Sahəsi olduğunu bir daha ortaya qoyur
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NİZAMİ VƏ FOLKLOR: ŞİFAHİ VƏ YAZILI ƏNƏNƏ ƏLAQƏSİ KONTEKSTİNDƏ
66 7. Filоsоfiə löbvi, T. 1, s. 25 (Sm: Marks K., Gnqеlğs F. Sоç. T. 21, s. 79) 8. Kitabi-Dədə Qorqud. – Bakı, Yazıçı, 1988, s. 83 9. Azərbaycan mifoloji mətnləri, Bakı, 198 , s. 115-116 10. Kraçkоvskiy I.Ö. Rannaə istоriə pоvеsti о Mеdjnunе i Lеyli v arabskоy litеraturе. Izb. sоçinеniə., tоm II, M.-L., 1956, s. 591-596; Е.G.Bеrtеlğs. Istоçniki “Lеyli i Mеdjnun” Nizami. – V kn. Izbranniе trudi. Nizami i Fizuli. – M., 1962, s. 266-275 11. Bеrtеlğs Е.G. Istоçniki “Lеyli i Mеdjnun” Nizami. – V kn. Izbranniе trudi. Nizami i Fizuli. – M., 1962, s. 268 12. Aliеv Q.Ö. Akadеmik A.Е.Krimskiy i еqо sоçinеniе «Nizami i еqо sоvrеmеnniki». – Vvеdеniе v kn. A.Е.Krim- skiy. Nizami i еqо sоvrеmеnniki, Baku, 1981, s. 11 13. Aliеv R.M. Nizami i еqо pоgma «Lеyli i Mеdj- nun». – Prеdislоviе k kn.: Nizami Qəndjеvi. Lеyli i Mеdjnun. Pеrеvоd s farsi, prеdislоviе i kоmmеntariе Rustama Aliеva, Baku, 1981, s. 11 14. Şirvani Ö.Z. Еще raz оb istоçnikaх pоgmi «Lеyli i Mеdjnun» Nizami /Оpit istоrikо-sravnitеlğnоqо izuçеniе litеraturniх vzaimоsvəzеy/. – jurnal «Uçеniе zapisi Azеrbaydjanskоqо Univеrsitеta»,sеriə: əzik i litеratura, 1966, № 6 15. Sasani H. Nizaminin «Leyli və Məcnun» poeması. Namizədlik dissertasiyası. – Bakı, 1970 (Azərbaycan EA-nın kitabxanasında sxlanır). 16. Xalisbəyli T. Nizami Gəncəvi və Azərbaycan qay- naqları. – Bakı, 1991, s 108 17. Baхşaliеva Q.B. Prеdislоviе k kn. Abu-l-Faradj Al- Isfaхani. Kniqa pеsеn. Filоlоqiçеskiy pеrеvоd s arabskоqо, prеdislоviе, isslеdоvaniе, kоmmеntarii i ukazatеli Q.B.Baхşaliеvоy. – Baku, 1994, s. 20 18. Bertels Y.E. Nizaminin «Leyli və Məcnun» əsərinin mənbələri. – Bax:. «Nizami» almanaxı, Birinci kitab, Bakı, 1940, s. 181 67 19. Sm.: İbn Xalikan. Kitab vafaət…, I-IV, al-Kaxira, 1948 20. Xalisbəyli T. Nizami Gəncəvi və Azərbaycan qay- naqları. – Bakı, 1991, s 103 21. Rоzanоv V.V. Lödi lunnоqо svеta. Mеtafizika хristianstva. Vtоrое izdaniе– S.Pеtеrburqğ, 1913 22. Qеrеdоt. Istоriə. V dеvəti tоmaх. – M., 1999, s. 87- 88 23. Şirvani Yusif Ziya. «Leyli və Məcnun» əsərinin meydana gəlməsi məsələsinə dair. «Nizami» almanaxı, Üçüncü kitab – Bakı, 1941, s. 120-126 24. Səfərli Ə. Yusifov X. Qədim və orta əsrlər Azərbay- can ədəbiyyatı, s. 109 25. Krimskiy A.Е. Nizami i еqо sоvrеmеnniki. – Baku, 1981, s. 27 və 79 26. Hacılı A.Bayatı poetikası. – Bakı, 2000 27. Tоdоrоv Uvеtan. Pоgtika. V kn. «Strukturalizm: «za» i «prоtiv». – M., 1975, s. 37 28. Lоtman Ö.M. Analiz pоgtiçеskоqо tеksta. Izdatеlğ- stva «Prоsvещеniе». Lеninqradskое оtdеlеniе. – L., 1972, s. 257 Ağaverdi XƏLİL aqaverdi@yandex.ru 68 NİZAMİ VƏ FOLKLOR: ŞİFAHİ VƏ YAZILI ƏNƏNƏ ƏLAQƏSİ KONTEKSTİNDƏ Dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin əsərləri özündə qədim mədəniyyətin incilərini qoruyub saxlayan və əsrlər keçərək bu möhtəşəm mənəvi mirasın günümüzə qədər itki və zədə görmədən gəlib çıxa bilməsini təmin edən mühüm mənbədir. Vaxtilə ulu öndər Heydər Əliyev Nizami irsini çox yüksək qiymətləndirərək onun adı ilə bağlı elmi və mədəni tədbirlərin daha intensiv keçirilməsinin zəruriliyini qeyd etmişdi. “Azərbaycanda Nizami Gəncəvinin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi, əsərlərinin nəşri, təbliği, tədqiqi və dünyada yayılması işinin mükəmməl şəkildə rəsmi təşkili Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Görkəmli siyasi xadim Heydər Əliyev istər sovet dönəmində, istərsə də milli müstəqillik qazandıqdan sonrakı dövrdə Nizami Gəncəvi şəxsiyyətinə və irsinə son dərəcə böyük ehtiramla yanaşmış, ciddi diqqət və qayğı göstərmiş, geniş və çoxistiqamətli tədbirlər proqramı həyata keçirmişdir” (1, 13). Çünki mədəniyyəti dərindən bilən, onun incəliklərinə bələd olan, onun tarixi-mədəni əhəmiyyətini müəyyənləşdirə bilən şəxsiyyətlər Nizami irsinin nə qədər milli və nə qədər bəşəri bir dəyər daşıdığını aydın təsəvvür edirlər. Nizami dünyada yaşadığı bölgəsinə görə tanınan insanlardan deyil, o elə dahi şəxsiyyətdir ki, ona görə onun ölkəsini tanıyırlar. Yeni dövrdə isə belə bir dahi şəxsiyyətimiz ulu öndər Heydər Əliyev oldu. Ulu öndər dahiliyin dəyərini bildiyindən Nizamiyə həmişə və hər zaman həssas yanaşdı, onun irsinin öyrənilməsi və təbliği üçün zəruri olan bütün rəsmi tədbirləri həyata keçirdi. Məhz ulu öndərin yaratdığı şərait sayəsində tədqiqatçılarımız Nizami irsinə yenidən müraciət etdilər və onu ən müxtəlif istiqamətlərdən araşdırmaya cəlb etdilər. Bunun nəticəsidir ki, indi Nizamini dahi Azərbaycan şairi kimi, filosofu və şeyxi kimi mükəmməl şəkildə təqdim edən onlarla tədqiqat əsərləri mövcuddur. 69 Nizaminin dünya şöhrətli bir şəxsiyyət olması, onun za- manın sərhədlərini sındıran əsərlərinin əzəməti və möhtəşəmliyi onu başqaları üçün də cazibədar edir. Dünyanın bir çox xalqları onu öz şairləri kimi sevirlər. Bəziləri isə onun milli mənsubiyyətini özlərinə bağlamağa cəhd edirlər. Məlumdur ki, Nizami Azərbaycanda doğulub, Azərbaycan türküdür, əsərlərini isə o dövrün bir çox türk şairləri kimi türklərin bir dönəm şeir dili olaraq istifadə etdikləri fars dilində yazıb. Dil tədqiqatçılarımız Nizaminin dilində çoxlu türk sözləri aşkarladılar. Tarixçilərimiz onun yurdunun Azərbaycan olduğunu bir daha təsdiqlədilər. Dahi şairin milli mənsubiyyətini müəyyənləşdirən əsas istiqamət isə folklor idi ki, bu məsələ ilə ardıcıl olaraq Sədnik Paşa Pirsultanlı məşğul olmuşdur. Qeyd edim ki, milli düşüncənin gerçəkləşdiyi folklor mətnləri əslində “zahirən tərcümə” olunur. Onun ifadə etdiyi sxem, kod və məlumat isə yerində qalır. Azərbaycan düşün- cəsinə məxsus olan və ya düşüncənin Azərbaycan modelindəki sxemlər, kodlar və məlumatlar bir milli sistemin elementləri olduğundan onlar invariant xarakterlidir və dil tərcüməsi zamanı da dəyişmirlər. Çünki onlar dillə ifadə olunan dildən böyük vahidlərdir. Araşdırmalardan məlum olur ki, Nizami Gəncəvi xalq yaradıcılığına tükənməz bir xəzinə kimi baxmış, folklor nümunələrindən öz fikirlərini xalqa daha yaxşı çatdırmaq üçün ustalıqla istifadə etmişdir. Bu barədə rus şərqşünası Bertles yazır: “Əgər Nizami bəlli olmayan başqa yazılı mənbədən istifadə etməmişsə, o zaman Azərbaycanda çox geniş yayılmış olan şifahi rəvayətlər onun üçün material olmuşdur”. Nizami xalq hikmətini, zəkasını, xalq müdrikliyini hər şeydən üstün tuturdu. Onun əsərləri bunun ən yaxşı isbatıdır. Nizaminin dahi bir sənətkar kimi yetişməsində bir çox amillərlə yanaşı, zəngin Azərbaycan xalq yaradıcılığı mühüm rol oynamışdır. Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|