Şahin Mustafayev
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
25 başlayır. İlk sualtı ev «Konşelf» («Kontinental şelfı») adlandırılır. «Konşelf» uzunluğu 5 m, diametri 2,5 m olan silindr f ormalı kameradan ibarət idi. Kompressorlar vasitəsilə kamer anın içərisində suyun dərinliyinə uyğun xarici təzyiqə bərabər təzyiq saxlanılırdı. Suyun 10 m dərinliyində lövbərlə Aralıq dənizinin dibinə bağlanmış « sualtı ev»də yaşamaq üçün hər cür məişət şəraiti (yataq yerləri, televizor, radioq əbuledici, yemək hazırlamaq üçün qızdırıcı cihazlar və s.) yaradılmışdı. Yax ınlıqda dayanmış elmi-tədqiqat gəmisi «Espadon» dan «Konşelf»ə plastik borular vasit əsilə yuyunmaq üçün isti su verilirdi. J.İ.Kustonun komandasından olan dalğıclar Alber Falko və Klod Vesli bir həftə müdd ətində 10 m dərinlikdə yerləşən «Konşelf»də yaşayaraq, hər gün 5 saat müdd ətində akvalanqlarını geyinərək, suya çıxır, sement bloklardan J.İ.Kustonun h əyata keçirmək arzusunda olduğu «ixtioloq ranço»su tipdə balıqlar üçün evciklər düz əldir, daha sonra isə yenidən «Konşelf»ə qayıdırdılar. Sınaq-təcrübə çox diqqətlə hazırlanmışdı. Hər gün səhər və axşam «sualtı ev»in «sakin»lərinə h əkim-fizioloqlar baş çəkərək, onları diqqətlə müayinədən keçirirdilər. Sınaq-təcrübə müvəffəqiyyətlə başa çatdıqdan sonra hələ bir müddət də suyun altında ilk dəfə olaraq 7 gün yaşamış dalğıcların səhhəti müşahidə altında olmuş v ə onların sağlamlıqların da hər hansı bir problem olmadığı qeyd edilmişdir. Əldə olunmuş nailiyyətləri daha da genişləndirmək üçün J.İ.Kusto 1963- cü ildə daha iki « sualtı ev» yaradaraq, onları Qırmızı dənizdə 10 və 26 metr dərinliklərdə quraşdırır və müvəffəqiyyətlə yeni təcrübi sınaqlar keçirir. Yeni evlər «Sirli ada» və « Konşelf-2» adlanırdı. 26 Bu istiqam ətdə J.İ.Kusto tərəfindən aparılan elmi-təcrübi tədqiqat işləri elə h əmin dövrlərdə ABŞ, Almaniya, SSRİ və digər ölkələrdə bu yönümdə işlərin aparılmasına təkan verdi. Məsələn, Kanada akvalanqistlərinin «sualtı ev»inin adı «Sublimnos» , almanlarınkı - «Helqoland», SSRİ-ninki -»Çernomor» adlanırdı. ABŞ mütəxəssisləri isə «Dənizdə insan» adlı proqram əsasında əsaslı tədqiqat işləri aparırdılar. Aparılan bütün bu təcrübələr, birmənalı olaraq, insanın suyun altında uzun müdd ət yaşamasının mümkünlüyünü sübut etmiş oldu. Bundan ruhlanan bəzi t ədqiqatçı-alimlər, memarlar, mühəndislər və bu sahə ilə maraqlanan digər müt əxəssislər çox cəsarətli, hətta fantastik ideyalar irəli sürürdülər və əminəm ki, bu sah ədə hələ deyilməmiş çox söz, edilməmiş çox ixtiralar qalmışdır. Məsələn, fransız memarı Jak Rujeri ciddi olaraq gələcək sualtı yaşayış sahəsinin layih ələşdirilməsi ilə məşğuldur. Onun fikrincə, sualtı yaşayış yeri, yalnız möhkəm divarların arasında normal atmosfer təzyiqinin və təmiz havanın olması ilə kifay ətlənməməlidir. Eyni zamanda təkrarsız bir memarlıq görünüşünə malik olmalıdır. Kim bilir, bəlkə də, bu ideya da gələcəkdə yaşamaq hüququ olduğunu sübut ed əcək... Bir şey dəqiqdir: J.İ.Kusto tarixə suyadalmalar zamanı uzun müddət suyun altında qalmaqla dalğıc işlərinin yerinə yetirilməsi mümkünlüyünü sübut etməklə b ərabər, həm də ilk sualtı inşaatçı kimi də düşmüşdür. İnsanın suyun altında uzunmüddətli qalması mümkünlüyü müəyyənləşdirildikdən sonra texniki t əkmilləşdirmə ilə bərabər, insan orqanizminin fizioloji problemlərinin d ə həlli vacibliyi ortaya çıxdı. Bu problemlər, demək olar ki, eyni vaxtda həll 27 olunurdu v ə indi də bu qaydada davam etdirilir. Belə ki, texniki imkanlar t əkmilləşdikcə, insanın enə biləcəyi dərinliklər artdıqca, paralel olaraq yeni-yeni h əm texniki, həm də fizioloji baxımdan həlli tələb olunan məsələlər ortaya çıxırdı. Dalğıcın yüksək və dəyişən təzyiq altında yaşaması və işləməsi, dərinlikdən asılı olaraq nəfəs alınan qaz qarışığının böyük sıxlığı, böyük dərinliklərdə adi havadan istifad ə edilərək nəfəsalmanın təmin edilməsinin qeyrimümkünlüyü, n əfəsalma üçün optimal kimyəvi tərkibə malik qaz qarışığının müəyyənləşdirilməsi, qaz qarışığı tərkibli qazların nisbi təzyiq və təsirləri, istilik mübadiləsi nəticəsində orqanizmin soyuma sı, ətraf mühitdə görünmə məsafəsinin məhdud olması, d ərinliklərə uyğun tədricən uyğunlaşma (kompressiya) və işçinin dərinlikdən normal atmosfer t əzyiqli şəraitə qayıtması (dekompressiya) proseduralarının hazırlanması və s. bütün bunlar hər biri ayrı-ayrılıqda və bütövlükdə insan orqanizminin ekstremal v əziyyətdə, yəni suyun altında normal fəaliyyət göst ərməsi üçün mütləq həlli tapılmalı olan problemlər idi. Bu probleml ərin həllindən öncə onların yarandığı mühitin tərkibi olan amillərin - hava v ə suyun üzərində çox qısa olaraq dayanmaq istərdim. Hava - t əbii qaz qarışığı olmaqla 20,95% oksigendən (O 2 ), 78,1% azotdan (N 2 ), 0,03% karbon qaz ından (CO 2 ) v ə çox az miqdarda digər qazlardan - arqon, hidrogen, helium, neon v ə su buxarından ibarətdir. Bəzi hallarda havanın tərkibində çirkl ənmə nəticəsində dəm qazı da (CO) ola bilər. Havanın əsas xüsusiyyətləri onun şəffaflığı, rəngsizliyi, yüngüllüyü olmaqla, hissəciklərinin sərbəst hərəkət etm əsi və yerləşdiyi həcmin içərisini bərabər formada tutmasıdır. Havanın və ümumiyy ətlə, qazların fiziki və kimyəvi xassələrinin öyrənilməsi XVII əsrdən Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|