Saçmalıklar Çağı
Yüklə 1,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
örneklerden biri, karısını döven bir adamın gayet sakin bir sesle ve sabırla, karısının hastaneye yatırılmasını gerektiren tekme ve yumruklarının aslında kendisinin değil, eşinin zalimane davranışlarını kanıtladığını anlatmasıydı. Kendisininki gibi papatya inceliğindeki bir ruhun çileden çıkarılması kabul edilir şey değildi. Ve bu kişi zeki, duyarlı, dürüstlüğü, hoşgörüsü ve kadınlara yönelik sevgisiyle tanınan, çok ünlü bir şairdi. Kendini haklı çıkarma konusunun klasik sayılan deneyini elli küsur yıl önce psikolog Leon Festinger, bir uçan dairenin 21 Aralık'ta gerçek inananları dünyanın sonundan kurtarmak için 20 Aralık gününün gece yarısında geleceği inancı üzerine kurulmuş bir külte sızarak gerçekleştirdi. Kült üyelerinin çoğunluğu işlerini bırakıp birikimlerini başkalarına hibe ettiler ve 20 Aralık akşamı liderleriyle bir araya gelip kurtuluşu beklemeye koyuldular. Gece yarısı gelip herhangi bir uçan daire belirmeden geçip gidince haliyle herkesi endişe kapladı. Ama sabaha karşı 04.45'te lider nihayet aslında ne olduğunu fark etti: Gerçek inananların sarsılmaz inancı sayesinde dünya bağışlanmıştı. "Tarihte hiçbir zaman şu anda bu salonda çağlayan İyilik ve Işık gücü görülmemiştir!" [81]
Âmin! Heyecanlı grup mucizeyi haber vermek üzere önce basını çağırdı, ardından inançsız dünyayı dine döndürmek üzere
sokaklara döküldü... Kısacası çürütülemez kanıtlar bir sanrıyı yok etmeyi başaramamakla kalmamakta, boş veya yanlış inancı kuvvetlendirebilmekte ve şiddetlendirebilmektedir. Zihnin bu hayret verici numaralı döngüsüne Festinger iç kıyıcı "bilişsel uyumsuzluk" adını verdi. İki uyumsuz inancı aynı anda kaldıramayan zihin, ikisinden en uygununu eleyiveriyordu. Ve çelişen kanıtlar eleştirilmeden reddedilirken, onaylayıcı kanıtlar gene eleştiri görmeden kabul ediliyordu. Her iki yönde kanıt bulunmaması da onay sayılıyordu. Kuzey İrlanda'nın kaynadığı dönemde coşkulu bir milliyetçi gruptan yerel hastanenin morgunun, başarılı IRA eylemleri sonucunda delik-deşik İngiliz askerleriyle dolup taştığını öğrenmiştim. "Ama televizyon ve gazetelerde buna dair hiçbir şey yok" diye itiraz etmiştim. Saflığımı küçümseyerek gülmüş ve "E, herhalde!" demişlerdi. Kendini haklı çıkarmada hiçbir zihinsel eylem zor değildir ve anı çarpıtmak, numaraların en kolaylarındandır. Tüm diktatörlerin gayet iyi kavradığı üzere, geleceği değiştirmek isteyen önce geçmişi değiştirmek zorundadır. Dolayısıyla gelecekle baş etme becerisi, geçmişte baş edilmiş sorunların abartılması yoluyla teşvik edilir. Ebeveynleri kötü muamele veya ilgisizlikle suçlamanın insanlar arasında çok tutulması
buradan gelir. Bu yöntem sadece çocuğun daha becerikli görünmesini sağlamakla kalmaz, her türlü kusura bahane yaratılması için de uygun bir yoldur. Kendi geçmişimizin yaramazlıkları da gereğince bastırılır elbette. Nietzsche bu durumu kavramıştı: "Belleğim, 'Şunu yaptım ben' der. Gururum, 'Öyle bir şey yapmış olamam ben' der ve ödün vermez. Sonunda bellek boyun eğer." [82]
Anı yaratmaksa, en akla ziyanları da dahil, çarpıtmaktan azıcık daha zordur. Uzaylılar tarafından kaçırıldıklarına samimiyetle inanan milyonlarca Amerikalı var. [83]
Klinik psikolog Susan Clancy bu "kaçırılanların" yüzlercesiyle görüştü ve hepsinde aynı yapısal örüntüyü saptadı. Hepsi zihinsel sıkıntı ve işlevsizlikten mustaripti ve telaşlandırıcı, "uyku felci" adıyla bilinen bir uyku deneyimi yaşamış ve ardından bunu bir kaçırılma öyküsüyle açıklamıştı. Burada gerçek sorunların kabahati uzaylılara yüklenmektedir. Cinsel işlev bozukluğu çeken bir hanım şunu söylemişti: "Sorunumun o yaratıkların bana yaptıklarından kaynaklandığını biliyorum. Onlar için bir cinsel deney kobayıydım ben." [84] Bu,
sorumluluktan kaçmanın aşırı uç bir örneğidir. Ama ebeveyni suçlamaktan daha zararsız olduğu açıktır. Uzaylılar Clancy'nin bu görüşmelerini ele geçirip şamar oğlanı yapıldıklarını fark ederlerse, tıpkı masum kurbanlar gibi, ABD'yi işgal etmelerini hak görebilirler. Kaçırılanlar elbette bilimsel açıklamaları bilmekte ve şiddetle reddetmektedirler ("Yeminle söylüyorum, bir kez daha uyku felci lafı duyarsam kusacağım"). Bu reddediş diğer kaçırılanlardan ve paylaşılan öykülerden büyük destek görmektedir. Çünkü kendini haklı çıkarma, grup seviyesinde de gerçekleşir. Sartre'ın tanımladığı "biz-bilinci" Biz tarafından yapılan her şeyi haklı çıkarma ve Onlar tarafından yapılan her şeyi lanetleme konusunda ezici bir dürtü yaratır. Bu tür Biz/Onlar ayrımları en ufak farklılıklara bile dayandırılabilir – ve araştırmacılar tarafından suni yaratılabilirler– ama özellikle ayrımın geçmişi uzunsa çok güçlüdürler. Elbette en müthiş ayrımı ilahi takdisi almış Biz ve ilahi lanetlenmiş Onlar tavrıyla Din sunar. Uzun süredir devam eden çatışma bölgelerinde yaşamış herkes, "Onların yaptığı kötülükler bizimkilerden her zaman çok daha fazlaydı" veya daha ihtiraslıların sarf ettiği "Bizim yaptıklarımız aslında Onların, Bizi kötü göstermek için yaptıkları kötülüklerdir" cümlelerine aşinadır. Şiddet suçu işleyenler sıklıkla bir kurbanın masumiyetinin nefret ve öfkeyi körükleyecek aşırı aşağılayıcı bir meşruiyet gerektirdiği bir döngüyü izlerler. Bu sayede kurban ne kadar çaresizse saldırı o denli şiddetlenir. Diktatörler kendilerini daima sadece ülkelerinin iyiliği için çabalayan fedakâr
Yüklə 1,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|