ŞƏ r q -q o r b

düzoldilmiş pillakan  dohlizin  ortasına  çıxırdı.  Olaqlardan  bir neço- 
sinin  qapısı  honıin  dohlizo açılırdı.
Ev sahibi  mono dcdi:
-  
Sağ torofdoki otağı golocok golinimiz madam Alfons üçün ayır- 
mışam.  Sizin  indi yatacağınız otaq iso homin otaqla üzboüz, dohlizin 
qurtaracağındakı  otaqdır.  Siz bilirsinizmi  ki, -  o,  sosino  inco  ahong 
vcrmok  istoyirmiş kimi  olavo ctdi, -  tozo boylo golini  ayırmaq  lazım- 
dır?!  Evin  bir başında  siz olacaqsınız,  o  biri  başında  iso  onlar.
Biz  içorisindo  hor  ciir  avadanlığı  olan  bir  otağa  girdik.  Orada 
gözümo  ilk  doyon  uzunluğu ycddi,  cni  altı  futluq'  çarpayı  oldu,  clo 
uca idi  ki, üstüno qalxmaq üçün ayağının altına gorok dolabça qoyay- 
dın.  Qonddanın  qondlo  dolu,  odckolon  şüşolorinin  bozok  stolunun 
üstündo  ycrli-ycrindo  olduğunu  görüb  arxayınlaşdıqdan  sonra  cv 
salıibi  zongiıı  lıavada  ycrloşdiyini  göslordi,  sonra  “Gcconiz  xcyro 
qalsın!”  dcyib,  moni  tok  buraxdı.
Poncorolor bağlı  idi.  Soyunmamışdan qabaq gözol gcconin tomiz 
havasını uzun-uzadı şam ycmoyindon sonra ciyorlorimo çokmok üçün 
poncorolordon  birini  açdım.  Günün  hor vaxtında  füsunkar görkomi 
ilo  adamı  valch  cdon,  mono  dünyanın  on  gözol  dağı  kimi  görünon 
Kaniqu dağı bu gcco xüsusilo gözəldi. Dağın valehcdici siluctino diq- 
qotlo  tamaşa ctmok üçün  bir ncço doqiqo ycrim doco donub qaldım; 
poncoroni  örtmoyo  hazırlaşırdım  ki,  gözlorim  istor-istom oz  aşağı 
zillondi  vo on  bcş-iyirm i addım lıq mosafodo pycdcstal  üzərində bir 
hcykol  gözlorimo  sataşdı.  Ilcykol  kiçik  bağçanı  gcniş  dördkünc 
mcydançadan ayıran, yaşıllıqla ohato olunmuş guşəyo qoyulmuşdu; 
lıomin  mcydançanın  uşaqların  top-top  oynadıqları  mcydança  oldu- 
ğunu  sonralar  öyroııdim.  Bu  bir  tikə  ycr  M.  dö  Pcroradın  oğlunun 
tokidilo top oyunu üçün  uşaqlann  istifadosino vcrilmişdi.  Dayandığım 
mosafodon hcykolin duruşunu toyin etmokdo çotinlik çokirdim.  Mon 
yalnız  oııun  lıündürlüyünü  özlüyümdo  gözəyarı  g ötür-qəy  etdim. 
M ono  clo goldi  ki,  boyu  toxminon  altı  fut olardı.  Elə bu  anda  topla 
oynayan uşaqlardan iki docoli oyun mcydançasını kcçib gcdirdi, onlar- 
dan hansısa  Rusiyyon malınısı “Yanar dağlar” ı  fıştırıqda çalırdı. Onlar 
hcykolo baxmaq üçün dayandılar.  Biri  lap ucadan katalanca danışırdı. 
Mon  ovvollor  Rusiyyonda  xcyli  yaşadığımdan,  indi  onun  no  dcdi- 
yini  toxminon  başa düşürdüm.
1  F u t   -   3 0,5  s m - o   h o ra b o r u /u n lu q   o lçüsü
104
-  IIo, sən buradasan, pozğun!  (Onun katalanca dcdiyi ifado daha 
da pis soslonirdi.) Ycno buradasan!  -  dcdi. -  Jan  Kolun ayağını  son 
sndırmısan!  İxtiyarım çatsa ha,  vallah, sonin boynunu sındıraram!
-  Bah!  No ilo? — o birisi cavab vcrdi. -  O, misdondir, clo borkdir 
ki,  Etyenin  bıçağının  ağzını  sındırdı;  Etyen  bıçaqla  onu  kosmok 
istoyirdi.  Bu, bütpərostlik  dövründon  qalma  mislordondir, dünyada 
on  möhkəm  misdir,  onun  möhkomliyini  hcç  özüm  do  bilmirom  nə 
ilo  m üqayisə  cdim.
-   İskonom  yanımda  olsaydı  (görünür,  o,  çilingor  şagirdi  imiş), 
onun iri ağ gözlərini oyub tökordim, badam donosindon loponi çıxart- 
dığım  kimi!  Bunun  gözlorindoki  gümüş  yüz suya doyor.
Onlar heykoldon  aralanaraq bir xcyli  gctmişdilor.
“Çilingorlor”don  yaşca böyüyü birdon  ayaq  saxlayaraq dcdi:
-  Gorok büto gecon  xeyro qalsın, dcyim.
O aşağı oyildi  vo ycrdən daş götürdü, qolunu ycllodib...  atdığım 
gördüm.  Bürünc  hcykoldon  cingiltili  sos  qalxdı.  Elo  homin  anda 
“çilingorin” əlini aparıb başını tutduğunu gördüm. O ağndan qışqırdı:
-  Hcykol  həmin  daşı  tutub  gcri, özümo atdı.
Vo  monim  dəcollərim   götürüldülor.  Yəqin  ki,  atılan  daş  mctal 
hcykəlo dəyib gcri sıçramış vo gözollik  ilahosini tohqir cımoyo cürot 
edən  bu  əcaib  uşağı  cozalandırmışdı.
Mon  ürokdən gülorək poncəroni  örtdüm.
-  M ohəbbot  İlahosi  bir vohşinin  do cəzasını  verdi!
Kaş qodim abidolorimizi korlayanların hamısının başı bu uşağın 
başı  kimi yarılaydı!  Bclo bir xcyirxalı arzudan sonra yuxuya getdim.
Y uxudan  oyananda  hava  tamam  iştqlaşmışdı.  Çarpayımın 
yanında bir torəfdo M. dö  Pcrorad, o biri  torofdo iso onun arx'adının 
göndordiyi,  olindo  bir  fıncan  şokoladlı  qohvo  tutan  xidmotçi  da- 
yanmışdı.
-   Ho,  qalxmaq  vaxtıdır,  parisli  qonaq!  Ay  paytaxtda  yaşayan 
tənbəllor!  Mon tez-tcz gcyinondo cv yiyosi bclo dcyirdi. -  Saat sok- 
kizdir,  siz  holo  do  yatırsınız.  Mon  saat  altıdan  durmuşam,  üç  dofo 
yanınıza  qalxmışam.  Ayaqlarımın  ucunda  qapıya  yaxmlaşmışam  ki, 
görüm, yuxudan durmuşsunuz, yoxsa yox.  Sakitlikdir, hoyat əlaməti 
yoxdur. Hcç səs-som iriniz do golmir.  Sizin bu yaşınızda çox yatmaq 
ziyandır.  Siz m ənim  Mohobbot İlahomi do holo görmomişsiniz!  Ho. 
bu  bir  fincan  şokoladlı,  əsil  Barsclona  qüvvosini  götürün,  bir  için 
görüm!  Xalis qaçaq malıdır!..  Bu şokoladdan Parisdo yoxdur!  Ö zü-

---

nüzo  güc  toplayın,  menim  M ohobbot  İlahomlo  üzboüz  dayananda, 
bilirom,  sizi  ondan  ayırmaq  mümkün  olmayacaq.
Bcş  doqiqodon  sonra  hazır  oldum:  yoni  üzümü  lolom -tolosik 
qırxmışdım, pcncoyimdəki düymolorin bozisini düymolomomişdim. 
Şokoladlı qohvoni buğlu-buğlu, isti-isti içdiyimdon ağzımı yandırdım. 
Bağçaya  cndim  vo  özümü  füsunkar,  gözol  bir  heykolin  qarşısında 
gördüm.
Bu, hoqiqoıon, osil Mohobbot İlahosi idi vo özü do hoddindon artıq 
gözol  idi.  Bədoninin yuxarı  hissosi çılpaq idi, sanki  ulu babalarımız
-   ocdadlarımız,  sadoco  olaraq,  öz  müqoddos  socdogahlarını  tosvir 
ctmişdilor.  Sağ  oli  sinosi  boraborindo  yuxarı  qalxmışdı,  olinin  içi 
döşüno  torof çcvrilmişdi.  Baş,  şohadot,  orta  barm aqlan  açıq,  adsız 
barmaqla  çcçolo  barmağı  azacıq  qatlanmışdı.  O  biri  oli  ombasına 
yaxınlaşdırılmış,  bodoninin  aşağı  hissosini  örton  parçanı  tutmuşdu. 
Bu hcykolin pozası italyanların “ Morra” oyunundakı oyunçunu xatır- 
ladırdı ki, bunu hcç mon do bilm irəm  no üçün “Gcrm anikus” adlan- 
dırmışlar.  Bolko,  sonətkar  “ M orra”  oynayan  İlahoni  təsvir  etmok 
istomişdir,  no  bilosən?!  Hor  halda  bu  M ohobbət  İlahosinin  bodoni 
kimi  göz.ol,  nöqsansız  bir vücud  tosovvür  ctmok  mümkün  dcyildir. 
Onun  sifotinin  cizgilorindon  zorif,  inco,  tül  gcyimli  qırçınlarından 
qoşong,  cazibodar hcç  no  ola  bilmozdi.  M ən  Roma  impcriyasından 
daha sonrakı  osro aid bir osor görmok arzusundaydım,  indi  iso budur, 
hcykoltoraşlıq  dövrünün  on  yctkin  vaxtında  yaradılmış  bir şah  osor 
monim  qarşımda  dayamışdı.  Moni  xüsusilo  valeh  cdon  onun  son 
doroco gözol bedon quruluşu idi, clo bil naturadan işlonmişdi.  D oğ- 
rusu,  tobiotin  belo  varlığı  yaratmağa  qadir olduğu  da  şübholidir.
Alnında  yuxarıya  qatlanmış  saçları  chtimal  ki,  nə  vaxtsa  qızılla 
zərlonibm iş.  Balaca  başı,  bütün  yunan  hcykollorində  olduğu  kimi, 
azacıq qabağa əyilmişdi.  Sifolinə goldikdo iso onun qoribo, ccazkar 
ifadosini  mon  hcç  vaxt  təsvir edə  bilm əyəcəyom ,  çünki  elo  işlən- 
mişdi  ki,  xatırladığım   antik  hcykollordon  hcç  birisino  bonzomirdi. 
Bu heç də yunan heykoltəraşlannın sifətin bütün cizgilərinin tamam 
hərəkətsiz fonunda vcrdikləri sakit və ozəmotli baxış deyildi.  Burada, 
oksino, mən tooccüblə mokrin kino çcvrilmosinə, sonətkann belo bir 
hissi  özünom oxsus  cizgilorlo  vo  hom  do  böyük  ustalıqla işlodiyino 
diqqotlo  tamaşa  cdirdim.  Bütün  bu  cizgilor  bir  q əd ər  ziddiyyotle 
vcrilmişdi: Gözlor azca qıyılmış, ağız cəvcoloro qodor yuxan goril-
106
miş,  burun  porlori  azacıq  şişmişdi.  Son  doroco  gözə!  olan  bu  üzdə 
kinayo, nifrot vo qəddarhq oxunurdu.  Doğrudan da, mon bu fusunkar 
heykolo no qodor çox baxırdımsa, bclo ilahi gözolliyin rohmsizliklo 
bir ycro  sığa  bilocoyini  bir o qodor dorindon  hiss cdirdim.
M.  dö  Perorada  dcdim:
-G ö y lo rin  bclo bir qadını yarada bilməsi üçün ogor bu hcykolin 
qolbi no vaxtsa mövcud olmuşdursa, -  buna iso şübho cdirom, -  onda 
onu scvonloro mon ürokdon acıyıram. O, aşiqlorin nakam öldüyünü 
görorkon  yoqin  ki,  scvinmişdir.  Onun  sifətinin  ifadosindo  noso  bir 
amansızhq  da  vardır,  bununla  bclo,  mon  bu  qodor  gözol  bir  vücud 
görməmişom.
-  Bu M əhobbət İlahosi xoyalon öz aşiqino bağlanmışdır! -  M. dö 
Pcrorad monim scvincimo  şorik olaraq  dillondi.
İllor  keçdikco  ruzigarın  oli  ilo  tünd  yaşıl  rongo  boyanmış  bu 
heykellə gümüşdən  tökülmüş bu parlaq gözlor arasındakı ziddiyyot 
daha  qabarıq  nozoro  çarpırdı.  Bu  parlaq  gözlor  hoqiqəti.  hoyatın 
özünü  xatırladan  bir  xülyaya  bənzoyirdi.  Bolodçimin  dcdiyi  sözlor 
yadıma düşdü: Doğrudan da, bu hcykol ona baxanlann gözlorini aşağı 
dikmoyo m ocbur cdir.  Doğrudan da, bu, toqribon düz idi  vo mon bu 
bürünc heykol qarşısında özümü narahat hiss ctdiyimdon, özümo qarşı 
daxilimdo  qozəb  baş qaldırırdı.
-  İndi  isə  hcykolin  bütün  incoliklorino,  hissolorino  hcyran  olan 
cy monim antik şcylor bilicim vo homkarım, zohmot olmazsa, icazo- 
nizlo bir elmi  konfrans açaq.  I Io, indiyə kimi diqqot yetirmodiyimiz 
bu  kitabo haqqında nə dcyo bilorsiniz?
O,  hcykəlin  kürsülüyünü  monə  göstordi,  mon  orada  bu  sözləri 
oxudum:
CAYE  AMANTEM
-   Buna  no  sözünüz  var,  ay  alim  kişi?!  -   dcyo  M.  dö  Pcrorad 
ollorini  ovuşduraraq  mondon  soruşdu.  -  Baxaq  görok,  bu  CAYIİ 
AM ANTEM   sözlorinin  monası  haqda cyni  fıkro  golo  bilorikmi?
-  Onun  iki monası  var, -  dcyo cavab vcrdim. -   Birinci monasını 
belo  torcümo  clmok  olar:  “Soni  scvonlordən  özünü  gözlo,  aşiqlor- 
don  chtiyatlı  ol!”  Ancaq  bu  monanı  bilmirəm.  CAYE  AMANTEM
107

---