Sanat yazilari
Yüklə 18,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
69 SANAT YAZILARI 22 Resim 2: Frank Gehry,Guggenheim Müzesi Bilbao- İspanya, 1997. Resim 3: Berlin Parlemento Binası Kubbesi, Berlin - Almanya, 1894. Öte yandan, kent kurgusu içinde heykel ve mimari ilişkisinin önemli bir etken olduğu bilinmektedir. Kentlerin tanımlanmasını sağlayan, onlarda bir özgünlük oluşturan, bir başka değişle onlara karakterlerini veren en etkin düzenleme özgün mimari yapılardır. Frank O. Gehry’nin Bilbao’daki Guggenheim Müzesi, (Resim2) salt müze olmasının ötesinde her zaman çok fazla izleyici tarafından görülmek istenen ilgi çekici bir yapıdır. Bu durum, müzenin içinde sergilenen eserlerden daha çok izleyiciyi kendine çeken ve bir sanat nesnesi (objesi) olarak ön plana geçiren bir yapı olduğunu ortaya çıkarmaktadır Mimari ile heykel arasındaki güçlü ilişkiyi ortaya koymaları açısından, özgün müze yapılarının dışında başka örnekler de vardır. Berlin Başbakanlık Binası ile Berlin Parlamento Binasının kubbesi (Resim 3) bu açıdan ilginçtirler. İçine girilebilen bir heykele benzeyen bu kubbe, parlamento binasının ışığını ve havalandırmasını sağlaması açısından işlevsel olduğu gibi, aynı zamanda heykelsi bir estetiğe sahip olması açısından da kendine özgüdür. İzleyicinin ziyaretine açık olan bu kubbenin altında aynı zamanda parlamento günlük politika üretmektedir. 70 Resim 4: Le Corbusier, Ronchamp Şapeli, Haute Saone - Fransa, 1955. 20. yüzyılın başlarında Le Corbusier tarafından yapılan bazı kiliselerde de heykele özgü, heykeli andıran özellikler görülmektedir. Bunların en belirgin örneği Le Corbusier’in 1955 ‘te gerçekleştirdiği Ronchamp Şapelidir (Resim 4). Bu yapı organik çatısı ve çan kulesi ile bir heykele benzediği için tepki almıştır. Le Corbusier, modernizme ihanet ettiği için Rasyonel İşlevciler tarafından suçlanmış ve Şapeli “subjektivist” bir heykel olarak görülmüştür. Çağdaş mimarlık için önemli bir okul olan ve Le Corbusier’nin de önemli bir teorisyeni olduğu Bauhaus’un amaçları, Walter Gropius tarafından şöyle dile getiriliyordu: “Bauhaus bütün yaratıcı çabaları bütünleştirmek istiyor. Uygulamalı sanatın bütün disiplinlerini –heykel, resim, el sanatları ve diğer zanaatları- yeniden birleştirip yeni mimarinin ayrılmaz parçaları yapmak istiyor. Uzak da olsa amaç bütünleşmiş sanat yapıtıdır. Onda anıtsal ile bezemesel arasındaki fark kalmayacaktır.” (www.mariabuszek.com/kcai/ConstrBau/Readings/gropBau19pdf). Tarihsel süreç içinde heykel ve mimarinin gelişimine baktığımızda, heykelin madde ve yüzey arasındaki ilişkiler, mimarinin ise uzayın biçimlendirilmesi (arkitektonik) ile ilgili olduğunu görmekteyiz. İki alan arasında birbirine yakın formların ortaya çıkması, üretim ortamlarındaki gelişme ve yeni malzemelerin ortaya çıkmasının yanında, tasarımdaki dijital (sayısal) ortamların yerleşmesi ile de çok yakından ilişkilidir. Modern heykel, özellikle Rodin’den bu yana, uzamı iç bükey ya da dış bükey parçalayarak büyüme eğilimi göstermiştir. Mimarlık ise uzaydaki değişik ve ayrı 71 SANAT YAZILARI 22 birimleri tektonik olarak birleştirir, iç ve dış arasında ilişkiler kurarak strüktürü meydana getirir ve uzayı bütünleştirir. Bu tür strüktürel ilişkiler mimari ve heykeli birbirine çok fazla yaklaştırmaktadır. Üç boyutluluğu, hacimsel yapısı ve ayakta durmasını zorunlu kılan statik zorunlulukları heykeli mimariyle ilişkilendirir. Ancak mimari heykel değildir. Bir heykel bir bina yapar gibi inşa edilemez, yapılır; bir bina ise heykel gibi yapılamaz, inşa edilir. Mimari ile heykelin oluşturulma sürecine bakıldığında heykel sanatçısının bazı açılardan mimara göre daha özgür olduğu görülmektedir. Herşeyden önce heykel sanatı mimariye göre daha patronajsız (ya da daha az patronajı olan ) bir alandır. Hemen hemen özgür olan sanatçı tüm süreci kendi yönetir. Bununla birlikte heykel mimarideki gibi zorunlu iç boşluklar gerektirmediği için, heykelin strüktürel kuruluşu mimariden farklı olarak heykel formunun gerektirdiği yönde gelişir. Öte yandan günümüzde geleneksel sorunlarının ötesinde, konu zenginliği açısından mimariye göre çok daha özgürdür. Kuban konuyu şu şekilde ifade etmiştir; “Bütün öteki sanatların özünde, mimarlıkta olmayan bir özgürlük olduğunu kabul etmek gerekir. İsteyen eline kağıt kalem alıp bir şarkı besteleyebilir. Ressam bir başyapıt yaratıp dolabına kilitler veya yırtar atar. Fakat mimar kendisine canı istediği zaman bir yapı yapamaz. Mimarlık ancak inşa edildiği zaman var olur. Gerçi yine Croce’nin dediği gibi, ekonomik zorunluluklar diğer sanatları da mimar gibi etkiler.” (Kuban 1992:59) Bütün bu farklılıklara bakarak mimari bir eserden duyulan haz (estetik duygu) ile bir heykel karşısında duyulan haz arasında çok büyük bir uçurum olduğu düşünülemez. En önemli fark yararcı etmenlerin çokluğu nedeniyle mimarlığın sosyal sanat oluşudur. Öte yandan mimari estetiğin en belirleyici özelliklerinin strüktür ve işlev çözümlemeleri olduğu bilinmektedir. Mimarlık tarihine bakıldığında üslupların strüktüre, süslemeye ya da işleve önem veren eğilimlerle karşımıza çıktığını görürüz. Örneğin, İslam mimarlığının bezemesel, gotiğin strüktürel, çağdaş mimarlığın ise daha çok işlevsel olduğu bilinmektedir. Kuşkusuz, tarihsel dönemlere özgü heykel ve mimarlık ilişkileri, ya da etkilenmeleri çok rahatlıkla tespit edilebilir. Yukarıda da değinildiği üzere, Mısır Piramitlerinden Luxor Obelisklerine, Gaudi’nin Neo-Gotik Sagra da Familia’sından Newton Anıtına, Tatlin’in III. Enternasyonal Anıtından günümüze kadar heykel ve mimarlığın birbirine yaklaştığı birçok örnek bulmak olasıdır. Ancak bu iki alan arasındaki sınırların bilinçli bir şekilde birbirine yaklaştırılmak istendiği dönem daha çok modernist dönemdir. Günümüzde ise mimarinin giderek büyütülmüş heykellere benzediğini, heykellerin ise daha geometrik bir tasarım kurgusu içinde daha inşacı ve uzayı parçalamaya yönelik (tektonik) olduğunu görmekteyiz. Birinci Dünya Savaşı sonrasında özellikle Almanya’da birçok mimar çarpıcı etkiler yaratmak için düzensiz biçimler denemiştir. Bunların çoğu uygulanması olanaksız olduğu için (Mies van der Rohe’un cam gökdelenleri gibi) tepki görmüştür. ”Konstruktivizm, makinelere ve son kertede bilime dayanan yeni bir estetik anlayışı geliştirmeyi denerken, işlevselcilik biçimleri, düzenledikleri etkinlikler veya Yüklə 18,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|