S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
243
Seboreya dəri səthində kimyəvi tərkibi dəyişilmiş • piylənmənin artması xəstəliyidir. Bu vaxt keyfiyyət və kəmiyyət etibarilə dəyişilmiş həddindən artıq piylənmə şəraitində ağırlaşma əmələ gəlir. Sifətdə komedonlar (civzə), sızaqlar görünür, irinli dəri xəstəlikləri, başın tüklü hissəsində kəpəklənmə, tüklərin seyrəlməsi və dazlıq müşahidə olunur. Seboreyanm ilk əlamətləri 12 - 14 yaşlı gənclərdə başlanır. Belə hal adətən 12-20 yaşlı gənclərdə cinsi yetişkənlik dövründə fizioloji hal kimi təsvir olunur. 20 - 26 yaşına bu səpgilər keçib gedir. Kəpəklənmə. Duru seboreyalı xəstələrin başının tüklü hissəsində kəpəklənmə də müşahidə olunur. Bu zədələn¬mənin ilk əlamətləri 12-14 yaşlarında başın tüklü hissəsin¬də piylənmənin artması ilə başlanır. Tədricən kəpəklənmə artır, 16-20 yaşında başın bütün tüklü hissəsini əhatə edir. Bu vaxt başda külli miqdarda kəpəklənmə müşahidə olunur. Onlar bozumtul-ağ rəngdə kəpəyə bənzəyir, xəstə¬nin saçlarına və paltarına (çiyinlərinə) tökülür. Xəstələr başın tüklü hissəsində qaşınmadan və qaşınma nəticəsində sıyrıntıdan şikayət edirlər. Xəstələr başını yuyandan sonra başın dərisi qızarır, quruyur və dartılır. Bəzi xəstələrdə 22 - 25 yaşında, adətən, kəpəklənmə qurtarır, lakin ayrı- ayrı hallarda 35 - 40 yaşadək uzanır. Seboreyanm profilaktikası. 1. Şirniyyat, şirin qida məhsulları (pirojna, tort, paxlava, şəkərbura, peçenye, xəmir xörəkləri, ağ çörək və s.) ciddi məhdudlaşdırılmalıdır. 2. Yağlı ət xörəkləri (yağlı qoyun və mal əti, toyuq, balıq və s.) də məhdudlaşdırılmalıdır. Ət
məhsullarını soyutma
yemək məqsədəuyğundur. downloaded from KitabYurdu.org
244
3. Qızardılmış, duza, sirkəyə qoyulmuş (xiyar, pomidor, sarımsaq və s.), konservləşdirilmiş məhsullar da seboreyanm müalicəsində mənfi rol oynayır. 4.
Spirtli içkilər və papiros çəkmək sobereyanm gedişini xeyli ağırlaşdırır və müalicəsini çətinləşdirir. Odur ki, seboreyanm müalicə müddətində bu adətlərdən çəkin¬mək lazımdır. 5.
Süd və süd məhsullarına (kəsmik, süzmə, qatıq, kərə yağı və s.) üstünlük verilməlidir. 6. Meyvə, tərəvəz və göyərti çox xeyirlidir. 7. Qatı seboreyalı şəxslər isə başını ilıq su, uşaq sabunu, yumurta sarısı ilə yumalıdırlar. Sulsen sabunu, şampun hər iki halda işlətmək olar. Saçları seyrək daraqla daramaq məsləhətdir. XV. EKSTREMAL VƏZİYYƏTLƏR Ekstremal (lat. ekstremus - son, fövqəladə) vəziyyət orqanizmin uyğunlaşdırıcı mexanizmlərinin həddən artıq ' gərginləşməsi və ya tükənməsi nəticəsində törənən son dərəcə ağır, çox vaxt həyatla ölüm arasındakı vəziyyətdir. Ekstremal vəziyyətlərə aid olan şok, stress, koma, kollaps, bayılma, həmçinin ağrı bir-birindən fərqli klinik mənzərəyə malik patoloji hallar olsa da, eyni zamanda onların hamı¬sını eyni başlıq altında birləşdirməyə əsas verən ümumi xüsusiyyətləri vardır. Belə ki, bütün ekstremal vəziyyətlərdə maddələr mübadiləsində və orqanizmin funksiyalarında oxşar dəyişikliklər, hipoksiya törənir, hüceyrələrdən qana çoxlu miqdarda fizioloji aktiv maddələr (histamin, serotonin, kininlər və s.) keçərək, ümumi və yerli qan dövranını, tənəffüsü pozur. Simpato- adrenal və hipofiz- böyrəküstü vəzi sistemləri aktivləşir, çox vaxt qüsurlu dövranlar əmələ gəlir. Ekstremal vəziyyətlər zamanı xəstəni xilas etmək üçün ' göstərilən təxirəsalınmaz tibbi yardımın xarakterində oxşarlıq vardır: ilk növbədə downloaded from KitabYurdu.org
245
hipoksiya, sonra orqanizm üçün bilavasitə təhlükə törədən funksional pozulmalar, daha sonra ekstremal vəziyyətə səbəb olan amil və qüsurlu dövranlar aradan qaldırılır. Ağrı və şok Ağrı
toxumalarda üzvi və ya funksional dəyişik¬ liklərə səbəb olan zədələyici amillərin törətdiyi mürəkkəb psixofizioloji vəziyyətdir. Digər hissiyyatlardan fərqli olaraq, nə ağrını törədən spesifik qıcıq, nə də qəbul edən xüsusi reseptor yoxdur. Hər hansı qüvvəli qıcıq ağrı törədir və bütün yalın sinir ucları bu qıcığı qəbul edir. Ağrı nə qədər əzabverici olub, insan ondan can qurtarmağa çalışsa da, onun böyük bioloji əhəmiyyəti vardır. Ağrı orqanizmə təhlükəli amilin təsiri barədə xəbərdarlıq edir, orqanizmdə həmin amillə mübarizəyə yönəlmiş mühafizə reaksiyalarının formalaşmasına səbəb olur, xəstəni həkimə getməyə məcbur edir və həkimə diaqnozu müəyyənləşdirməkdə kömək göstərir. Odur ki,- həkim gələnədək ağrını aradan qaldırmaq üçün qohum- qonşunun tövsiyəsi ilə tədbirlər görmək məsləhət deyil. Həm də ağrının xüsusiyyətlərinə diqqət ' yetirmək lazımdır. Ağrı kəskin, küt, kəsici, deşici, yandırıcı və s. ola bilər. Səthi və dərin, erkən və gecikmiş, somatik və visseral ağrı ayırd edilir. Stenokardiya tutması zamanı ağrı', ürəkdən başqa, sol qolda, kürəkdə, boyunun və başın sol tərəfində də hiss edilir. Həzm sisteminin xəstəliklərində ağrı yeməkdən əvvəl və ya sonra, bəzən gecəyarısı, acqarına ola bilər. Revmatizm və s. zamanı ağrı ilin fəsillərindən asılı olaraq şiddətlənir. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|