Sakit hüseynov rasim sariyev
Yüklə 5,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
2. «Azərbaycan SSR Torpaq Kodeksinin Təsdiqi haqqında», (7 iyun 1970-ci il); 3. «Azərbaycan SSR Su Kodeksinin Təsdiqi haqqında», (29 iyun 1972-ci il); 4. «Azərbaycan SSR Yeraltı Sərvətləri Kodeksinin Təsdiqi haqqında», (26 noyabr 1976-cı il); 5. «Azərbaycan SSR Meşə Kodeksinin Təsdiqi haqqında», (16 dekabr 1978-ci il); 6. «Heyvanlar aləminin Mühafizəsi və İstifadəsi haqqında», (4 dekabr 1981-ci il); 7. «Atmosfer Havasının Mühafizəsi haqqında», (4 dekabr 1981-ci il), və s. Ə traf mühitin mühafizəsi ilə bağlı partiya və hökümət qərarla rını subordinativ prinsiplərə görə iki qrupa bölmək olar. Birinci qrupa daxil olan qərar, qətnamə və normativ aktlar Moskva tərə findən verilirdi ki, bütün bunların icra olunması SSRİ məkanında məcburi idi. İkinci qrup qərar və qətnamələr isə müttəfiq respub likaların özlərinin qəbul etdikləri partiya və hökümət qərarları daxil idi ki, bunlar da Moskva tərəfindən verilən qərarlara uyğunlaşdırılırdı və ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı mərkəzi hökümətin göstərişlərinin yerlərdə həyata keçirilməsinə xidmət edirdi. Qeyd edək ki, tarixi baxımdan ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı hüquqi əhəmiyyət daşıyan ilk qərarlardan biri - 1928-ci ildə qəbul edilmiş «Meşələrin mühafizə olunmasında yerli icraiyyə komitələrinin məcburi tədbirləri» və 1930-cu ildə qəbul edilmiş «Təbii sərvətlərin mühafizəsi və inkişafı haqqında» RSFSR XKS- nin qərarları idi. Bu qərarlardan sonra keçmiş SSRİ məkanında, müttəfiq respublikalarda, o cümlədən Azərbaycanda ətraf mühi tin mühafizəsi ilə bağlı müvafiq dövlət orqanları - «Dövlət ovçu luq müfəttişliyi», «Dövlət qoruqlar komitəsi», «Meşə təsərrüfatı komitəsi», «Baş dövlət su və balıq müfəttişliyi» və s. qurumlar yaradıldı. Bundan başqa SSRİ M NK-in 1937-ci il 17 may tarixli qərarı ilə su təchizatı mənbələrinin sanitar qaydalarının mühafi zəsi üzərində dövlət sanitar inspeksiyası müəyyən edildi. Ə traf mühitin mühafizəsi ilə bağlı olan ekoloji qərarların qə bul edilməsi həm İttifaq miqyasında, həm də müttəfiq respublika larda 60-cı illərdən başlamışdır. D aha dəqiq desək, 60-cı illərin sonu, 70-ci illərin əvvəllərində istər İttifaq miqyasında, istərsə də 34 respublikamızda ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı mühüm qərar ların və xüsusi qanunların qəbul edilməsi Azərbaycanda ekoloji hüquqla bağlı yeni mərhələnin başlanğıcını qoydu. Torpaqlardan səmərəli istifadə edilməsi ilə bağlı bir çox İttifaq səviyyəli partiya və hökumət qərarlarının, həm SSRİ miqyasında, həm də müttəfiq respublikalarda o cümlədən, Azərbaycanda tor paqların mühafizəsi işində müəyyən rol oynamışdır. Məsələn, S ov.İK P M K və SSRİ Nazirlər Sovetinin «Torpaqların külək və su eroziyasmdan mühafizəsinə dair təxirəsalınmaz tədbirlər haq qında» 1967-ci il 20 mart tarixli, SSRİ Nazirlər Sovetinin «Tor paqların külək və su eroziyasmdan mühafizəsi üzrə işlərin təşkili ni yaxşılaşdırmaq tədbirləri haqqında» 13 oktyabr 1975-ci il ta rixli, Sov İKP M K və Nazirlər Sovetinin «1976-1980-cı illərdə torpaqların meliorasiyası planı və meliorasiya olunmuş torpaqla rın istifadəsini yaxşılaşdırmaq haqqında» avqust 1976-cı il tarixli qərarlarının ekoloji hüquq sahəsində müəyyən əhəmiyyəti olmuş dur. Ekoloji hüquq baxımından «Torpaq qanunvericiliyinin po zulması üstündə inzibati məsuliyyət haqqında» SSRİ Ali Soveti Rəyasət heyətinin 1970-ci il 14 may tarixli fərmanını 70-ci illərin əvvəllərində torpaqların hüquqi mühafizəsində mühüm sənəd he sab etmək olar. Lakin, torpağın ekoloji cəhətdən çirkləndirilmə- sinə görə fərmanda irəli sürülən cəza növləri çox zəif idi. Belə ki, torpaqların xarab edilməsi, onların sənaye, məişət və digər tullan tılarla, axıntı suları ilə çirkləndirilməsi və torpaqdan səmərəsiz istifadə edilməsi üstündə vətəndaşlara 100 m anatadək məbləğdə inzibati cərimə müəyyən edilmişdir ki, bu cəza növünün təsir də rəcəsini zəif hesab etmək olar. 70-ci illərdə Azərbaycanda da torpaqların hüquqi mühafizəsi ilə bağlı bəzi partiya və dövlət qərarları qəbul edilmişdir ki, bu qərar və qətnamələr torpaqların mühafizəsi və səmərəli istifadəsi üzərində dövlət nəzarətini gücləndirmişdir. Azərbaycanda torpaq ların ekoloji və hüquqi mühafizəsində Respublika Ali Sovetinin «Azərbaycan SSR-in torpaq ehtiyatından istifadə edilməsi, bu ehtiyatın qorunması vəziyyəti və onu yaxşılaşdırmaq tədbirləri haqqında» 6 iyul 1970-ci il tarixli qərarının mühüm rolu olmuş dur. Qəbul olunmuş bu qərarla əlaqədar təşkilatlara bir vəzifə olaraq tapşırılmışdır ki, torpaqlardan səmərəli istifadə olunması və onların münbitliyinin artırılması üçün tədbirlər kompleksi ha 35 zırlayıb həyata keçirsinlər, eroziyaya qarşı qoruyucu meşə z o la q ları yaradılması haqqında planın yerinə yetirilməsini təmin e tsin lər, torpaqların özbaşına tutulması hallarının qarşısını alm aq üçün tədbir görsünlər. Q ərarda respublikanın inzibati hüquq o r qanlarına təklif edilmişdir ki, torpaq ehtiyatlarının qorunm asını təmin etmək üçün nəzarəti gücləndirsinlər. Bununla əlaqədar q ə rarın 16-cı maddəsində göstərilirdi ki, Azərbaycan SSR D axili İşlər Nazirliyinə, Prokurorluğuna və Ali Məhkəməsinə tapşırılsın ki, torpaq qanunvericiliyini pozanlara qarşı mübarizəni güclən dirsinlər və bu işdə müqəssir olan şəxsləri müəyyən edilmiş q ay dada cinayət məsuliyyətinə və inzibati məsuliyyətə cəlb etsinlər. Qeyd edək ki, torpaqlann hüquqi mühafizəsi və ekoloji cəhət dən qorunm asında Azərbaycan SSR Ali Sovetinin bu tarixi qəra rının mühüm əhəmiyyəti olmuşdur. Mərkəzə tabeçilik prinsipi hökm sürsə də 70-ci illərin əvvəllə rində respublikamızda ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı bəzən regional əhəmiyyət daşıyan, yerli şəraitin tələblərinə uyğun gələn, respublikamız üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən müstəqil qərar lar da qəbul edilirdi. Belə qərarlardan biri - Azərbaycan KP M K və respublika Nazirlər Sovetinin «Bakı şəhərini və Abşeron yarı madasını daha da yaşıllaşdırmaq tədbirləri haqqında» 7 sentyabr 1971-ci il tarixli qərarıdır. Ə traf mühitin mühafizəsi və yaşayış məskənlərinin yaşıllaşdı rılması ilə bağlı bu qərarın ekoloji - hüquqi əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, qərarda yaşıllıqları məhv edən və ekoloji qaydaları pozanların ciddi məsuliyyət daşıdığı irəli sürülürdü. Qərarda gö stərilirdi: - ağacları, kolları və digər bitkiləri qəsdən sındırmaqda və məhv etməkdə müqəssir olanlar ciddi inzibati məsuliyyətə və məhkəmə məsuliyyətinə cəlb edilsin; - yaşıllaşdırma işləri görərkən Bakının baş planının tikinti- iqtisadi əsaslarını ciddi rəhbər tutmalıdırlar. Yaşıllıq salmaqdan ötrü nəzərdə tutulmuş və yaşıllıqlar salınmış sahələri tikinti üçün ayırm aq qəti qadağan edilir. Göründüyü kimi qərarın bu hissəsində Bakı və Abşeron kimi yaşıllıqları az olan bir bölgədə yaşıllıqları korlayan vətəndaşların nəzərinə çatdırılmaqla, ekoloji hüquqpozmalara qarşı inzibati və məhkəmə məsuliyyəti irəli sürülürdü. Bu qərarın qəbul edilməsi hələ 70-ci illərin əvvəllərində partiya və dövlət səviyyəsində ətraf 36 mühitin mühafizəsi və ekoloji hüquq məsələlərinə respublikamız da ciddi fikir verildiyinə misaldır. Ə traf mühitin mühafizəsi və ekoloji hüquq məsələləri ilə bağlı 70-ci illərdə İttifaq miqyasında da bir neçə mühüm qərarlar qəbul edilmişdir. 1972-ci il 20 sentyabr tarixdə SSRİ Ali Soveti 8-ci çağırış 4-cü sessiyasında «Təbiətin mühafizəsini daha da yaxşılaş dırmaq və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə etmək tədbirləri haqqında» məsələ müzakirə edərək təbiətin mühafizəsinə ciddi qayğı göstərməyi mühüm dövlət vəzifələrindən biri hesab etmiş dir. Bundan bir neçə ay sonra isə Sov. İKP M K və SSRİ Nazirlər Soveti 1972-ci il dekabnn 29-da «Təbiətin mühafizəsini güclən dirmək və təbii sərvətlərin istifadəsini yaxşılaşdırmaq haqqında» qərar qəbul etmişdir. Q ərarda qeyd edilir ki, əlaqədar təşkilatlar ətraf təbii mühitin çirklənmədən qorunm ası məsələləri ilə hələ lazımınca məşğul ol mur, torpağın, atmosferin, suların çirklənməsini aradan qaldıran texnoloji proseslərin işlənib hazırlanmasına kifayət qədər fikir vermirlər. O nlar təbiətin mühafizəsi və sərvətlərin istismarı ilə bağlı digər aktual problemlərin həllinə laqeyd yanaşırlar. Buna görə də Sov.İKP M K və SSRİ Nazirlər Soveti müttəfiq respubli kaların rəhbərliyinə təklif etmişlər ki, təbiətin mühafizəsi və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə olunmasının təmin edilməsi məsə ləsinə diqqəti gücləndirsinlər, torpaqlar, meşələr, sular, bitki və heyvanlar aləmini qorum aq və çoxaltmaq sahəsində, atmosfer havasının çirklənməsinin qarşısını almaq sahəsində qüvvədə olan qaydalara və norm alara riayət edilməsinə nəzarət etsinlər. Bu qərardan sonra Respublikamızda ətraf mühitin mühafizə sini gücləndirmək məqsədi ilə Azərbaycan K P M K və Respublika Soveti 15 aprel 1973-cü il tarixdə «Təbiətin mühafizəsini güclən dirmək və təbii sərvətlərdən istifadə edilməsini yaxşılaşdırmaq haqqında» qərar qəbul etdi. Azərbaycan K P M K Nazirlər Sove tinin bu qərarı Sovet İK P və SSRİ Nazirlər Sovetinin 29 dekabr 1972-ci il tarixli eyni adlı qərarına uyğun olmaqla təbiətin müha fizəsi orqanlarının işini daha da yaxşılaşdırmağı və bu sahədəki qanunvericilik üzərində nəzarəti gücləndirməyi nəzərdə tuturdu. Təbiətin mühafizəsini gücləndirmək sahəsində mühüm rol oy nayan İttifaq səviyyəli qərarlardan biri də Sov. İKP və SSRİ N a zirlər Sovetinin 1 dekabr 1978-ci il tarixli qərarı idi. «Təbiətin mühafizəsini gücləndirmək və təbii ehtiyatlardan istifadə edilmə 37 Yüklə 5,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|