Şahin Mustafayev
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AVTONOM HAVA- BALON TƏNƏFFÜS APARATI VARİANTI
17 Con Letsbridcin ixtirası sualtı-texniki işlər sahəsində tamamilə yeni bir istiqam ətin, yəni içərisində adi atmosfer təzyiqi saxlanılan və deməli, xüsusi fizioloji hazırlığı olan dalğıcın deyil, adi insanın suyun təkinə dalmasına imkan ver ə bilən bir sahənin - normobarik aparatlar sahəsinin yaranmasına səbəb oldu. Bu is ə öz növbəsində sonralar sərt normobarik skafandrlar, normobarik heyətli və hey ətsiz sualtı aparatlar, batiskaflar və sualtı qayıqların yaranmasına səbəb oldu ki, bu da bizim kitabın bəhs edəcəyi sərbəst bir fəslə aiddir. H ələlik isə dalğıc geyim dəstləri və ləvazimatları haqqın da söyləyəcəklərimizi davam etdir ək.... FASİLƏSİZ TƏNƏFFÜS İMKANI VARİANTI Adi halda, d əniz səviyyəsində insan bədəni 1 atmosfer təzyiqi altında olur. Suyaenm ələr zamanı isə dalğıc hər 10 (on) metrə bir atmosfer artmaqla əlavə t əzyiqə məruz qalır. Buna görə də dalğıcın dərinlikdə nəfəs alması üçün ona d ərinliyə uyğun sıxılmış hava verilməli idi. Belə ki, suyun bədənə əlavə təzyiqlə t əsiri nəfəs almaq üçün verilmiş həmin təzyiqdə sıxılmış hava ilə tarazlaşmalı idi. Bu problem is ə yuxarıda bəhs edildiyi kimi, güclü porşenli nasosların ixtirası n əticəsində mümkün oldu. Sıxılmış hava ilə tənəffüs etməklə suyun altında təcrübi işlərin yerinə yetirilm əsini mümkün edən ilk dalğıc geyim dəsti 1819-cu ildə ingilis ixtiraçısı Avqusto Zibe t ərəfindən yaradılmışdır. Bu kostyum misdən hazırlanmış pəncərəli (illüminatorlu) şlemlə hermetik birləşdirilmiş, sukeçirməz materialdan hazırlanmış qurşağa qədər köynəkdən ibarət idi. Daxili və xarici təzyiqlər sahildə və ya gəmidə yerl əşdirilmiş porşenli nasoslarla, yumşaq borular vasitəsilə dərinliyə uyğun təzyiqlə 18 kostyumun iç ərisinə vurulan hava ilə tənzimlənirdi. Dalğıc köynəyinin qurşaq hiss əsi açıq qalaraq, sərbəst şəkildə asılmaqla «dalğıc zəngi»ni xatırladırdı və iş prinsipid ə ilk «dalğıc zəng»lərinin iş prinsipinə uyğun idi. Bu geyim d əstində yalnız şaquli vəziyyətdə işləmək mümkün idi. Bədənin şaquli vəziyyətdən cüzi kənarlaşması köynəyin içərisinə su dolmasına səbəb olurdu. Bütün bu ça tışmamazlıqlarına baxmayaraq, A.Zibənin dalğıc geyim dəsti 1782-ci ild ə Böyük Britaniya limanların m birində batmış «Korol Georq» g əmisinin sualtı tədqiqatı zamanı müvəffəqiyyətlə sınaqdan çıxarılmış, daha sonra is ə dünyanın müxtəlif yerlərində dalğıclar bu təcrübədən bəhrələnmişlər. Bir neç ə il keçdikdən sonra amerikalı L.Norkross A.Zibənin dalğıc geyim d əstini, şlemdə tənəffüs edilmiş havanın çıxması üçün dəlik açmaqla və qurşaq hiss əsində köynəyi kəmərlə sıxmaqla təkmilləşdirir. Bu təkmilləşmədən sonra dal ğıc artıq əyilmiş vəziyyətdə də işləyə bilirdi. 1837-ci ild ə bu dəyişiklikləri də nəzərə almaqla A.Zibe öz ixtirasını daha da 19 t əkmilləşdirir. Artıq sukeçməz materialdan hazırlanmış geyim dəsti bütün bədəni örtür, ayaqlara gey dirilmiş ağır qaloşlar dalğıcın müvazinətli dayanması və hərəkət ed ə bilməsinə səbəb olur. Ən başlıcası isə şlemdə yerləşdirilmiş tənzimləyici buraxılış klapan vasitəsilə dalğıc geyim dəstinin içərisindəki hava həcmini t ənzimləmək mümkün olur. Dalğıcın başının hərəkəti ilə şlemin içərisindəki düymə basılmaqla klapan açılırdı. Şlem pəncərələri isə dəmir barmaqcıqlardan düzəldilmiş ç ərçivə ilə qorunurdu. Dalğıclar L.Norkrossun ixtira etdiyi kostyumda bel ə işləyirdilər AVTONOM HAVA- BALON TƏNƏFFÜS APARATI VARİANTI İnsan daim fəaliyyətdə olan şüurunun hesabına artan maraqların ı ödəmək üçün fantastik ideyalar yaradır və bu ideyaların həyata keçməsi üzərində durmadan çalışmış, çalışır və çalışacaqdır. Bir çox fantastik ideyalar artıq öz təcrübi həllini tapmışdır, halbuki bu ideyaların həyata keçirilməsi öz dövrlərində mümkünsüz d ərəcədə fantastik görünürdülər. İnsanın uçan xalçalar təxəyyülündən doğan uçmaq h əvəsi təyyarələrin yaradılması ilə reallaşmışdırsa, onun balıq kimi suda özünü hiss ed ə bilməsi fantaziyası da avtonom hava-balon tənəffüs aparatının (akvalanqın) 20 yaranması ilə gerçəkləşmişdir. XX əsrin 30-cu illərində Fransa Hərbi Dəniz Qüvvələrinə məxsus «Syufren» kreyserind ə leytenant çinində artilleriyaçı kimi xidmət edən Jak İv Kusto Aralıq d ənizi limanı Tulonda olduqları zaman boş vaxtların ı bütünlüklə sualtı üzməyə sərf edirdi. İllər keçəcək, XX əsrdə dünyada ən məşhur şəxslərdən biri olan Jak İv Kusto, ilk d əfə, o vaxtlar yenicə satışa buraxılmış suburaxmaz eynəklərdən istifadə edərək, ənginliklərinə qədər kristal şəffaf olan suya baş vuraraq, yaşıl yosunlarla örtülmüş qayaların, bu qayaların arasında üzən rəngarəng balıqların və digər canlıların yaratdığı ecazkar bir harmoniyanın şahidi olduğunu və bu hadisənin onun gələcək taleyini mü əyyənləşdirdiyini yazacaqdır. İllər keçəcək, o, sualtı dünya haqqında 80 film ç əkəcək, 35 kitab yazacaq, ilk Heyətli Sualtı Aparat yaradacaq, «sualtı evlər»in layih əsini yaradıb, insanın suyun altında uzunmüddətli yaşaması mümkünlüyünü sübut ed əcəkdir. Çox maraqlı və mənalı bir ömür yaşayaraq, 1997-ci ildə 87 yaşında dünyasını dəyişən bu böyük tədqiqatçı alim və insan bütün həyatmı özünü və dünyanı dərk etməyə həsr edərək, dünyəvi əhəmiyyətə malik bir çox kəşflərə imza atmış, ömrünün ahıl yaşların da islam dinini qəbul etmişdir. Bütün bunlar başqa və çox m araqlı bir mövzudur, hələlik isə... Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|