Saçmalıklar Çağı
Yüklə 1,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
Saçmalık duygusunun mutluluktan doğduğu da vakidir." [72]
Camus bu görüşünü yokuş yukarı ebediyen kaya itmeye mahkûm Sisifos'a, geçinmek için çalışmak zorunda olan herkes için derin anlam içeren mite uygulamıştı: "Sisifos'un öğrettiği, Tanrıları olumsuzlayıp taşları yükselten yüksek sadakattir. Kendisi de her şeyin iyi olduğu sonucuna varır. Efendisiz evren gözüne ne steril ne de beyhude görünür. O taşın her atomu, o kapkaranlık dağın her mineral yaprağı kendi içinde bir dünyadır. Taşı tepeye itme mücadelesi insanın yüreğini doldurmaya yeterlidir. Sisifos, mutludur." [73]
Maalesef varoluşçular mizahtan hepten yoksundu. Sisifos Söyleni Camus'nün saçmalık üzerine bir klasiğidir ama bu klasiğin de, özellikle intihar konusunda feci kasvetli yerleri vardır. Camus'nün ölümü bile yerinde bir biçimde saçmaydı. Marsilya'dan Paris'e trenle gitmek isterken yayıncısının teklifiyle arabasına binmiş ve yayıncısı yolda bir ağaca çarpmıştı. Yani Camus cebinde tren biletiyle bir otomobilde can verdi. Ölümü, başkasının yolunu kabul etmenin sonuçlarına dair saçmacı bir meseldi adeta. Sartre'ın çıkarımlarının aksine, saçmalığın trajik değil, komik olduğu, bir yaşamı reddetme nedeni değil, yaşamdan tuhaf yeni besinler edinip tadını çıkarmak olduğu sonuçlarına ulaşmak başka yazarlara düştü. Beckett'ın oyunlarındaki karakterlerden birisinin dediği gibi, "İnsan, Tanrı'yı yüceltmek için küçük şakalarına, özellikle kötü şakalarına Tanrı'yla birlikte gülmekten daha iyi ne yapabilir?" [74] Bu karakter Mutlu Günler –başka ne isim olacaktı? – adlı oyunda önce beline, sonra boğazına dek gömülen Winnie'ye ait. "Ah ne mutlu bir gün!" diye ağlar Winnie, "Bir başka mutlu gün daha diye yazılacak!" 4 Eski Ben ve Yeni Bilim İstediğiniz her şeyi elde edebilir, ne isterseniz o olabilirsiniz. Potansiyel, başarı ve ödülde sınır yok. Evren sonu gelmez bir ödül taşıma bandı. Baştan çıkarıcı kişisel gelişim sanayisinin her yıl Fazlanın Hazzı: Büyük Yaşayın, Müthiş Kariyer, Kusursuz Erkek, İstediğiniz Her Şey gibi başlıklara sahip kitaplarla öne sürdüğü iddialar bunlar... Kapaklar parıltılı, rengârenk; başlıklar upuzun ve açgözlü; genel ton çılgınca neşeli. Sav, üç temel varsayıma, yaşamda tatminin dünyevi başarının sonucu olduğu (Tanrı Zengin Olmanızı İstiyor), tatmine ulaşmak için bir dizi basit basamak bulunduğu (Yaşam Kısa, Parti Kıyafetlerinizi Giyin: Müthiş Bir Yaşama Götüren 10 Basit Gerçek ) ve verilen basamakları çıkan herkesin muazzam, el değmemiş bir potansiyeli ortaya çıkaracağı (İçinizdeki Devi Uyandırın) varsayımlarına dayanıyor. Yaşamda tatminin kolay olduğu yanılsamasının beslenmesinde kişisel gelişim yaklaşımının payı bulunduğu açık. Kişisel gelişimin ahmak neşeliliğinin de psikolojinin hepten hafif sıklet ve değersiz diye reddedilişini teşvik etmiş olması mümkündür. Ama ciddi psikolojinin mesajı kişisel gelişiminkinin aslında tam zıddıdır: Yaşamda tatmin kolay falan değil, bezdirici derecede zordur. Benlik teorisyenleri anlama ve dönüşümde ısrarcıdır ama psikoloji bunların ne kadar zor olabileceğini göstermiştir. Kendini anlama girişimleri idin kendi kendini kandırmayı, kendi kendini meşru kılmayı ve kendini beğenmeyi ustaca kullanarak yarattığı inatçı dirençle karşılaşmakta, bu yüzden hiçbir hezeyan çok saçma, hiçbir doğrulama çok irrasyonel ve hiçbir kendini beğenme zihne kabul edilemeyecek aşırılıkta gelmemektedir. Yanılsamalar bizzat mutluluk fikriyle başlar. Yaş, cinsiyet, sosyal konum veya refahına bakılmaksızın her yerde, herkes 1'den 10'a ölçeğinde 5'in üstünde mutlu olduğunu söyler. Tuhafıysa, bu kişilerin gelecekte kendilerini daha büyük mutluluğun beklediğinden emin olmalarıdır. Amerikalı psikolog Jonathan Haidt arzulanan her şey konusunda benzer yanılsamaların bulunduğunu, Amerikalı ve Avrupalıların erdemlilik, zekâ ve elbette cinsel performansı da kapsayan geniş bir beceri yelpazesinde kendilerini ortalamanın üstünde gördüklerini öne sürmektedir. [75] Bu iddia aklıma kibirli öğretmen meslektaşlarımı getiriyor. Zaten Haidt de üniversite profesörlerinin yüzde 94'ünün ortalamanın üstünde çalışmalar yaptıklarını düşündüklerini söylüyor. Bu yüzde 94'e dahil
olduğumu söylememe gerek yok. Fenası, öğretmenlerin öğrencilerden daha fazla yanılsama içinde yaşadıkları ortaya çıkmış; öğrencilerin sadece yüzde 70'i kendilerini ortalama- üstü görüyormuş. Gülme dürtüsünü bir başka asap bozucu düşünce daha gıdıklıyor: Meslektaşlarımın çoğu kendilerini feci eğlenceli görüyormuş. Yani hepsinin bir de ortalama-üstü espri anlayışı varmış... Ama sıkça olduğu üzere, burada da ilginç bir istisna mevcut. Haidt arzulananlar yanılsamasının Doğu Asya ülkelerinde zayıfladığı ve Japonya'da muhtemelen hiç bulunmadığı gözlemini yapıyor. Peki, acaba bu yanılsamayı reddedip kendine bağlılığı indirgeyen Budist kültürün bir getirisi midir? Ama
sadece kendi
erdemlerimizi abartıyoruz. Başkalarınınkinde gerçekçiyiz. Nicholas Epley ve David Dunning adlı iki psikolog, deneylerine katılanlardan para için oynanan bir oyunda bencilce mi yoksa işbirlikçi bir tavırla mı oynayacaklarını öngörmelerini istemişlerdi. Yüzde 84 işbirliğine gideceğini iddia ederken diğerlerinin işbirlikçi bir tavır sergileyeceği beklentisi yüzde 64'te kaldı. Sonuçtaysa işbirliği yapanların oranı yüzde 61'de kaldı. [76]
Bir başka deyişle, Buda ve İsa'nın defalarca söylediği üzere, bizler ikiyüzlüyüz.
Yüklə 1,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|