Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

1.2. M etabolizm
Tirik hujayralarda ko‘plab fermentativ reaksiyalar kechadi. 
Ushbu reaksiyalaming barcha jam lanm asi 
m etabolizm
deyiladi. 
Uni ko‘pincha moddalar almashinuvi bilan chalkashtiriladi. K o‘p 
hujayrali organizmlar doirasida bu tushunchalar anchagina farqlanadi 
(bir hujayrali larda ular jud a ham yaqindir). M oddalar almashinuvi 
metabolizmga qaraganda kengroq tushunchadir. Tashqi va oraliq 
almashinuv ajratiladi. Tashqi moddalar almashinuvi - moddalarning 
organizmga kirish va chiqish yo‘llari orasidagi hujayradan 
tashqa- ridagi parchalanishidir (hazmlanish). M oddalarning oraliq 
almashinuvi - moddalami hujayra ichiga kirgan vaqtidan to oxirgi 
mahsulotlarning hosil bo‘lishidagi o ‘zgarishlaridir. Hujayra ichida 
moddametabolizmga, 
ya’ni 
fermentlar bilan katalizlanadigan 
birqator kimyoviy o ‘zgarishlarga uchraydi. Bunday kimyoviy 
o ‘zgarishlaming ketma-ketligi 
metabolikyo ‘ 1
, hosil boMayotgan
11

---

oraliq m ahsulotlar esa 
metabolitlar
deyiladi. Metabolik y o ‘llar 
shakliga qarab chiziqli (1.1- a rasm) va halqali yo‘llarga ajraladi 
(1.1 -b rasm). Ammo metabolik yo‘llar ko‘pincha shoxlanib ketadi 
(1.1 -d rasm).
Kechishiga qarab metabolik yo‘llar umumiy (markaziy) va xususiy 
y o ‘llarga bo‘linadi. M etabolizmning umumiy yo‘li - bu asosiy 
oziq moddalari (uglevodlar, yogTar, oqsillar va nuklein kislotalari) 
ning hujayradagi o ‘zgarish yo‘llaridir. Bu yo‘1 larda metabolizmga 
urovchi moddalarning miqdori ancha kattadir. Masalan, katta odam 
organizmida har sutkada bir necha yuzlab gramm glyukoza C 0 2 va 
suvgacha oksidlanadi.
1.1-rasm.
Organizmda metabolik yoMlarning shakllari: a - chi­
ziqli; b - halqali; d - aralash y o ‘l . 
A,