Ряйчиляр: амеа-нын мцхбир цзвц

Fəsil 21. Firmanın xarici iqtisadi fəaliyyəti 

eyni məhsulları idxal edən ölkəyə satışı üçün səciyyəvi olan xərclərin 

(nəqliyyat, yükləmə, sığorta və s.), ölkəyə ixracı nəticəsində əldə olu-

nan

əhsulun gömrük dəyərinin müəyyən 

edi

əgər birinci üsul 

tətb

i tətbiq oluna bilmir-

sə, 

 

 

r?  

 mənfəətin toplanması yolu ilə müəyyən edilir.  

Ehtiyat üsulu vasitəsilə  məhsulun gömrük dəyəri beynəlxalq 

təcrübəyə əsasən müəyyən edilir. 

Qeyd etmək lazımdır ki, m

lməsində yuxarıdakı ardıcıllıq gözlənilir. Yəni 

iq oluna bilmirsə, ikinci üsuldan, əgər ikinc

üçüncüdən və s. istifadə edilir. 

 

F İ K İ R L Ə Ş İ N

 

1. Xarici iqtisadi əlaqələr hansı zərurətdən doğur? 

2. Müəssisənin xarici iqtisadi əlaqələrinin hansı istiqamətləri vardı

3. Firmanın xarici iqtisadi fəaliyyətinin formalarını sayın və onla-

rın şərhini verin. 

4. İdarəetmə üzrə xarici iqtisadi fəaliyyətin növləri haqqında nə 

kimi  məlumatınız var? 

5. Firmanın ixrac əməliyyatlarına – faktiki ixraca, kredit ixraca və 

reksporta şərh verə bilərsinizmi? 

6. Konsiqnasiya və müvəqqəti ixrac əməliyyatlarının mahiyyətini 

aydınlaşdıra bilərsinizmi? 

7. Xarici iqtisadi fəaliyyətin dövlət tənzimlənməsi zəruriliyini izah 

edin. 

8. Ölkənin iqtisadi mənafeyini qorumaq üçün tətbiq edilən xüsusi 

növ rüsumlar hansılardır? 

 

 551

---

 

 

 

 

 

 

A 

“Firmanın iqtisadiyyatı”na dair məfhum və anlayışların 

izahlı lüğəti

 

AÇIQ TİPLİ SƏHMDAR CƏMİYYƏTİ – səhmləri sərbəst su-

rətdə özgəninkiləşdirilmə hüququna malik səhmdar cəmiyyətidir; cə-

miyyətin Nizamnamə fondunun m numum məbləği 4 min manatdan 

i

az olmamalıdır. 

ADİ SƏHM – səhmdar cəmiy ətinin buraxdığı iki səhm növün-

əs vermək 

ən qiymətli kağızdır.  

dür. Başqa rüsum növləri ilə müqaisədə 

NASI – ölkə və xarici müəssisə və 

a təsərrüfat fəaliyyəti üçün yaradılmış iq-

övcuddur: sənaye, iqtisadi və elmi-texniki inkişaf, sərbəst iş-

üddət ərzində başqasının tapşırığı və onun 

esabına istehsal, satış, tədarük, topdansatış ticarəti üzrə fəaliyyət gös-

tərən (müvəkkilik edən) hüquqi və ya fiziki şəxsdir; agentin əqd sənəd-

lərinə imza etmək hüququ olmur; öz xidmətlərinə görə sifarişçidən – 

müqavilə əsasında – haqq alır.  

AKKORD ƏMƏK HAQQI – işçilərə ödənilən dənəmuzd əmək 

haqqı formalarından biridir; əmək haqqının bu formasında bağlanmış 

müqavilədə  həcmi,  əvvəlcədən müəyyən olunmuş  işin tam yerinə 

yetirilməsinə görə ödənilir. 

y

dən biridir; səhmdar cəmiyyətinin ümumi yığıncağında s

yolu ilə onun idarə olunmasında iştirak etmək, mənfəətindən dividend 

almaq və  səhmdar cəmiyyəti ləğv olunarkən onun əmlakında pay 

almağa hüquq ver

ADVALOR RÜSUM – məhsulun gömrük dəyərinə görə faizlə 

hesablanan rüsum növü

(spesifik, kombinə edilmiş) daha geniş miqyasda tətbiq edilir. 

AZAD SAHİBKARLIQ ZO

sahibkarlar üçün güzəştli (əlverişli) vergi, gömrük, investisiya və di-

gər imtiyazlı şərtlər əsasınd

tisadi ərazidir; dünya ölkələri təcrübəsində üç tip sərbəst iqtisadi zo-

nalar m

güzarlıq zonaları. 

AGENT – müəyyən m

h

 552

---

“Firmanın iqtisadiyyatı”na dair məfhum və anlayışların izahlı lüğəti 

 

AKSİZ – əsasən kütləvi istehlak mallarına (şəkər, tütün məmu-

latları, duz, benzin və s.) dolayı yolla tətbiq edilən və  məhsulun 

qiymətinə əlavə olunan, nəticə etibarı ilə, məhsulun istehsalçısı və ya 

satıcısının dövlət büdcəsinə ödədiyi vergi növüdür. 

 AKTİVLƏR – firma, müəssisə ə ya şirkətə məxsus olan əmlak 

və pul

rial ehtiyatları, lisenziyalar, «nou-hau», bank və qiymətli kağızlara 

qoyuluşlar, patentlər, müəllif hüquqları və s.-nin – məcmusudur; sa-

hibi üçün iqtisadi dəyərə malik olan, fiziki və ya maddi əsası olma-

yan

a növlərindən biridir;  

etməklə onun dəyərinin ödə-

nilm

issəsi-

nin

  əsas fondların aşınmasının pulla ifadəsidir; bu 

ayı

asiya normalarının hesab-lanmasında 

isti

yaradılan maliyyə mənbəədir. 

 v

 vəsaitlərinin – binalar, qurğular, maşın və avadanlıqlar, mate-

 müxtəlif hüquqlar da aktivlərin tərkib hissələridir. 

AKKREDİTİV  –  firma, müəssisə  və  şirkətlərin kommersiya 

əməliyyatları üzrə bankla nağd olmayan hesablaşma sənədidir; o, 

bankla hesablaşm

ALICI BAZARI – bazarda əmtəə təklifinin tələbi üstələdiyi si-

tuasiyadır; belə bir vəziyyətin yaranması iqtisadi baxımdan isteh-

lakçılar üçün faydalıdır.  

AMORTİZASİYA – əsas fondların dəyərinin bir qisminin məhsu-

lun istehsalı ilə əlaqədar xərclərə əlavə 

əsidir; o, əsas fondların fiziki və  mənəvi köhnəlmələrinin pulla 

ifadəsidir. 

AMORTİZASİYA NORMASI – əsas fondun köhnələn h

 bərpası üçün zəruri olan məbləğin həcmini müəyyən edir; onun 

vasitəsilə əsas fondların dövr etməsi nizamlanır, onların təkrar isteh-

salı intensivləşdirilir. 

 AMORTİZASİYA AYIRMALARI  – mövcud əsas fondların 

təmirinə, modernləşdirilməsinə və habelə yeniləri ilə əvəzlənməsinə 

istqamətləndirilmiş

rmalar  əsas fondların ilkin dəyərinə görə  əvvəlcədən müəyyən 

olunmuş faizlə hesablanır. 

AMORTİZASİYA MÜDDƏTİ – amortizasiya ayırmaları hesabına 

əsas fondların dəyərinin tam ödənilməsi üçün müəyyən edilmiş vaxt 

intervalıdır; ondan illik amortiz

fadə olunur. 

AMORTİZASİYA FONDU – firma və müəssisələrdə köhnəlmiş 

əsas fondların bərpası və yeniləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulan amor-

tizasiya ayırmaları hesabına 

 553

---