ŞƏ r q -q o r b

Q o b sck   baba  olim i  sıxaraq:
-   Bax,  dam şm aq  buna  dcyorom ,  -   dcdi.  -   M on  bu  işlo  m oşğul 
olduğum  gündon bori, kim so hcç b ir zam an no ü çü n  buraya goldiyini 
m o n ə   bu  c ü r doqiq  o laraq   izah  ctm om işdir.
M oni  b a şd a n -a y a ğ a   q ə d o r ciddi  b ir b ax tşla  ölçdü  v o   soruşdu:
-  Z o m a n o t n cco? -  S onra b ir az. sü k u t cd ib  o la v o  ctdi, -  zo m an o t 
lazın ı  dcyil.  Sizin  ncço  y a şın ız   var?
-  O n  gündon sonra  iyirm i b cş yaşım  tam am  olacaq, -  dcy o  cavab 
vcrdim .  -  A yrı c ü r o lsa y d ı, m on siz in lə  bu b aro d o  d am şıq  ap ara b il- 
m ozdim .
-   D oğrudur.
-   Y axşı,  indi  n cco   o lsu n ?
-   Bu  m ü m kün  b ir şcydir.
-   N am u su m a  and  olsun  ki,  bir  az   to lo sm o lid ir,  y o x sa  m onim  
ro q ib lo rim   ola  bilor.
-   S abah  so h o r  m o n o   m ctrik   k ağ ızın ızı  g o tiro rsin iz.  S onra  sizin 
işiniz  h aq q ın d a  d a n ışarıq ;  m on  b u n u   fıkirloşorom .
O  biri gün, saat sokkizdo, m on ycno qocanın yanında idim . O  rosm i 
sonodi  aldı,  cynoyini  taxdı, ö sk ü rd ü , h ayxırdı, qara xo lo tin o  büründü 
vo m ülki  v o ziy y o t ak tlarım n   to liq o sin i  b aşd an   ay ağ a q o d o r diq q o tlo  
oxudu.  Sonra sonodi çcvirib dalına baxdı, b ir d o  m onim  üzüm o baxdı, 
y c n o   ö sk ü rd ü ,  stulun  ü stü n d o   q u rd alan d ı  vo  dcdi:
-   B iz  bu  işi  d ü zo ltm o y o   çalışarıq .
M on  tir- tir  titrodim .
O   ycno:
-  M on  adoton  yüzo olli, bozon yüzo yüz,  iki  yüz, bcş y ü z alıram , -  
dcdi.
B unu  c şitd ik d o ,  m on  sa p sarı  oldum .
Lakiıı lam şlığım ız xatirino on iki yarım la da kifayotlono bilorom...
O   h o lo   to ro d d ü d   cdirdi.
-  Y axşı, -  dcdi, -  sizin  üçün  ildo yüzo o n  ü ç  faiz edorom .  B u sizin 
üçü n   m ü n asib m id ir?
-  B o li,  -  d cy o   c a v a b   vcrdim .
-   Ə g o r  b u   lap   ç o x sa ,  Q ro ts i',  ö z ü n ü z ü   m ü d a fıo   edin!  (O   m ən i 
zarafatla Q rotsi d cy o  ç ağ ın rd ı).  S izdon y ü z ə  on üç  faiz tolob ctm oklo,
'Q r o ls i  Q uqo  (1583-1645)  hüquq folsofosino aid osorlorilo moşhur olan bir 
holiand hüquqşünasıdır.
58
mon öz sonotimlo moşğulam; bunu vcrib vcro bilmoyocoyinizi düşü- 
nün. Mon hor bir şcyo razı olan adamları scvmorom. Bəlko bu çoxdur?
-  Yox, — dcyo cavab vcrdim, -  bir az çox işlosom, biz hcsabımızı 
çoko  bilorik.
Mono yanaki  hiylogər bir nozorlo baxaraq:
-  No olacaq, -  dcdi, -  muştoriloriniz vcror.
Mon  bağırdım:
-  Yox, and olsun, yox!  Mon özüm vcrocoyom!  Mon qolumu kos- 
moyo razı olaram, amma müştorilorin dorisini soymağa razı olmaram.
Qobsck baba:
-   Xoş goldiniz, -  dcdi.
-  Foqot qonorar taksaya göro vcrilmirmi? -  dcyo ctiraz ctdim.
-   Mülki  sazişlor,  müqavilolor,  borcu  qaytarmaq  toxirlori  üçün 
bclo şcylor mövcud dcyil.  Bclə hadisolor olduqda, siz işin ohomiy- 
yotino göro öz m oslohotiniz, gcdiş-golişiniz, omoli tosovvürloriniz, 
moruzoloriniz vo boşboğazlığmız üçün min frank, hotta altı min frank 
bclo toyin cdo bilorsiniz.  Bu cür işlori tapa bilmok lazımdır.  Mon sizi 
on mahir vo bilikli bir vokil  kimi  tövsiyo cdocoyom, sizin  üstünüzo 
o  qodor  iş  yığacağam  ki,  kollcqalarınız  paxıllıqlarından  çorroyo- 
coklor.  Vcrbrust,  Palma, Jiğonnc, monim yoldaşlarım, sizo mocburi 
m ülk davalarına aid işlorini tapşıracaqlar. Qobsck  iso onlarda bu cür 
işlorin olub-olmadığını yaxşıca bilir. Bu surotlo sizin iki doroco m üş- 
toriloriniz olacaq: bir qismini  siz satın alacaqsınız, o biri  qismini  iso 
özünüz  yaradacaqsınız.  Əslini  axtarsanız,  siz monim  bu  olli  minim 
üçün yüzo on bcş  faiz vcrmoli  idiniz.
Artıq  hcç  bir şcydo  güzoşto  gctmok  istomoyon  bir adam  qotiy- 
yotilə:
-  Qoy bclo olsun, -  dcdim, -  lakin bundan artıq  mümkün  dcyil.
Qobsck  baba ycno yumşaldı.  Mondon  razı  qaldığı  görünürdü.
-   Pulu  idaronizin  sahibino  mon  özüm  vcrocoyom  ki,  olimdo 
girov vo doyor ctibarilo müoyyon  imtiyazlar olsun.
-  Ah,  zomanot mosolosino golinco, -  no arzu  cdorsiniz.
-  Bundan başqa siz bütün mobloği on min  frank m iqdanndan on 
bcş vckscllo m ono vcrocoksiniz.
-  Bu  iki  qat qiymotin  tosdiq  olunmasını  nozoro  alaraq...
Qobsck  sözümü  kosorok:
-  Yox, -  dcdi. -  No üçün siz istoyirsiniz ki, mon sizo qarşı  sizin 
m ono ctdiyiniz ctimaddan  daha çox  ctimad  göstorim?

---

Mon  sükut ctdim.
O  xcyirxah  bir soslo  sözüno davam  cdorok:
-  Bundan başqa, -  dcdi, -  no qodor ki, mon sağam, mükafat tolob 
ctmodon,  siz  monim  bütün  işlorimi  idaro  ctmolisiniz.  Elo dcyilmi?
-  Razıyam,  ancaq  bu şort  ilo  ki,  xorci  olmasm.
-  Doğrudur, -  dcdi. -  IIo, bir do yadıma düşdü, sizin evinizo gol- 
moyo icazo vcrorsinizmi? -  dcyo davam ctdi. Qocanın üzü çotinliklo 
mülayim  bir görünüş aldı.
-   Hor zaman  sizi  görm oyo  momnunam.
-   Boli,  ancaq  sohorlor  golmok  çotin  olacaq.  Sizin  öz  işloriniz, 
m onim do öz işlorim  var.
-  Axşamlar goliniz.
-   Yox,  yox,  -  dcdi,  -  siz  com iyyot  moclislorindo  olmalı,  m üş- 
torilorinizlo  görüşmolisiniz.  Mon  iso  axşam lar  kafcdo  dostlanm la 
görüşürom.
“ D ostlanm la!" -  deyo düşündüm.
-  Yaxşı,  bos  no  üçün  biz nahar cdorkon  görüşmoyok?
Qobsck  dcdi:
-   Bu  m ümkündür.  Birjadan  sonra  saat  bcşdo.  Siz  monim lo  hor 
sah vo şonbo günləri görüşocoksiniz. Biz iki dost kimi  işlorimiz haq- 
qında  söhbot cdocoyik.  Xo-xo!  Bozon monim  kcfım çox duru  olur. 
Siz mono koklik qanadt, bir stokan şampan şorabt toklif edorsiniz, biz 
doyunca söhbot cdorik.  Mon söylonmoli olan çox şcylor bilirom.  Bu 
söhbotlor sizo  insanlan  vo  xüsusilo  qadınları  yaxşı  tanıtdırar.
-   Razıyam!  Koklik,  bir stokan da şampan  şorabı!
-   Axmaqlıq  ctm om olisiniz,  yoxsa  monim  ctibanm ı  itirorsiniz. 
Çox da dobdoboli hoyat sürmomolisiniz. Qoca bir tosorrüfatçı qadın 
tutarsımz,  vossalam.  Mon  sizin  yanmıza  golocoyom ,  sohhotinizi 
xobor alacağam.  Mon sizin  başımza böyük bir sormayo qoymuşam. 
X e-xc,  mon  hor  halda  sizin  işlorinizo  bolod  olmalıyam .  Bu  axşam 
sahibkarım zla birlikdo  yanım a golorsiniz.
Q ısaboylu  qoca  ilo  birlikdo  qapıya  qodor gcdorok:
-   M onim  bir  sualıma,  cyib  olmasa,  cavab  vcro  bilorsinizmi?  -  
dcyo soruşdum. -  M onim  mctrik  kağızım  sizin  noyinizo  gorokdir?
Jan-E ster  van  Qobsck  çiyinlorini  atdı,  hiylogor bir tobossüm lo 
m ono  baxdı  vo cavab vcrdi:
-   G ənclik  no  qədor  axmaqmış!  Conab  vokil,  siz  aldanm am aq 
üçün  bunu  bilm olisiniz  ki,  otuz  yaşına  qodər  sədaqət  ve  istedad
holo  bir növ zomanot ola bilor.  İnsan  bu yaşı  kcçdikdon  sonra  artıq 
ctibarı  itirir.
Bu sözlorlo qapını bağladı.  Üç ay sonra mon vokil oldum.  Bir az 
sonra da, xanım, mon sizin mülkünüzü qaytarmaq işilo moşğul oldum. 
Bu işlərin müvoffoqiyyotlo qurtarması mono şöhrot yaratdı. Qobseko 
vermoyo mocbur olduğum  faizlorin çoxluğuna baxmayaraq bcş ildon 
az bir müddətdo borcumu ona qaytardım vo somimi bir mohobbotlo 
sevdiyim Fanni  Malvonu aldım. Talcyimizin  bir-birino  bonzomosi, 
İŞ 
v0 müvoffoqiyyotlor bir-birim izo qarşı  ülfotimizi  daha da artırdı. 
Onun  omilərindon birisi  varlanmış bir fcrmcr imiş.  Bu  fcrmcr vofat 
ctdikdə ona  yctmiş  min  frank  miras buraxmışdı.  Borcunu  taınamilo 
qaytarmaq üçün bu pulun böyük kömoyi oldu. O gündon sonra monim 
hoyatım scvinc vo seadətlo doldu.  Artıq  monim baromdo danışma- 
yaq, xoşbəxt adamdan da artıq zohlə tökon bir şcy tapılamıı... Hcka- 
yomizin  digor  iştirakçıları  üzorino  qayıdaq.  İdaroni  aldıqdan  bir  il 
sonra  mon  öz  arzumun  xilafıno,  subaylar  məclisinə  düşmüşdüm. 
M ənim gonc bir dostum vardı. Yüksok moclislordo böyük müvoffo- 
qiyyot qazanmışdı. O, monim dostlarımdan birindən morc udmuş vo 
bunun nəticosindo homin subaylar ziyafoti toşkil cdilmişdi.  Bu gonc, 
conab dö Trayldır. O zamankı  “dcndilorin” zinoti  idi, böyük müvof- 
foqiyyotlor oldə cdordi.
Q raf dö  Bom  vəkilin  sözünü kosorok:
-  Onun  indi  do  böyük  müvoffoqiyyoti  var, -  dcdi.
-   Hcç  kəs  onun  kimi  frak  gcyino  bilmoz,  hcç  kos  onun  kimi  at 
sürə  bilmoz.  Maksimin  oynamaqda,  içmokdo,  ycmokdo  böyük  bir 
incolik vo qabiliyyəti var.  Bu işdo kimso ona tay ola bilmoz. At tanı- 
maqda, şlyapa scçmokdo, şokil boyonmokdon onun borabori yoxdur. 
Q adınlar ona doli kimi  aşiq olurlar. O ycno do əvvolki kimi ildo yüz 
min franka qodor pul sorf cdir. Onun omlakı, qiymotli kağızları olub- 
olmadığını kimso bilmir. Q raf Maksim dö Trayl bizim salonlarımızın, 
buduarlarımızın, bulvarlarımızın soyyarcongavoridir. O, hom crkok, 
həm   dişi  cinsindon  olan  bir  amfıbiyadır'.  Q raf tamamilo  başqa  cür 
adamdır;  o  hər  cohotdon  hom  yaxşıdır,  lıom  do  bir  tohor  adamdır; 
ondan  həm   qorxurlar,  hom  nifrot  cdirlor;  o  hor  bir  şcyi  hom  bilir, 
hom do cahil bir adamdır; hom aliconab, hom do rozildir; qandan artıq,
1 
A  ın  f i  b  i y  a  -  a d ulo n  su d a  y aşay an .  lakin quru d a da y a şay a b ilon hcy v an   növxi- 
d ü r (q u rb ağ a  k im i).

---