Rəyçilər Ə. A. Sadıqov T.Ə. Sadıqov
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
110 Xərcin tanınması. Xərc aktivlərin azalması və öhdəliklərin artması ilə bağlı iqtisadi səmərənin azalmasının baş verdiyi və bu azalmanın etibarlı səviyyədə qiymətləndirilməsinə imkanın mövcud olduğu hallarda tanınır. Qiymətləndirmə - Mühasibat balansında və ya Mənfəət və zərər haqqında hesabatda təqdim edilən obyektin pul ifadəsinin müəyyənləş- dirilməsidir. İlkin dəyər. Aktivin ilkin dəyər əsasında qiymətləndirilməsi onun əldə edilməsi zamanı pul vəsaitlərinin və ya pul ekvivalentlərinin ödənilmiş məbləği və ya verilmiş əvəzləşdirmənin (mübadiləyə verilmiş qey- ri-monetarcaktivlərin, qəbul edilmiş öhdəliklərin, buraxılmış kapital alətlərinin) ədalətli dəyəri ilə qiymətləndirilməsini nəzərdə tutur. Cari dəyər. Aktivin cari dəyəri əsasında qiymətləndirilməsi hal- hazırda analoji aktivlərin əldə edilməsi üçün ödənilməli olan pul vəsaitlərinin və ya onların ekvivalentlərinin məbləği ilə qiymətləndirilməsini nəzərdə tutur. Mümkün satış dəyəri. Aktivin mümkün satış dəyəri əsasında qiymətləndirilməsi təşkilatın adi iş şəraitində bu aktivin satılması nəticəsində əldə edilə biləcək pul vəsaitlərinin və ya onalnn ekvivalentlərinin məbləği ilə qiymətləndirilməsini nəzərdə tutur. Diskontlaşdırılmış dəyər. Aktivin diskontlaşdınimış dəyər əsasında qiymətləndirilməsi təşkilatın adi iş şəraitində bu aktivin istifadəsindən gözlənilən gələcək xalis pul vəsaiti daxilolmalarının hal-hazırki məbləği ilə qiymətləndirilməsini nəzərdə tutur. Ədalətli dəyər. Aktivin ədalətli dəyər əsasında qiymətləndirilməsi onun müstəqil, yaxşı məlumatlandınimış və bu cür əməliyyatı həyata keçirməkdə maraqlı olan tərəflər arasında mübadilə nəticəsində əldə edilə biləcək məbləğlə qiymətləndirilməsini nəzərdə tutur. Təşkilatın kapitalı aşağıdakı kimi nəzərə alına bilər: a) təşkilatın maliyyə kapitalı, yəni təşkilata qoyulmuş onun xalis aktivlərinin dəyərinə (təşkilatın öz kapitalına) bərabər olan investisiyanın nominal dəyəri və ya sabit alıcılıq qabiliyyəti əsasında qiymətləndirilmiş pul vəsaitlərinin məbləği; b) təşkilatın fiziki istehsalat məhsuldarlığı və ya bu məhsuldarlığın təmin edilməsinə tələb olunan resurslar. 111 II FƏSİL. PUL VƏSAİTLƏRİ VƏ ONLARIN EKVİVALENTLƏRİNİN VƏ HESABLAŞMALARIN UÇOTU 2.1. Pul vəsaitlərinin və hesablaşma əməliyyatları uçotunun mahiyyəti Bazar iqtisadiyyatı şəraitində vəsait və əmək əşyalarının alınması, məhsul (iş, xidmət) satışı və i.a. ilə əlaqədar olan bütün işlərə görə təşkilatlar arasında daima qarşılıqlı münasibətlər əmələ gəlir ki, bu da onlar arasında bağlanmış razılaşmalara əsasən həyata keçirilir. Bir qayda olaraq bütün kənardan alınan dəyərlilərə görə mütləq pul göçürülməli və buna uyğun olaraq buraxılmış məhsullar, yaxud göstərilmiş xidmətlər üçün müvafiq ödəmələr alınmalıdır. Bununla birlikdə aparılmış bu və ya digər əməliyyatlara görə büdcə, bank, sığorta orqanları, müxtəlif ictimai təşkilatlar, xeyriyyə fondları, bilavasitə işçi heyəti və i.a.-la da hesablaşmalar aparılır. Təşkilatlar arasında baş verən bütün mümkün olan hesablaşmalar bilavasitə pulun köməyi ilə aparılır. Onların köməyilə ayrılmış vəsaitlər pul formasından istehsalat ehtiyatlarına çevrilərək, satışdan əldə edilən pulun və onun tərkibində olan xalis gəlirin formalaşmasına səbəb olur. Elə bununla da pul hesablaşmaları vəsaitlərin dövriyyəsinin təmin edilməsində ən mühüm amil kimi çıxış edir, onların vaxtında başa çatması isə istehsalın arasıkəsilməz prosesində ən zəruri şərt hesab edilir. • Hesablaşmalar iki formada: bank sistemi ilə nağdsız köçürmələr yolu ilə, yaxud nağd pulla ödəmə şəklində (nağdsız və nağd hesablaşmalar) başa çatır. Pulları mühafizə etmək və nağdsız hesablaşmaları həyata keçirmək üçün hər bir təşkilata onun yerləşdiyi ərazidə hesablaşma və digər zəruri hesablar açılır. Bank vasitəsi ilə kassa-hesablaşma əməliyyatlarının aparılması, birliklərin (təşkilatların) maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti üzərində hərtərəfli nəzarətin təşkil olunması təmin olunur. «Azərbayjan Respublikasında banklar və bank fəaliyyəti haqqında» 14 iyun 1996-cı il tarixli 123 - IQ saylı Azərbaycan Respublikası Qanununa müvafiq olaraq, ölkəmizin bank sistemi Mərkəzi Bank və Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|