymətlilərin dəyərinə eyni zamanda belə yazılış tərtib 

edilir

 

211

 

611

 

20

 

Materialların satışından daxil olan vəsait əks etdirilib

 

221.223

 

211

 

21

 

Maddi  qiymətlilər  müəyyən  səbəblər  nəticəsində  malgöndərənlərə 

qaytarılıb

 

217

 

201

 

---