S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
95
Venoz hiperemiyanm ürək çatışmazlığı, vena mənfəzi- nin tutulması, venanın xaricdən sıxılması, damar divarı keçiriciliyinin artması ilə əlaqədar növləri var. Venoz hiperemiya toxuma və orqanlarda hipoksiya törədir, ödemə, qanaxma və qansızmaya, funksiyaların pozulmasına, uzun müddət davam etdikdə, hətta orqanla¬rın parenximatoz hüceyrələrinin nekrozuna səbəb ola bilər. Venoz hiperemiyanm orqanizmə müsbət təsiri də olur: venoz durğunluq nəticəsində iltihab nahiyəsində infeksion prosesin ləngiməsi, mikroorqanizmlərin çoxalmasının qarşısının alınması, xronik venoz durğunluq nəticəsində • birləşdirici toxumanın inkişaf edib, yaraların sağalmasının sürətlənməsi və s. Işemiya - arteriyalarla qanın axıb gəlməsinin çətinləş- ıuəsi nəticəsində toxuma və orqanlarda törənən yerli qanazlığıdır. İşemiyaya arteriyaların spazmı, mənfəzinin tutulması, xaricdən sıxılması (şiş, çapıq, ekssudat və s. ilə), qanın toxumalar arasında qeyri-bərabər paylanması səbəb ola bilər. Spazma ilə əlaqədar olan və qısa müddət davam edən işemiya nisbətən yüngül keçir. Uzun sürən işemiya toxumaların nekrozuna səbəb olur. Bu, beyində və ürəkdə xüsusilə təhlükəlidir. Staz - mikrosirkulyator sistem damarlarında qanın hərəkətinin kəsilməsidir. İşemik, venoz və həqiqi kapilyar staz ayırd edilir. Staz zamanı qanın reoloji xassələri dəyişilir, eritrositlərin aqreqasiyası son dərəcə şiddətlənir, • mikrosirkulyator sistem damarlarında sərhədləri pozulub, bir-birinə möhkəm yapışmış eritrositlər yekcins qırmızı kütlə əmələ gətirir. Bu dönməz proses «slac» (ingiliscə - «palçıq») fenomeni adlanır. downloaded from KitabYurdu.org
96
Slac zamanı leykositlər mikroskopik damarların endotel qişasına yapışır, qan cərəyanı pozulub, burulğanlı və fasiləli xarakter alır, sürəti azalır. İri aqreqatlar damarlarda hərəkət edib, emboliya törədə bilər. pozulması nəticəsində törənən nekrozdur. İnfarktın inkişa¬fında işemiya və nekroz mərhələləri ayırd edilir. Morfoloji xüsusiyyətlərinə görə infarktın 3 forması vardır: ağ (işenıik), qırmızı (hemorragik) və qırmızı haşiyəli ağ infarkt. Kiçik ölçülü infarkt zamanı autoliz nəticəsində infarkt sahəsi tam bərpa oluna bilər. Nekrozlaşmış geniş sahələr yumşalır və ya sərtləşir, həmin sahəyə kalsium duzları və ya dəmir birləşmələri çökür, yerində kista və ya bakterial emboliya nəticəsində abses əmələ gəlir və s. Tromboz - canlı orqanizmlərdə qanın damar daxilin¬də və ya ürək boşluqlarında laxtalanmasıdır. Yaranmış qan laxtası ağ, qırmızı və ya hialin trombu əmələ gətirir. Trombozun patogenezində yerli (damar divarındakı dəyişikliklər, qan cərəyanının zəifləməsi) və ümumi (laxta- landırıcı sistemin aktivləşməsi, əks-laxtalandıncı sistemin aktivliyinin azalması) amillər iştirak edir. Tromboz 3 mər¬hələdə inkişaf edir: 1) trombositlərin aqqlütinasiyası; 2)
fıbrinogenin koaqulyasiyası və fibrinin əmələ gəlməsi; 3)
eritrositlərin aqqlütinasiyası və plazma zülallarının presipitasiyası. Kiçik tromblar aseptik autoliz prosesinə uğrayır, yəni yumşalıb, tamamilə əriyir. Böyük tromblar tədricən birləşdirici toxuma ilə əvəz olunur, içində kanallar əmələ gəlir və qan damarlarına çevrilir. Həmin nahiyədə kalsium birləşmələri toplanıb, vena divarlarında daşlar əmələ gətirə bilər. Orqanın (beyin, ürək, böyrək və s.) arteriyasını tıxayan tromb onun infarktına səbəb olur. Tromboembo- liya trombun təhlükəli ağırlaşmasıdır. Emboliya - damar mənfəzinin embolla, yəni qan və ya limfa ilə gətirilib, qanda dövr edən qeyri-normal hissəciklərlə tutulmasına deyilir. Embollar downloaded from KitabYurdu.org 97
ekzogen (hava, qaz, bərk konsistensiyalı yad cisimlər, bakteriya və parazitlər) və endogen (tromb, piy, toxuma və hüceyrələr, dölyanı su) mənşəli olur. Bunlar orqanizmdə 3 istiqamətdə - böyük və kiçik qan dövranında və qapı venası sistemində hərəkət edir. Qulaqcıqarası və ya mədəcikarası çəpərlərin qüsuru zamanı ürəyin sağ hissəsindən sol hissəsinə keçən (paradoksal), həmçinin öz ağırlıq qüvvəsinin təsiri ilə qan • cərəyanına əks istiqamətində hərəkət edən (retroqrad) embollar da olur. Embollar böyük qan dövranına düşdükdə, beyində, ürəkdə, böyrəkdə, dalaqda, bağırsaqlarda, ətraflarda və s. işemiya, infarkt, qanqren törədə bilər. Kiçik qan dövranın- dakı embollar ağciyər arteriyasının kiçik şaxələrində olduqda ağciyərdə hemorragik infarkta, böyük şaxələri tutduqda isə qəfil ölümə səbəb olur. Embol qapı venasını və ya onun böyük şaxəsini tutduqda, qarın boşluğu orqanlarında qan durğunluğu nəticəsində assit əmələ gəlir, dalaq böyüyür, qarının ön divarının venaları genişlənir. Bunlardan əlavə, ürəyin sistolik və dəqiqəlik həcmi azalır, arterial təzyiq enir, təngnəfəslik müşahidə edilir, xəstə huşunu itirə bilər. İltihab İltihab - damarların, birləşdirici toxumanın və sinir sisteminin iştirakı ilə orqanizmin yerli zədələnməyə qarşı kompleks cavab reaksiyasıdır, iltihabla zədələnmiş toxu¬malarda struktur, funksional və metabolik pozulmalar, həmçinin mikrosirkulyasiyanm pozulması aşkar olur. • •
ımıəyyən həddən kənara çıxmadıqda mümkün olduğunu İltihab prosesi qədimdən məlum olub, həmişə alimlərin diqqətini cəlb etmişdir. Hələ eramızdan əvvəl V əsrdə Hippokrat iltihabın orqanizm downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|