Şahlar Əsgərov k a m I l L ə Ş Ə N

37 
 
Ивентьев Сергей Иванович  (23 августа 2011) 
Считаю,  что  работа  требует  наивысших  оценок!  
Математические формулы существенно сблизили гуман-
итарную  науку  (математику)  с  религией.  Аналогичная 
ситуация происходит и с другими отраслями науки. Наг-
лядным  примером  может  послужить  юридическая 
наука  (см.Ивентьев  С.И.  Триединство  прав  человека: 
религия, наука и мораль//Церковь в истории и культуре 
России:  сборник  материалов  Международной  научной 
конференции.  Киров  (Вятка),  22-23  октября  2010г.  – 
Киров:  
Изд-во ВятГГУ, 2010. с.388-389.  
http://zhurnal.lib.ru/editors/i/iwentxew_s_i/).Безуслов
но,что  критический  комментарий  уважаемого  Влади-
мира Петровича Анисимова говорит нам о том, что есть 
над чем нам ещё работать.  
 
 

---

38 
 
DÜZGÜN QƏRARLARIN QƏBULU 
Düzlüyə gedən yol bir, səhvə gedən yol mindir. 
                                                                          J.J.Russo. 
XX  əsrdə  bəşəriyyət  yüksək  tərəqqiyə  nail  olsa  da,  mənfi 
təzahürlər  də  çox  olmuşdur.  Kifayətdir  ki,  dünya  müha-
ribələrində həlak olmuş milyonlarla insanı  yada salaq. İndinin 
özündə  də  iqtisadiyyat  və  mədəniyyət  arasında  harmoniya 
pozulmuş,  narkomaniya,  insan,  silah  alveri  və  digər  mənfur 
hərəkətlər  geniş  yayılmışdır.  Həyatımızın  bir  çox  sahələrində 
mafiya  öz  amansız  hərəkətləri  ilə  fəaliyyət  göstərir.  Bir  çox 
ölkələrdə  varlı  insanların  cangüdənlərindən  sanballı  ordu 
düzəltmək  olar.BMT    Baş  katibinin  müavini,  qurumun  Nar-
kotiklərlə  və  Cinayətkarlıqla  Mübarizə  İdarəsinin  icraçı 
direktoru Yuri Fedotova görə, kriminal biznesin illik gəliri 2,1 
tril.  USD  təşkil  edir  ki,  bu  da  onu  dünyanın  20  ən  güclü 
iqtisadiyyatının  birinə  çevirir.  Bütün  bu  qüsurların  və 
kataklizmlərin  kökündə  müxtəlif  səviyyələrdə  qəbul  olunmuş 
səhv  qərarlar  durur.  Hər  bir  səhv  qərar  növbəti  neqativ 
hadisənin  törəməsinə  səbəb  olur.  Yüksək  səviyyədə  qəbul 
olunmuş  səhv  qərarlar  Planetdə  nizamı pozur.    Firavanlıq  isə 
nizama  bağlıdır.  
Bu  paraqrafda  yeni  metodologiya  ilə  səhv  qərarlar 
törəməsinin elmi səbəbi araşdırılır. 
Düstur  (1)-in  hər  tərəfini  L
b
  -yə  bölsək  və  Ld  /L
b
 
nisbətinin  K  olduğunu  nəzərə  alsaq,  aşağıdakı  ifadəni 
alarıq:  
Lo / L
b
 = K +1 

---

39 
 
L
b 
/Lo  nisbətinin  h  olduğunu  nəzərə  alsaq,  bu 
düsturu aşağıdakı kimi yazmaq olar:      
h = 1 / (K +1)      (5) 
Düstür (5)-ə görə, keyfiyyət faktoru K artdıqca, biliyin 
nisbi  qıtlığı  –  h  azalır.  Belə  ki,  K  =  ∞  olanda,  h=0;    K=  0 
olanda, h = 1 olur. Birinci hal tam şüurluluq və savadlılıq, 
ikinci hal isə tam instinkt (savadsızlıq) halına uyğundur. 
Bilik qıtlığının keyfiyyət faktoru K-dan asılılığı şəkil 4-də 
göstərilmişdir.  Absis  oxunda  K  faktoru,  ordinat  oxunda 
isə bilik qıtlığı – h göstərilmişdir. Qrafikdən görünür ki,  K 
> 30-dan çox olanda, h-ın qiymətində doyma halı başlayır 
və nöqtələr absis oxunun üzərində düzülür. Aydındır ki, 
bilik qıtlığı şəraitində qəbul olunan qərarların xətası çox, 
bilikli adamların qəbul etdiyi qərarların xətası isə az olar. 
Bu  nəticənin  əhəmiyyəti  ondan  ibarətdir  ki,  o,  qəbul 
olunan qərarların xətası ilə bilik qıtlığı arasında münasibət 
yaratmağa imkan verir. Bu münasibəti aşağıdakı şəkildə 
yazmaq olar: 
∆Q =c h      (6) 
Burada ∆Q qəbul edilmiş qərarın xətası olub mütləq 
düz qərar ilə cari qərarın fərqinə bərabərdir; c – sabitdir. 
Bilik qıtlığı  h = L
b 
/ L
0 
 olduğundan (6)-nı aşağıdakı şəkildə 
yazmaq olar:  
∆Q =c
1
 L
b
     (6.1) 

---

40 
 
Burada c
1
  
də sabitdir.   
∆Q = 0 olanda, qəbul edilmiş qərar mütləq düz qərara 
bərabərdir.  Buradan  əldə  etdiyimiz  vacib  nəticə  ondan 
ibarətdir  ki,  mütləq  düz  qərar  qəbul  etmək  üçün  bilik 
qıtlığı  sıfıra  bərabər  olmalıdır.  Belə  qərarı  ancaq  cənab 
Haqq qəbul edə bilər. 
Bilik  qıtlığı  h  sıfır  ilə  vahid  arasında  kəsilməz 
dəyişdiyi  üçün  istənilən  məsələnin  sonsuz  həlli  var.  Bu 
həllər arasında biri düz, bəziləri kvazi düz, qalanları səhv 
qərarlardır.  Bu  nəticə  J.  Russonun  epiqrafa  çıxarılmış 
fikrinin  riyazi  ifadəsidir.  Yeri  gəlmişkən  burada  Eduard 
Dalberqin  “Sizin  hər  bir  qərarınız  səhvdir”  fikrinə  diqqət 
yetirsək, bu qənaətə gələrik ki, insani qərarların hamısı bu 
və ya başqa dərəcədə səhvdir.  
 Peyğəmbərlər də min illərin sınağından çıxan qərar-
lar  qəbul  edə  bilmişlər.  Fövqəlinsanlar  da  uzun  zaman 
üçün  doğru  olan  qərarlar  qəbul  edə  biliblər.  Müdrik 
insanların  qərarının  xətası  az,  cahil  insanların  qəbul 
etdikləri  qərarların  xətası  çox  olar.  Deyilənlərdən  belə 
nəticə çıxarmaq olar: 
 
 
 
 

---

41 
 
Şəkil 4.  Bilik qıtlığının K faktorundan asılılığı. 
ardıcıl,  düzgün  qərarlar  qəbul  etməklə,  insanlar  şəx-
siyyətə, dövlətlər isə qüdrətli dövlətə çevrilir. Burada bir 
məsələyə  də  toxunmaq  yerinə  düşər.  Təhsilin  məqsədi, 
hədəfi, fəlsəfəsi ilə bağlı bəzi suallara “Təhsilimiz dünən, 
bu  gün,  sabah”
6
 kitabında  qismən  cavab  verilmişdir. 
Yuxarıda deyilənlərin işığında təhsilin əsas məqsədi nədir? 
–  sualına  cavab  verməyə  cəhd  edilsə,  onların  içərisində 
hədəfin 8-ci, 9-cu həlqələrini vuran cavablar çox olar. Hər 
dövlət 
təhsilini 
özü 
başa 
düşdüyü 
səviyyədə 
qurduğundan,  nəticədə  dövlətlərdə  həyat  səviyyələri  də 
müxtəlifdir.  Bəs  hədəfin  10-cu  həlqəsini  vuran  cavab 
nədir?            
Düşünürəm  ki,  bu  suala  belə  cavab  vermək  olar: 
təhsilin    əsas  məqsədi  gənclərə  düzgün  qərarlar  qəbul 
etmək sənətini  öyrətməkdir.  
                                                             
6
 Əsgərov Ş.Q., Təhsilimiz dünən, bu gün, sabah, Bakı, 2003, 280 səh. 
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
0
20
40
60
80
h
K
hz
hkh
ha
hh
h
h

---