S. N. Alimetov, Ş. S.İBrahimova

qeyri-stabil stenokardiya kimi davam ed
ə  bilər.  Vacib  olanı  ST 
seqmentinin 20 d
əqiqədən çox yüksəlib  davamlı  şəkil  almasıdır.  Belə 
halda 
reperfuziya müalic
əsi (trormbolitik terapiya və  ya 
revaskulyarizasiya) t
əxirəsalınmaz  rejimdə  icra olunmalıdır.  ST 
seqmentinin başlanğıc nöqtəsi J adlanır və onun bu nöqtədən yüksəlməsi 
m
əqbul sayılır. ST seqmentinin yüksəlməməsilə baş verən kəskin koronar 
sindromu 
zamanı  ST  seqmenti  0,5  mm-dən çox olmaqla izoxəttədən 
aşağı enir, yəni depressiyaya uğrayır və T dişciyi 1 mm-dən çox olmaqla 
h
əmmərz aparmalarda (V
1
-V
3
; I v
ə  AVL; II, III və  AVF; V
3R
-V
4R
) 
inversiyaya uğrayır. Hər dəfə cari EKQ lentinin əvvəlki EKQ lentləri ilə 
müqayis
ə  olunması  gərəkdir. Qanda biomarkerlərin keyfiyyətcə  və  ya 
k
əmiyyətcə yoxlanması anginoz və ya işemik tutmadan 3-6 saat sonrakı 
vaxtdan  başlayaraq  diaqnostik  nəticələr  verir.  Əslində  isə  EKQ, onun 
əvvəlki lentlərilə  müqayisəsi və  nəzarətin, xüsusilə  monitor nəzarətin 
t
əşkil olunması, diaqnozun dəqiq qoyulmasını təmin edir. Kəskin koronar 
sindromu  diaqnozunun  yanında  tutmanın  baş  verdiyi  tarixi  və 
trombolizisin  icrası  tarixləri dəqiq olaraq (gün, ay, il, saat və  dəqiqə) 
göst
ərilir. Beləliklə, ilk saatlarda ST seqmentinin yüksəlməsilə baş verən 
k
əskin koronar sindromu; ST seqmentinin yüksəlməsilə  baş  verən 
miokard  infarktı  və  ya mümkün kəskin  koronar  sindromu  diaqnozları 
qoyula bil
ər.  
 
Taktiki 
olaraq,  döş  qəfəsində  ağrı  və  diskomfort  meydana  çıxan 
kimi dilin altına bir həb nitroqliserin  və  ya bir doza sprey qəbul edilir; 
effekt  qeyd edilm
ədikdə  dərhal (5 dəqiqə  ərzində) təcili  tibbi  yardım 
briqadası çağırılır. Nitroqliserini isə arterial hipotenziya olmadığı halda, 
h
ər 5-10 dəqiqədən bir həb olmaqla, cəmi üç dəfə təkrar etmək olar; eyni 
zamanda bir doza aspirini (150-300 mq)  çeyn
əmək məsləhətdir; daha 
sonra  klopidoqrel  300 mq dozada verilir (revaskulirizasiyadan sonra is
ə 
t
əkrar olunur). Təcili yardım briqadası xəstəni ağrıdan xilas edir (morfini 
4-8 mq dozada venaya yeridir v
ə  5-15 dəqiqədən  sonra  infuziyanı 
t
əkrarlayır) və xəstə intensiv terapiya və ya reanimasiya şöbəsinə yetirir; 
hospitala q
ədərki dövrdə, kəskin koronar sindromu ST seqmentinin 
davamlı  yüksəlməsilə  müşayiət olunduqda (>20 dəq) venadaxili 
trombolizis göst
ərişdir.  Sonuncudan sonra xəstəni ballonlu dilatasiya 
şöbəsinə aparmaq lazımdır.  
 
 
 
 
 
 
 
 
85 

---

Reanimasiya v
ə intensiv terapiya mərhələsi 
 
Diaqnostika. 
                   - t
əkrar EKQ (dərhal); 
                   - EKQ v
ə arterial qan təzyiqi monitorinqi; 
-  miokardiral biomarkerl
əri (troponinlər,   KFK, 
MB-KFK); 
                   - exokardioqrafiya; 
- kalium, natrium, kalsium, maqnezium, qlükoza, 
kreatinin, qrometullyar filtrasiya sür
əti; 
- torakal rentgenoqrafiya; 
- ümumi analizl
ər; 
-  antitrombotik terapiyaya göst
ərişlər və  əks 
görst
ərişlər.  
Müalic
ə.
  
-  ür
ək çatışmazlığı və ya hipoksemiya hallarında 
oksigenoterapiya; 
-  ST seqmentinin yüks
əlməsilə baş verən kəskin 
koronar sindromda göst
ərişlərə 
gör
ə 
trombolizis; 
- aspirin, klopidoqrel v
ə ya tikeqrelor; 
- 
fondaparinuks,  enoksaparin,  ağrı,  hipertenziya 
hallarında nitroqliserinin infuziyası; 
- 
β-adrenoblokatorlar,  AÇF  ingibitorları  və  ya 
valsartan; 
- 
hiperqlikemiyanın korreksiyası; 
- dig
ər dərman və tədbirlər.  
       
 
Qeyd etm
ək lazımdır ki, xəstənin vəziyyəti stabilləşənə qədər, əsas 
fizioloji parametrl
ər hər 60 dəqiqədən bir və ya vəziyyətin pisləşməsi ilə 
əlaqədar olaraq fiksasiya olunur; xəstənin vəziyyəti sabitləşdikdən sonra 
h
ər 4-6 saatdan bir yoxlanmalar təkrar edilir. Miokard infarktı diaqnozu 
klinikaya, EKQ d
əyişiklikləri  və  onların  dinamikasına,  ürək 
biomarkerl
ərin əvvəl yüksəlməsi və sonra geriyə doğru enməsinə əsasən 
t
əsdiqlənir. EKQ dəyişiklikləri səciyyəvi  olmadıqda,  klinik  əlamətlərini 
v
ə biomarker göstəricilərini nəzərə almaq lazım gəlir; MB-KFK, troponin 
T v
ə İ fraksiyaları, orta hesabla 2,5-4 saatdan sonra yüksəlir, 24-36 saat 
ərzində  maksimuma  çatır  və  8 gün ərzində  əvvəlki səviyyəyə  qayıdır. 
Biomarklerl
ərin testləri mənfi nəticələr verdikdə,  onları  təkrar etmək 
lazımdır. Onu da qeyd edək ki, qanda biomarkerlərin səviyyəsi bir sıra 
ağciyər  arteriyasının  trombemboliyası,  ağrı,  ürək  çatışmazlığı,  aortanın 
 
86 

---

l
aylanması,  miokardit,  hipertonik  kriz,  paroksizmal  traxi  və 
bradiari
tmiyaları, hipotireoz, böyrək çatışmazlığı və sair bu kimi xəstəlik 
v
ə  patoloji hallarda arta bilər. Ona görə  də  sözügedən  göstəricilərinin 
start s
əviyyələri və  sonrakı  dinamikasının  EKQ  və  klinik simptomlarla 
korrelyasiyası nəzərə alınır. 
 
Miokard infarkt
ının  erkən residivlərində  yenidən MB-KFK-nin 
mü
əyyən edilməsinin diaqnostik əhəmiyyəti  vardır,  çünki  o  tez  əvvəlki 
v
əziyyətə qayıdır. ST seqmenitnin yüksəlməsilə müşayiət olunan kəskin 
koronar sindromda bir neç
ə  gün  ərzində  patoloji Q və  ya  QS  dişciyi 
form
alaşır.  V
2-3
;  I, AVL, V6; V
4-6
; II, III, AVF kimi h
əmmərz 
aparmalarda Q v
ə QS dişciyi 0,02-0,03 s-dan çox davamiyyətli, 1 mm-
d
ən çox dərin  olduqda  patoloji  sayılır.  Ürəyin  sağ  mədəciyinin  infarktı 
zamanı  V
1
-V
2
 
aparmalarında  0,04  s-dən çox davamiyyətli R dişciyi, 
R/S>1, konkordant müsb
ət T dişciyi və keçiricilik funksiyasının intaktlığı 
tapılır.  Onu  da  qeyd  edək ki, kəmərləyici  koronar  arteriyanın 
tutulmasında EKQ-də standart aparmalarda dəyişikliklər görünmür, onlar 
V
7
-V
9
 
aparmalarında  meydana  çıxır;  ürəyin  sağ  mədəciyin  infarktında 
V
3R
-V
4R
 
aparmalarında müvafiq dəyişikliklər tapılır. Stenokardiya, qeyri-
stabil stenokardiya hallarında 24 saat, ST-li və ya ST-siz infarktlarla 48 
saat 
ərzində  monitorinq göstərişdir.  Aortanın  laylanan  anevrizması, 
ağciyər arteriyasının  trombemboliyası  təsadüflərində  diferensial 
diaqnostikanı ExoKQ təmin edə bilər. O, həm də miokardın cırılmasını, 
mitral  requrgitasiyanı,  hidroperikardiumu, ürəkdaxili  trombu  aşkara 
çıxarar.  Exokardioqrafik olaraq, ürək  divarlarının  lokal  yığılma 
p
ozulmaları  və  ya diskineziyalar  miokard  infarktında,  postinfarkt 
kardiosklerozda v
ə  həm də  işemiyada  rast  gəlinə  bilər. Həmin hal 
miokardit v
ə dilatativ kardiomiopatiya üçün xarakterikdir. Digər tərəfdən 
lokal yığılma pozğunluğunun yoxluğu miokardın qabarıq işemiya və ya 
nekrozunu inkar etm
əyə  əsas verə  bilər.  Kəskin koronar sindromuna 
düçar  omuş  şəxslərdə, ürək-damar qəziyyə  riskləri diaqnozda 
göst
ərilməlidir. Çünki, kəskin koronar sindromunun yüksək riskində 
revaskulyarizasiya v
ə  intensiv medikamentoz müalicə  göstərişdir;  alçaq 
riskli qeyri-
stabil  stenokardiyanı,  72  saat  ərzində  stress-testi keçirərək, 
ExoKQ v
ə  ya ssintiqrafiya apararaq, ambulator rejimdə  stabil 
stenokardiya kimi müalic
ə etmək olar. ST seqmentsiz KKS-da ölüm və 
ya  infarkt  (Ö/İ)  riskini  ballarla müəyyən etmək  üçün  yaş  (50-59  yaş  8 
bal; 60-
69 yaş 9 ball; 70-79 yaş 11 ball; >80 yaş 12 ball olmaqla), kişi 
cinsi – 1 ball; stenokardiya, III-IV f.s. - 2 ball; ür
ək çatışmazlığı – 2 ball 
v
ə EKQ-də ST-ın depressiyası – 1 ball şəkilində hesablanır; balların cəmi 
12-d
ən az olduqda aşağı risk, 13-14 ball olduqda orta risk və 14 balldan 
çox olduqda yüks
ək  risk  sıyılır.  Məsələn, 60-69  yaşlar  arasında  olan 
qadının Ö/İ riski digər ballarla birlikdə 13 bala bərabərdir.  
 
87 

---