Şamil Vəliyev – 50

102
dəqiq  verilərək  oxucunun əsər  boyu  heç bir çətinlik  yaranmasın  deyə
məlumatlandırılması çox yaxşı haldır.
Xələflinin poemaları, o cümlədən İçərişəhərə həsr etdiyi mənzuməsi istər ideya-
məzmun, istərsə də sənətkarlıq cəhətdən diqqəti cəlb edir. Bu poema bədii əsərlər kimi
müəllifin intim  duyğularının  tərənnümüdən  yox,  bəşəri hisslər,  Vətən  məhəbbəti,
vətəndaş qeyrətini təcəssüm etdirən duyğuların ifadəsidir:
Bura gələnləri tarix salamlar,
Hər hücrə özü də dönər sirdaşa.
Içərişəhərdə bir möcüzə var,-
“Daş gül olmuş, yoxsa dönmüş gül daşa”.
Ə.R.Xələfli, əziz  qardaşım!  Siz əsl  azərbaycanlı,həqiqi azərbaycançı, əsl  Vətən
oğlusunuz. Əvvəldə qeyd  etdiyim  kimi sizin üçün  türk  ellərinin,  möhtəşəm  türk
dünyasının  hər  daşı, hər  obası, hər  güşəsi,  hər  yazarı doğmadır.  Adətən  yerlipərəstlik
kimi cılız hisslərlə cuğlanmış Azərbaycanın bir çox “alim” və “yazar”ları ancaq öz oba
və kəndlərini cənnət  sayır, öz  yerlilərini dahi hesab  edirlər.  Sizin üçün  bunların  fərqi
yoxdur. Coğrafi fərq milli sevgiyə, Vətən namusuna xələl gətirə bilər.
Şübhəsiz, insan  göz  açdığı bölgəni,  guşəni sevməlidir.  Sevməsə böyük  Vətənə
məhəbbəti də ola bilməz. Özünü sevməyən, hörmət qoymayan şəxs nə Anasını, nə də
Vətənini sevə bilər, ay mənim, “Müşfiq bənizli” qələmdaşım.
Çox  sevinirəm  ki,  yaradıcılığınızla  “qiyabi”  tanışlığım əyaniyə,  burada  rusca
deməsəm, anlaşılmaz olar, əyaniyə “perevod” aldı.
Şübhəsiz,  Vaqif  Yusiflinin  təbirincə desək,  “şəxsən  məni bu  poema  da  razı
salmayan  bəzi məqamlar  var,  ancaq ümumilikdə Ə.Xələfli ustad şairlərin
(B.Vahabzadənin, M.Arazın, Ə.Kürçaylının) fəlsəfi lirikasından çox şey öyrənmişdir”.
Əli Rza bəy! O məqamlar siz özünüzdən bilirsiniz ki, hansılardır. Əsərin ikinci
hissəsində yəqin  belə gileylər  nəzərə alınacaq.  Gələcəkdə poema üzərində müstəqil
şəkildə işlərkən  birinci hissəyə əl  gəzdirmək  olar. İç dünyamız,  daş yaddaşımız
haqqında olan bu poemada müasir texniki terminlər, muzey işçilərinin adları qətiyyən

---

103
yerinə düşmür. Bir qədər də süjeti təkminləşdirmək lazımdır. Epik-lirik poemada şairin
romantikası səyahət etsə də kompazisiya, süjet unudulmamalıdır.
Əli Rza bəy, iradlarımı səmimi qəbul edin. Sizi çox istəməsəydim bunları qeyd
eləməzdim. Heç bir baş redaktor öz qəzetində özünə ünvanlanan iradları çapa verməz.
Amma  bayaqdan  sizin şəxsiyyətiniz  və yaradıcılığınız  haqqında  dediyim  sözlərdən
məlumdur ki, belə cılız hisslər sizdən uzaqdır.
Onu  da  qeyd  edim  ki,  qan,  gen,  yaddaş ilə gələn,  gözünüzü açıb  dərin  nəfəs
alanda Güney havası udmusunuz. O taya yaradıcılığınızda böyük məhəbbət var, nisgil
var,  həsrət  var.  Güney  həsrəti,  Qarabağ həsrəti ilə bərabər  sizin  qəlbinizdəki dərdin
“banilərindəndir”.
Əziz, hörmətli, sevimli Əli Rza Xələfli. Məktubumu sona yetirirəm. Mən sağ və
salamatam,  hələlik.  Sizin  də sağ və salamat  olmağınızı o  uca  Allahdan  arzu  edirəm.
Şöhrətiniz uca olsun, qələminiz kütlənməsin, təbiniz, ilhamınız coşsun, çağlasın. Əbədi
olmayan bu dünyada “Kredo”nuz tarix səhifələrində əbədiləşsin. Siz heç vaxt ədəbiyyat
tariximizdə “və b.”, “və s.” olmayasınız və inşaallah olmayacaqsınız da. O gün olsun
“Həsrət  körpüsü”  yox,  “Vüsal  körpüsü” yaransın.  Xudafərinin üstü ilə addımlaya-
addımlaya  Təbrizə,  oradan  da İçərişəhərə,  oradan  da Şuşaya  gedəsiniz  və nəhayət,
doğma Xələflini ziyarət edəsiniz.
Çayoğlunun yaradıcılığı
Mən el aşığıyam, el şairiyəm,
Adım «Çayoğludur», əlimdə sazım.
Yurdum Azərbaycan odlar diyarı,
Odur ki, odludur mənim avazım.

---

104
«Əlimdə» sazım ifadəsi ötən əsrin poeziyasında, bir çox şairlərin yradıcılığında
«mənim şerim»,  «mənim sözüm» frazeloci birləşmələrinə sinomin olaraq işlənmişdir.
Çayoğlunun 90-cı illərdə qələmə aldığı bu, şerdə «əlimdə sazım» həm də həqiqi
mənasında işlənmişdir. Çayoğlu (Bəhruz Dövlətabadi) şair olmaqla yanaşı həm də
musiqiçidir. Buna görə də onun şeirləri musiqilidir, ahənglidir və nəğmə üstündə
köhlənib. Qabəyahətən qələmə aldığı hiss olunaraqbizdə belə qənaət hissi olur ki,
Çayoğlunun şeirləri sanki öz çaldığı tirın ümumiyyətlə ilə xanəndələrin ifası üçün,
bəstəçilərin nəğmə mətni üçün yazmışdır.
Ağzımı tutsalar, incə sazımla,
Elimin dərdini söylərəm sənə.
Zəhmətlə xalqımın istəklərini
Ağlayıban bəyan eylərəm sənə.
Çayoğlu ötən illərdə çap etdirdiyi «Bayatı bayat olmaz» şeirlər kitabında ən çox
poetin növ kimi bayatıdan istifadə edib və …… kimi kitabın adını da «bayatı» ilə
əlaqədar rəsmiləşdirib.
Ağzımı tutsalar, incə sazımla,
Elimin dərdini söylərəm sənə.
Zəhmətlə xalqımın istəklərini
Ağlayıban bəyan eylərəm sənə.
Çayoğlu ötən illərdə çap etdirdiyi «Bayatı bayat olmaz» şerlər kitabında ən çox
poetik növ kimi bayatıdan istifadəedib və göründüyü kimi kitabın adını da «»bayatı ilə
əlaqədar rəsmilləşdirib.
Türkdilli xalqlarda bayatı şer növü kimi mürəkkəbdir. Azərbaycan ədəbiyyatında,
folklorunda bayatının misilsiz nümunələri yaranmışdır. Türk xalqlarının müştərək şer
növü olan bayatının yaranma tarixi qədim dvörlərdən gedib çıxır. Bayatı bu xalqların
tayfa, ulus. Və halında yaşadıqları dövrlərdə ağız ədəbiyyatı nümunəsi olduğu üçün
dilimizin bütün şirinliyi, poetik imkanları, məna şiirnliyi, poetik imkanları, məna
çalarlığı, bədii təfəkkürü, xüsusiyyətlərini özündə əks etdirir.

---

105
Dörd misra, hər misrası yeddi bənddən ibarət olması bu şer növünün asanlıqla
əzbərləşməsinə zəmin yaradır. Bayatıların da bir çox fonlklor nümunələri kimi müəllifi
məlum deyil.
Sevindirici haldır ki, müasir şairlərimiz də bayatılar yaradır. Cənub və Şimal
şerlərinin yaradıcılıqlarında bayatının gözəl nümunələrinə rast gəlirlər, xüsusilə də
Çayoğlunun poeziyasında. Çayoğlunun bayatıları mövzu etibarı ilə müxtəlif məzmunlu,
rəngarəngdir. Ümumiyyətlə, şairin öz kitabına verdiyi ad («Bayatı bayat olmaz») özünü
doğruldur. Bəli, bayatı bizə ədəbi növ kimi əbədidir, populyardır, müasirdir. Bayatı
bayat (Cənub növlərində «Bayat» V.Ə.) olma bilməz. Bayatı bizim tariximiz,
keçmişimiz, bu günümüzdür və inşaallah, sabahımızdır.
Xalqımız tarixən dərdini də bayatı ilə söyləyib, məhəbbəti də, sevinci də.
Çayoğlu da öz sözünü, elinin dərdini bayatı ilə deyir:
Bayatı qaynar çeşmə,
Yel çalar, oynar çeşmə.
Zülümkarlar əlindən,
Ürəyi deşmə-deşmə.
Bayatı el qəmidir,
Sazların dilqəmidir,
Hər kəlməsi bir ümman
Dərindir, sevməlidir.
Bayatı şikəstədə,
Dərman olar xəstədə.
Dolanır dildən dilə
Oxur (oxuyur V.Ə.) işçi işdə də.
Bayatı şirin baldı,

---