S. N. Alimetov, Ş. S.İBrahimova

 
Postromboflebitik sindrom d
ərin  venaların  trombozundan  xeyli 
sonra, d
ərin vena daxilində əmələ gəlmiş trombun gec və özü də qeyri-
tam  rekanalizasiyası  nəticəsində  inkişaf  edir.  Bəzən onun səbəbi  əvvəl 
z
ədələnmiş  venanın  retromrombozu olur. Bu zaman qan perforant və 
d
ərialtı  kollateral  venalar  vasitəsilə, zədələnmiş  venadan  kənarda 
paylanır.  Klinik  olaraq  xronik  venoz  çatışmazlığı  əlamətləri  müşahidə 
edilir. 
 
Venaların varikoz xəstəliyi və posttromboflebitik sindrom tədricən 
inkişaf edərək, xronik venoz çatışmazlıq və ətrafların venoz xoraları ilə 
ağırlaşır. Belə hallarda aşağı ətrafların zədələnmə əlamətləri bir tərəfli və 
ya assimetrik olur. Ür
əyin  sağ  hissələrinin daha çox zədələnməsi ilə 
f
ərqlənən  ağır  dərəcəli ürək  patologiyaları  (trikuspidal  qapağın 
çatışmazlığı,  konstriktiv  perikardit,  restriktiv  kardiomiopatiya, 
m
ədəciklərarası  çəpərin defekti, arteriovenoz keçidlər, ürəyin  sağ 
m
ədəcik mənşəli dekompensasiyası və s), aşağı ətraflarda xronik venoz 
çatışmazlıq  yarada bilər.  Sonuncu  halda  baş  verən dəyişikliklər 
simmetrik olur. Postromboflebitik sindrom v
ə xronik venoz çatışmazlıq 
venaların  genişlənməsi,  deformasiyası,  venoz  qapaqların  disfunksiyası, 
reflüksl
ər və venoz hipertenziya hesabına inkişaf edib meydana çıxır. Bu 
zaman barmaqlar intakt qalmaqla topuq v
ə baldırların, proksimal venalar 
z
ədələnmiş  olduqda,  həm də  budların  davamlı  ödemi  müşahidə  olunur; 
venaların genişlənməsi, trofik dəyişikliklər, piqmentasiya, qaşınma izləri, 
fibrozlaşmış  ocaqlar,  sellyülit,  limfovenoz  durğunluq  nəzərə  çarpır. 
X
əstələrdə  venoz  axsama,  venoz  xoraların  əmələ  gəlməsi xarakterikdir. 
Müalic
ə  ətrafın  elastik  kompressiyasından  və  flebotrop dərman 
vasit
ələrinin  (flavonoidlər, benzopironlar, ekstraktiv preparatlar) təyin 
olunmasından ibarətdir.  
 
Venoz  çatışmazlığının  bir  neçə  il  ərzində  davam edib 
proqressivl
əşməsi və  çox vaxt belə  fonda  ətrafın  travmatizasiyası 
n
əticəsində, trofik olaraq dəyişilmiş və ödemli dəridə, topuq nahiyəsində 
venoz yaralar t
əzahür olunur. Venoz yaralar, adətən ciddi  ağrılarla 
müşayiət olunmur; şəkərli diabeti olan xəstələr isə, ağrını, demək olar ki, 
hiss etmirl
ər. Müalicə məqsədilə aşağı ətraflara elastik kompressiya təyin 
etm
ək,  ətrafa  qaldırılmış  vəziyyət vermək,  əsas xəstəliyə  korreksiya 
aparmaq v
ə  xoranın  regenerasiyasını  stimullaşdırmaq  lazımdır.  Aşağı 
ətraflarda  arterial  qan  dövranının  çatışmazlığı  fonunda  arterial  xoralar 
meydana  çıxa  bilər.  Onların  əmələ  gəlməsi, adətən  xırda  travmalarla 
əlaqədar  olur.  Toxumaların  xronik  işemiyası,  arterial  xoraların  torpid, 
y
əni  davamlı  gedişini  təmin edir; onlar getdikcə  dərinləşir  və 
genişlənirlər;  xoranın  sərtləşmiş  dibində  qara qartmaq əmələ  gəlir və 
sonra ona infeksiya qoşulur; bu xoralar ağrılı olurlar. Onların müalicəsi 
üçün  xronik  işemiyanı  revaskulyarizasiya  vasitəsilə  aradan götürürlər. 
 
282 

---

Arteriollyar xoralar d
əri  arteriollarının  okklüziyası  hesabına  meydana 
çıxır. Belə xoralar çox ağrılı olurlar və çox vaxt baldırlarda rast gəlinirlər. 
Arteriollyar xoraların səthləri quru olur. Müalicə məqsədilə onları əmələ 
g
ətirən kollagenoz, vaskulit, bağırsaq xəstəlikləri, hemoblastozlar, şişlər 
korreksiya olunur v
ə ağrı aradan götürülür.  
 
Neyrotrofik xoralar innervasiya v
ə  hissiyyat  pozğunluqları  ilə 
müşayiət olunan və  uzun çəkən patoloji proseslər  zamanı  müşahidə 
edilir. Bunlara diabetik v
ə  digər  neyropatiyalar,  onurğa  beyninin 
z
ədələnmələri aiddir. Ayağın dar ayaqqabı ilə tədricən sıxılması və buna 
oxşar  digər torpid travmalar, sürtülmə  və  siyrilmələr,  xoranın  xəbərsiz 
inkişafına  gətirib  çıxara  bilər.  Neyrotrofik  xoraların  kənarları 
döy
ənəkləşir  və  onların  altında  kraterlər, fistulalar lokalizə  oluna bilər; 
bel
ə xoralara infeksiya qoşulur və bəzən onlar osteomiyelitlə ağırlaşırlar. 
Şəkərli  diabet  fonunda  meydana  çıxmış  neyrotrofik  xoraları,  yanaşı 
olaraq  arteriopatiya  müaşayiət  edir.  Xoralara  infeksiya  qoşulduqda  fəal 
v
ə  sürəkli  antibiotikoterapiya  aparılır.  Yeri  gəlmişkən qeyd edək ki, 
ödemin  azaldılması,  xoranın  sağaldılması  və  ətrafa elastik 
kompressiyanın qoyulması venoz hipertenziyanı 30-40 mm c.s-na qədər 
s
ərhədləndirir. Venoz çatışmazlığının cərrahi müalicəsi az hallarda tətbiq 
olunur.  
 
Aşağı  ətraflarda limfödema və  ya limfostaz, dəri və  dərialtı 
toxumalarının  xüsusilə  səthi  limfa  damarları  ilə  drenajının 
pozulmasından rast gəlinir. Bu patologiya birincili və ikincili olmaqla iki 
qrupa  bölünür.  Birincili  limfödema  limfatik  yolların  anomalik 
displaziyası və ya ageneziyası nəticəsində, doğulandan dərhal sonra, özü 
d
ə digər anomaliyalarla müştərək rast gəlinir. O, çox vaxt aşağı ətrafların 
simmetrik z
ədələnməsilə  səciyyələnir; bəzən həm də  cinsi orqanlar, 
yuxarı ətraflar və üz, yanaşı olaraq zədələnir; qızlarda oğlanlara nisbətən 
daha çox qeyd edilir v
ə bu forma erkən limfödema adlanır (lymphedema 
precox). İkincili limfödema (lymphedema tarda), əsasən yaşlı adamlarda 
travma,  residivl
əşən  infeksiyalar,  süalanma,  limfatik  yolların  sıxılması 
(kompressiya) 
hesabına,  ikincili  olaraq  inkişaf  edir.  Yuxarı  ətraflarda 
radikal  mastektamiyadan  sonra  xeyli  hallarda  limfostaz  meydana  çıxır. 
Limfatik ödem öz növb
əsində  infeksiya ilə, sellyülitlə  ağırlaşa  bilər. 
Mikroblar ayaq barmaqlarının arasında limfostaz və trixoftiya nəticəsində 
əmələ  gəlmiş  çatlardan  daxil  olur  və  limfatik damar və  düyünlərində 
iltihaba s
əbəb olurlar. Residivləşən infeksiyalaşmalar limfatik damarların 
obliterasiyasına gətirib çıxarır. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, limfostazlı 
x
əstələrdə infeksiyanın qarşısını almaq vacib vəzifələrdəndir. Limfostaz 
v
ə  limfödema digər  şişlərdən,  ayaq  barmaqlarında  lokalizə  olunmaqla 
f
ərqlənir,  başqa  sözlə  bu  zaman  ayaq  barmaqları  şişməyə  başlayır  və 
burada d
əri qalınlaşır, bərkiyir, portağal qabığına oxşayır. Eyni zamanda 
 
283 

---