Şahlar Əsgərov k a m I l L ə Ş Ə N
Yüklə 3,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xətti qiymətləndirmə şkalası.
20 dərsliklərində ictimai mənafe vəsf edilməlidir, qədərindən artıq şəxsi mənafe hissləri bədii, tarixi nümunələr və misallarla tənqid edilməlidir. Fəaliyyətin hər bir növünü, tədris materialının hər bir mövzusunu bu prizmadan keçirmək lazımdır. Misal üçün, ilk baxışda əhəmiyyətli görünməyən idmanın bu işdə roluna diqqət yetirək. Məlumdur ki, şahmat fərdi idman növü olub, şəxsi mənafeyə xidmət edir . Amma voleybol, futbola və ya basketbol oyunlarında ictimai maraq daha üstündür. Demək, şahmatla müqayisədə məktəbdə voleybol və futbola daha çox üstünlük vermək lazımdır. Dərsliklərin məzmununa diqqət yetirməyi A.Eyn- şteyn 1949-cu ildə yazdığı “Niyə sosializm?” məqaləsində qeyd etmişdir. O, Qərb təhsil sistemini tənqid edərək göstərmişdir ki, bu təhsil sistemi pula, kapitala sitayiş əsasında qurulub. Bu yol heç də xoş gələcəyə aparmır. Sovet dövründə ictimai mənafeni güdənlərin sayı daha çox idi. Bu gün cəmiyyətdə çoxları şəxsi mənafeni güdür. Güman etmək olar ki, bir neçə ildən sonra şəxsi mənafeni güdənlərin sayı daha çox olacaq. Çünki təhsilin məzmununda böyük deformasiyalar baş verib. Cəmiyyət sosiallaşmaya yox, fərdiləşməyə daha meyillidir. Bu işdə mənəviyyatın dirçəlməsinə ehtiyac böyükdür. Misal üçün, mədəniyyəti bu işə cəlb edərkən, muğam oxumaqla müqayisədə, xor oxumağa xüsusi diqqət yetirilməlidir. 21 Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, inkişaf etmiş ölkələrdə uşaqların, gənclərin həm fiziki, həm də zehni inkişafı diqqətdə saxlanılır. Fiziki inkişafı izləmək üçün metr və tərəzidən istifadə edirlər. İntellektual inkişafı İQ (Ay-kü) əmsalı vasitəsilə ölçmək mümkündür. Adətən, İQ əmsalını təyin etmək üçün “ağıl yaşı” deyilən anlayışdan istifadə edilir. “Ağıl yaşı” intellektual qabiliyyətdən asılı olaraq xronoloji yaşa bərabər, ondan çox və az da ola bilər. Bu yaşların nisbətinin 100 hasili İQ əmsalını verir. K faktoru ilə intellekt əmsalı İQ əmsalını əvəz etmək mümkündür. 22 BİLİYİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ Heç bilənlə bilməz bir olarmı. “Qurani- Kərim”dən Biliyin qiymətləndirilməsi zamanı fərz edilir ki, stəkana (şəkil 1) tökülən maye “bilik mayesidir”. Burada L d biliyin mənimsənilən, L b isə mənimsənilməyən hissələrini göstərir. Bu modeldən istifadə edərək, xətti və qeyri-xətti qiymətləndirmə şkalası düzəltmək mümkündür. Xətti qiymətləndirmə şkalası. Tarixi təcrübə əsasında yaranan biliyin klassik qiymətləndirmə şkalasında yuxa- rıdakı modeldən sövqi-təbii istifadə edilmiş və meyar olaraq “bildiyimizin bilməli olduğumuza nisbəti” götürül- müşdür. Stəkanın dolu hissəsinin hündürlüyünün tam hündürlük Lo-ya olan nisbətini a hərfi ilə işarə edək: a = Ld / Lo Göründüyü kimi, bu əmsal nisbi mənimsəmənin və ya mənimsəmənin faiz göstəricisi olub, qiyməti 0 ilə 1 arasında dəyişir. Düstur 1-in hər tərəfini Lo -ya bölsək, aşağıdakı ifadəni alarıq: a = 1- Lb / Lo (2) Lb / Lo –nisbəti biliyin mənimsənilməyən hissəsini, yəni nisbi bilik qıtlığını göstərir. Onu h ilə işarə etsək alarıq: a = 1- h 23 Aydındır ki, Lb = Lo olarsa, yəni stəkan tam boş olarsa, bu tam biliksiz (və ya təhsil fəaliyyəti olmayan) hala uyğundur. Stəkan tam dolu olanda, başqa sözlə, Ld = Lo olarsa, bilik tam mənimsənilib və təhsil fəaliyyətini mükəmməl hesab etmək olar. Burada nisbi mənimsəmə əmsalı a qiymətləndirmənin faiz meyarı kimi çıxış edir: Şəkil 2. Xətti qiymətləndirmə şkalası. a= 1 olanda, tədris materialı 100% mənim- sənilib; a=0.5 olanda, material 50 % mənimsənilib və h= 0.5; a=0 olanda, h = 1 və Lb = Lo olar. Bu halda təhsil yoxdur. bal 100 80 60 40 20 1 2 3 4 5 a % 24 Bu deyilənlərə bir az aydınlıq gətirək. Misal üçün, əgər bilik 700 ballıq şkala ilə qiymətləndirilirsə və təhsil alanlar 700 (və ya ona yaxın) bal toplayıblarsa, demək, təhsil sistemi mükəmməldir. İndiyə qədər belə təhsil sistemi qurmaq heç bir dövlətə müyəssər olmayıbdır. Əgər tələbələr 350 ± 100 ətrafında bal toplayıblarsa, de- mək, təhsil sistemi orta səviyyədədir. Əgər tələbələr 0 ilə ± 250 arasında bal toplayıblarsa, demək, təhsil sisteminin vəziyyəti bərbaddır. Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komis- siyası (TQDK) hər il bəyan edir ki, abituriyentlərin ümumi orta balı 250-dən azdır. Əgər belədirsə, demək, təhsil sisteminin real vəziyyəti çox yarıtmazdır. Beşballıq qiymətləndirmə şkalasında stəkanın Lo hündürlüyü beş bərabər hissəyə bölünür və birdən beşə kimi tam ədədlərlə işarə edilir. Proqramı 100% mənim- səyənin biliyi “5”, proqramı 60% mənimsəyənin biliyi isə “3” balla qiymətləndirilir. Diskret qiymətlərlə (şərti ballarla) mənimsəmə dərəcəsi arasında asılılıq xətti oldu- ğu üçün bu şkalanı xətti qiymətləndirmə şkalası da adlan- dırmaq olar. Bu şkala şəkil 2-də göstərilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, beşballıq xətti qiymətləndirmə şkalası ən elementar və sadə şkaladır. Min illərdir ki, bu şkala müxtəlif variantlarda bəşəriyyətə xidmət edir və bəşəriyyət öz inkişafının bugünkü səviyyəsinə görə həm də bu şkalaya borcludur. Yüklə 3,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|