Telman Huseynov
ixra
əməliyyatları – xarici ölkələrdə xidmət göstə-
rilm
əri məhsulların göm-
rük
ında ekvivalent məbləğində məhsulların göndərilməsi və
alın
gün
dəri-
lən
c olunan məhsulun istehsalçısı dövlət müəssisəsidirsə, onun də-
yəri istehsalçıya tam ödənilməlidir.
Müvəqqəti ixrac
əsi, lizinq əməliyyatlarının aparılması, sərgilərdə, yarmarka-
larda iştirakı və s. üçün məhsulların – yenidən işlənmədən – ölkə-
yə qaytarılması şərtilə ixracıdır. Dövlət müəssisələri tərəfindən məh-
sulların müvəqqəti ixracı əməliyyatları üzrə bağlanan müqavilələr İqti-
sadi İnkişaf Nazirliyində qeydiyyatdan keçirilməklə, digər müəssisələr
tərəfindən isə gömrük orqanlarında bəyan edilməklə icra olunur.
İdxal əməliyyatları da ixrac əməliyyatlarına müvafiq olaraq növlərə
ayrılır. İdxalla məşğul olan firmaların idxal etdikl
dəyərlərinə nəzarəti gömrük orqanları həyata keçirir.
Firmanın xarici iqtisadi fəaliyyətində qeyd edilən idxal-ixrac əmə-
liyyatları ilə yanaşı, barter, kooperasiya əməliyyatları və sərhədyanı
ticarət də mövcuddur.
Barter əməliyyatları dəyəri ödənilmədən ekvivalent məbləğdə
qarşılıqlı əmtəə (məhsul) mübadiləsini nəzərdə tutur. Barter əmə-
liyyatlar
ması müddəti 90 günə qədər müəyyən olunur. Ekvivalent məb-
ləğdə qarşılıqlı əmtəə mübadiləsi əgər göstərilən müddətdə başa çat-
mazsa, onda hesablaşma müqavilədə göstərilən valyuta ilə 10 bank
ü ərzində yerinə yetirilməli və vəsait ixracatçının ölkədəki bank
hesabına köçürülməlidir. Əgər qeyd edilən müddətlər ərzində ekviva-
lent məbləğdə əmtəə alınmadıqda və qarşılıqlı hesablaşma aparılma-
dıqda alınmamış əmtəənin dəyəri gizlədilmiş gəlir hesab edilir və fir-
ma buna görə məsuliyyət daşıyır. Barter əməliyyatları üzrə gön
və ya gətirilən məhsulların gömrük bəyannamələrinin bir nüsxəsi
əmtəə bəyan olduğu tarixdən etibarən 7 gün ərzində gömrük orqan-
ları tərəfindən müvəkkil banklara və İqtisadi İnkişaf Nazirliyinə gön-
dərilir. Bütün müəssisələr tərəfindən bağlanmış barter müqavilələri
İqtisadi İnkişaf Nazirliyində qeydiyyatdan keçirilməklə realizə oluna
bilər.
Kooperasiya əməliyyatları xammal, yarımfabrikatlar, məmu-
latların bu və ya digər (təmir, emal, son məhsul şəklinə gətirmə,
qablaşdırma və s.) məqsədlə müvəqqəti olaraq ixracını və ya
idxalını nəzərdə tutur.
536
Fəsil 21. Firmanın xarici iqtisadi fəaliyyəti
Sərhədyanı ticarət, müstəsna olaraq, müvafiq sərhədyanı ərazi
çərçivəsində istehsal olunan, eləcə də müvafiq sərhədyanı ərazi miq-
yas
ayan
akk
ərkəzi Bank
tərə
əsini təsdiq edən müvafiq sənədləri gömrük
orq
xal olunan məhsulların əmtəə dəyərini müəyyən edən sənəd;
ertifikatı.
ında istehlakı nəzərdə tutulan məhsullara yerli ehtiyacların ödənil-
məsi üçün ölkənin sərhədyanı bölgəsində məskunlaşmış bütün şəxs-
lər tərəfindən, ölkə ilə sərhəd dövlətləri arasında bağlanmış beynəl-
xalq müqavilələrdə müəyyən olunmuş müvafiq sərhədyanı ərazidə
əcnəbi vətəndaşlarla həyata keçirilə bilər.
Azərbaycan Respublikasında məhsulların ixracı, bir qayda olaraq,
onların haqlarının qabaqcadan ödənilməsi, yaxud geri çağrılm
reditiv açılması yolu ilə və birinci dərəcəli bankların zəmanəti
əsasında həyata keçirilir. Bankların birinci dərəcəlilik əlamətləri bey-
nəlxalq reytinq agentliklərinin təminatlarına əsasən M
findən müəyyən edilir. Müəssisə öz məhsullarını ixrac etmək
üçün onların haqqının əvvəlcədən ödənilməsi, akkreditivin açılması
və ya zəmanətin verilm
anlarına təqdim etməlidir.
Firmanın idxal əməliyyatlarına nəzarəti isə ona xidmət göstərən
müvəkkil bank həyata keçirir.
Firma ixrac əməliyyatlarını həyata keçirərkən gömrük or-
qanlarına aşağıdakı sənədləri təqdim edir:
– hüquqi şəxsin Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən müəyyən
edilmiş kodu;
– xarici şəxslərlə bağlanmış müqavilə;
– ixrac olunan məhsulların mənşəyi haqqında sənəd;
– ixrac olunan məhsulların haqqının əvvəlcədən ödənilməsi və ya
akkreditivin açılması barədə müvəkkil bankın sənədi;
– gömrük yük bəyamnaməsi.
Firma idxal əməliyyatlarını həyata keçirərkən gömrük or-
qanlarına aşağıdakı sənədləri təqdim edir:
– bağlanmış müqavilə;
– gömrük yük bəyannaməsi;
– id
– yol-nəqliyyat sənədləri;
– əmtəənin mənşəyini təsdiq edən sənəd;
– əmtəənin keyfiyyət sertifikatı;
– əmtəənin uyğunluq s
537
Telman Huseynov
Firma idxal-ixrac əməliyyatlarını həyata keçirməzdən qabaq
tərəfdaşı ilə özü arasında qarşılıqlı münasibətləri tənzimləyən
geniş əhatəli alqı-satqı müqaviləsi bağlayır.
Xarici ticarət müqaviləsində idxalçı və ixracatçı arasında alqı-satqı-
nın bütün şərtləri ətraflı və tam dəqiqliklə öz əksini tapmalıdır.
Müqavilənin mətni, tərəflərin hüquqi adları, bağlandığı vaxt və
yerini göstərməklə tərtib edilir.
Müqavilə aşağıdakı bölmələrdən ibarət olur:
Bölmə I. «Müqavilənin predmeti».
Burada xarici ticarətin növü, məhsul göndərmənin təməl şərtləri –
əmtəənin adı, miqdarı, kəmiyyəti və mənşəyi – göstərilir.
Bölmə II. «Əmtəənin keyfiyyəti».
Müqavilənin bu bölməsində əmtəənin keyfiyyət xarakteristikası,
onun keyfiyyətini təsdiq edən sənəd göstərilir və həmin əmtəənin
keyfiyyətinin müəyyən olunması qaydası öz əksini tapır.
Bölmə III. «Müqavilənin qiyməti və ümumi məbləği».
ri ölkələrin valyutaları və bunlardan
əla
ədinin (litr, metr, ton)
qiy
Bu bölmədə müqavilənin valyuta qiyməti qeyd edilir, başqa
sözlə, tərəflərin təmsil etdiklə
və üçüncü bir ölkənin valyutası göstərilir. Burada habelə alqı-
satqı aktının predmeti olan əmtəənin bir əd
məti göstərilməklə müqavilənin ümumi məbləği müəyyən edi-
lir.
Bölmə IV . «Məhsulgöndərmə vaxtı».
Xarici ticarət üzrə bağlanan müqavilənin bu bölməsində əmtəəni
satı
a çatdırılması-
nın
undan əlavə bu bölmədə məhsulun
yol
.
cı müəssisənin alıcı müəssisəyə öz əmtəəsini neçə təqvim günü
ərzində göndəriləcəyi göstərilir, onun satıcıdan alıcıy
vaxt intervalı qeyd olunur. B
a salınma vaxtı ayrıca göstərilir.
Bölmə V. «Məhsulgöndərmənin şərtləri»
əsində tərəflərin hesablaşmaları hansı
val
östərilməlidir. Bundan əlavə burada
hab
əhvilvermə».
Müqavilənin bu bölm
yuta ilə həyata keçirilmələri g
elə ödənişin yeri, vaxtı və usuluda qeyd olunur.
Bölmə VI. «Təhvilalma, t
utulmuş kəmiyyətdə və
key
vaxtları qeyd olunur.
rılması və nişanələnməsi».
Burada əmtəələrin müqavilədə nəzərdə t
fiyyətdə təhvilalma və təhvilvermə
Bölmə VII. «Əmtəənin qablaşdı
538
Dostları ilə paylaş: | 
