Şahlar Əsgərov k a m I l L ə Ş Ə N
Yüklə 3,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 5b. Ölkələrin reytinqinin K-nın loqarifmasın- dan asılılığı (BMT, 2010). Şəkildə rəqəmlərlə ölkələrin reytinqi göstərilmişdir
- Frensis Fukuyama
- P. Çadayev.
50 İPİİ-nin qiyməti K-dan asılılığı monoton dəyişir. Döv- lətlərin reytinqlərinin cədvəl təqdimatı ilə müqayisədə qrafik təqdimatının üstünlüyü aydın görünür. Bir türk misalında deyilir: “Meşəni görən ağacı, ağacı görən meşəni görməz”. Reytinqlərin cədvəl təqdimatında da belədir. Cədvəldə ölkəni görən cədvəli, cədvəli görən ölkəni görə bilmir. Ancaq qrafik təqdimatında həm ölkə, həm də onun qrafikdə yeri görünür. Şəkil 5a-dan aydın görünür ki, dünya dövlətləri inkişaf səviyyəsinə görə aydın şəkildə üç qrupa (BMT sənədlərində dünya dövlətləri 3 yox, 4 qrupa) bölünürlər. Birinci qrup ölkələr çox inkişaf etmiş ölkələrdir və bu ölkələr üçün a (K) asılılığı zəifdir. K artdıqca, a tədricən vahidə yaxınlaşır. Bu qrup ölkələrdə K > 5-dir və 28 dövləti əhatə edir. İnkişaf etməkdə olan II qrup ölkələri üçün K-nın qiyməti 2 ilə 5 arasında dəyişir. Bu qrup ölkələrə 59 dövlət daxildir. Üçüncü qrup ölkələr üçün K qiyməti 0,2 ilə 2 arasında dəyişir və a (K) asılılığı qüv- vətlidir. Bu ölkələr zəif inkişaf etmiş ölkələrdir. Bu ölkələrə misal olaraq Zimbabveni, Nigeriya və Konqonu 51 Şəkil 5b. Ölkələrin reytinqinin K-nın loqarifmasın- dan asılılığı (BMT, 2010). Şəkildə rəqəmlərlə ölkələrin reytinqi göstərilmişdir: Norveç (1), Çexiya (28), Uruqvay (52) , Azərbaycan (67), Qvatemala (116),Sudan (154), Niger (167), Zimbabve (169). göstərmək olar. Bu qrup ölkələrə 82 dövlət daxildir. Zim- babve üçün K = 0,16-dır. Bu ölkənin əldə etdiyi nailiyyət, etməli olduğunun 16%-ni təşkil edir. Təəssüf hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, bu ölkədə Cəhənnəmin əlamətləri kifayət qədərdir. Dünya dövlətlərinin reytinqlərinin K faktorundan asılılığı şəkil 5b-də yarımloqarifmik masştabda göstəril- mişdir. K-nın qiyməti 0,16 (Zimbabve) ilə 15,1 (Norveç) arasında dəyişir. K-nın geniş diapazonda dəyişməsi onu 52 göstərir ki, dünya dövlətlərində insanların yaşam tərzi çox müxtəlifdir. Kimisi ləyaqətli həyat şəraitini təmin də bilmiş, kimi isə səfalət içərisində yaşayır. Monteskünün “hər bir xalq öz taleyinə layiqdir” ifadəsi bu mənzərəni dəqiq ifadə edir. Bu ölkələr müxtəlif quruluşlarda yaşayırlar. Bu prob- lemlə bağlı suallara Frensis Fukuyama “Tarixin sonu və axırıncı İnsan” əsərində aydınlıq gətirmişdir. F.Fuku- yamaya görə, idarəetmə sistemi kimi liberal demokratiya mövzusunun legitimliyi ilə bağlı son illərdə görünməmiş bir konsensus yaran-mışdır. Bu konsensus bir-biri ilə rəqabətdə olan ideo-logiyalar (monarxiya, faşizm və sonuncu kommunizm) məğlub olduqca, güclənir. Bundan əlavə, Fukuyama təkid edir ki, ola bilsin liberal demokratiya bəşəriyyətin ideoloji təkamülünün son məntəqəsidir və insan cəmiyyətinin axırıncı idarəetmə forması kimi “tarixin sonudur”. Bu isə o deməkdir ki, əgər əvvəlki idarəetmə formaları düzəldilməsi mümkün olmayan deffektlərlə və irrasionalizmlə xarakterizə edilirdilərsə, liberal demokratiya bu cür daxili fundamental ziddiy- yətlərdən kənardır. Liberal demokratik dövlətlərdə də ədalətsizlik və so- sial problemlər var. Ancaq bu problemlər Fukuyamaya görə, liberal-demokratik prinsiplərin tam reallaşma- masından törəyir. Bunun nəticəsində hansısa müasir 53 dövlətlər stabil liberal demokratik səviyyəyə çatmaqda uğursuzluqla qarşılaşa bilər, digərləri isə idarəetmənin primitiv, teokratik və ya hərbi diktatura formasına qayıda bilər. Ancaq liberal demokratiyanın idealını əvəzləmək mümkün deyil. Tarixin son məntəqəsi bu kitabda şərti olaraq “Allahabad” adlandırılmışdır. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu məntəqədə idarəetmə liberal-demokratik prin- siplər əsasında aparılır. Demək, bəşəriyyət liberal-de- mokratik prinsiplər əsasında Allahabada tərəf gedir. İPİİ və faktor K artdıqca, insani münasibətlərdə yeni intonasiyalar, yeni mədəniyyət nümunələri yaranır. İna- nıram ki, bir necə ildən sonra erməni qəsbkarları öz hərəkətlərinin xəcalətini çəkəcəklər və torpaqlarımızı azad edəcəklər. 54 MƏNAFELƏRİN MÜBARİZƏSİ Allaha çox şükür olsun ki, mən vətənimi onun marağına görə sevmişəm, öz marağıma görə yox. P. Çadayev. Dünya ölkələrinin makroiqtisadi göstəricilərinə diq- qət yetirsək, görərik ki, bu göstəricilərin qərarlaşmasında həlledici rolu toplum daxilində mənafelərin mübarizəsi oynayır. Başqa sözlə desək, inkişaf ictimai mənafe ilə şəxsi mənafenin mübarizəsindən və ikincinin üstünlüyü zamanı baş verir. Yuxarıda qeyd edildi ki, K – ictimai mənafenin şəxsi mənafeyə nisbətini xarakterizə edir və K artdıqca, ictimai mənafenin şəxsi mənafeyə nisbəti artır. Çünki dünya belə qurulub və Allah belə istəyir. Allah insanı yaradarkən onu da başqa canlılar kimi özünü- müdafiə instinkti ilə təmin edib. Başqa canlılardan fərqli olaraq, üstəlik insana şüur da verib. Şəxsi mənafe, özünüqoruma instinktindən törəyir. K vahiddən kiçik olanda, şəxsi mənafe ictimai mənafeni üstələyir. K=1 olanda, bu mənafelər bərabərdir. K=10 olanda, ictimai mənafe şəxsi mənafedən 10 dəfə çoxdur. K = ∞ olanda, ibtidai icma quruluşunda olduğu kimi, şəxsi mənafe sıradan çıxır. Amma ibtidai icmadan fərqli olaraq, şüur fəaliyyətə tam nəzarət edir. Yüklə 3,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|