ŞƏ r q -q o r b

sorbostlik  fikrin özündon golirso, obrazlarınızda yüngüllük varsa, siz 
onu  obrazlı  kolmolorin  paltarına  gcyindirmolisiniz.  Şcir dili  odobsiz 
vo bayağı  olan şair,  oxlaqsızlığı  vo  pozğunluğu  ifşa  cdo bilmoz.
34.  Salira  lıomişo  koskin  sözlorlo  dolu  olur;  bu  sözlori  m asqa- 
raçı  inadkar bir fransız götürüb,  kuplctlori  dalıa  cosarotlo,  ycni  qay- 
dada  işlodorok  Vodcvili  yaratmışdır.  Azad  toxoyyül  oyuııundan 
doğan  bu qobil şcirlor dildon-dilo kcçorok asanlıqla ozbarlonir, bizi 
güldürür vo coşdurur,  lakin  bizdo  kin  vo  qoroz doğurmur.
35.  Lakin  üzsüz  qafiyopordazlar  bilm olidir  ki,  hcç  bir  zaman 
böyük  yaradanı  hazırcavabltğın  vo  koskin  sözlorin  hodofıno 
çcvirmok  olmaz.  Allahsızlıq  fikrino  düşon  masqaraçıların  hoyat 
yolu  Qrcv  mcydanında çox  kodorli  bir şokildo  başa çatır.
36.  Hoqiqi  noğmo  uçun  inco  zövq  vo  ağıl  tolob  olunur.  Sorxoş 
olan  şcir  porisi  iso  hay-küylo  şcrin  monasını  da.  voznini  do  am an- 
sızcasına  tapdalayıb  puça  çtxardır,  sonra  da  Linyor  kimi  şairloro 
kuplct dikto cdir.
37.  A z-çox  babat  kiçik  bir  şcir  yazanda,  m üvoffoqiyyotdon 
başınız  gicollonm osin,  hcç  bir  qabiliyyoti  olmayan  hoqqabaz 
tolxoyin biri, bozon pcşman olur  -  bir kuplct quraşdırır, görürson ki, 
dalıa  ycro-göyo  sığmır,  özünü  doğrudan  da  şair  sayır.  Bclosi  sonct 
yazmamış yatıb dincolo bilmir, oyananda  iso  bodahoton  şcir quraş- 
dırmaq  hovosino  düşür.
38.  Biz  iso yalnız onu dcyo  bilorik  ki,  bclolori  hoyocanlı  çağla- 
rında  isti-isti  öz osorlorini  noşr ctm ok xoyalıııa düşorkon  külliyyat- 
larını  müollifın  portrcti,  lira  vo  çolonglo  bozomoyi  gcdib  N antcyl- 
don  xahiş  ctmosolor,  çox  sağ olsunlar!
ÜÇÜNCÜ  NƏ Ğ M Ə
1. Əgor bir tabloda canh  vo gözol ronglorlo nohong bir ojdaha vo 
ya zohorli  bir ofı  tosvir cdilm işso, o  tablo bizim  do  nozarimizi  colb 
cdor, ona tamaşa cdorik.  Sonotin  sirri  bclodir:  hoyatda bizo qorxunc 
vo dohşotli görünon şcylor sonatkarın  fırçastnda dəyişir, gözəlloşir.
2.  Bizi  hcyran  ctm ək  üçün  facio  qomli  Orcstin  ozablarım  vo 
kcçirdiyi  qorxuları  tosvir cdir,  lidipi  qom   doryasımn  coşqun  dalğa- 
ları qoynuna alır,  bcloliklo do bizim ruhuınuzu sakitloşdirir, hom də 
ağlam ağa  m əcbur  cdir.
IX
3.  Qolbindo  tcatra  atoşin  chtiras  bosloyən  şairlər,  tamaşaçılann 
roğbotini  qazanıb,  onların  hisslorino  hakim  olmaq  istəyirsinizmi? 
Səhnəyə  gözəl  və  yüksok  bir  osor  vcrib  bütün  Paris  ohlinin  onu 
alqışlamasını,  uzun  ıııüddot  tamaşaya qoyulmasını  vo ilboil camaa- 
tın  nozorini  dalıa  artıq  colb ctmosini  arzu  cdirsinizmi?
4.  Ogor  bclo  bir  arzunuz  varsa,  onda  qoy  chtirasların  atəşi  ilə 
yanaıı odlu misralarmızın hor bir kolmosi ürəkləro yol tapsın, bizi coş- 
durub şadlandırsın,  sarsıdıb ağlatsın!  Lakin bilin ki, əgor sizin qəhrə- 
manın mord vo xcyirxah horokotlori bizim qolbimizdo şirin vo xoş bir 
qorxu  yaratmırsa,  üroklordo  morhomot  vo  şəfqot  oyatmırsa,  dcmoli, 
sizin  omoyiniz  hodoro gctmiş vo  bütün  soyloriniz boşa  çıxmışdır.
5.  Bcyindon golon  vo yalnız ağıl  mohsulu olan şcir alqışlannıaz, 
sizin  soyuq  m ühakimolorinizə do  hcç  kim  ol  vurmaz.  Bizim  tama- 
şaçı  boş  ritorikanı  qobul  ctmir:  bclo  hallarda  o,  sizi  ya  tonqid  cdor, 
ya da  laqcyd  qahb  mürgüloyər.
6.  I'amaşaçının  xoşuna  gəlm ok,  onun  roğbotini  qazanmaq 
istoyirsinizso,  ürokloro  yol  tapın;  müvoffoqiyyotin  sim   bundadır, 
şcir gorok  tamaşaçını  hoyəcanlandırsın.
7.  İlk  misralardan  başlanğıc  bizi  ahəsto  vo  usta  yolla  osorin 
mozmunu  ilo,  baş  vcrocok  hadisolorlo  tanış  ctnıolidir.  Əhvalatı 
uzadan və bizi dolaşdırıb osas hadisodon yayındıran aklyor no qodor 
m araqsız vo cansıxıcı olur!  O, baş m övzunu axıara-axtara özünü do 
yorur,  tamaşaçım  da  yatmağa m ocbur cdir!
8.  U zun-uzadı  m onasız  danışıqla  bizi  yorub,  fıkrim izi 
çaşdınnaqdansa, on yaxşısı budur ki, sohnoyo ilk golişindo özü açıq 
söylosin:  “Mon  Orcstom vo  ya  Atrcyom!”
9.  Osərin  süjctini  açmaqda  yubanmayın,  bizi  longitmodon  no 
qodor  tcz  süjctlo  tanış  ctsəniz,  o  qodor  yaxşıdır.  I.akin  bu  işdo 
mütloq  mokan  vohdoti  gözlonmolidir.
10.  Pircncy dağlarının arxasında bir qafiyopordaz var ki, bu  işdo 
lıcç  tonbollik  clomir,  sohnodo  bir  günlük  qısa  zaman  orzindo  otuz 
iliıı  ohvalatını  göstorir.  Osorin  ovvolindo  qıvrımsaçlı  ycniyctmo 
olan  qohroman,  görürson,  axırda ağsaqqal  bir qocaya çcvrilir.
11.  Şairlor gorok  ağtl  vo  idrakı  unulmasınlar:  osordo baş  vcrən 
lıadiso  bir gün  orzindo  vo  bir m okanda  coroyan  cdib  başa  çatmalı- 
dır.  Bclo olarsa,  osor bizim do diqqotimizi  colb cdor vo axıra qodor 
ona  tamaşa  cdorik.
12. Ağlasığmaz və fovqolado şcylor bizi hoyəcanlandınb mütoos- 
sir cdo bilmoz. Qoy hoqiqot homişo doğru vo inandırıcı göriinsün.  Biz
19

---

nıonasız  m öcüzoloro  inanmır  vo  soyuq  yanaşırıq,  yalnız  mümkün 
ola  bilocok  hoqiqot bizo  inandırıcı  görünür,  xoşumuza golir.
13.  Bilmok lazımdır ki, hor hadisoni sohnoyo çıxarıb göstormok 
olmaz.  Sohnodo gözlo görünon  hadisolor nağıl  cdilon  hadisolordon 
losirli  olur.  Lakin  onu  da  yadda  saxlayın  ki,  qulağın  qobul  ctdiyini 
do  bozon  göz qobul  cdo  bilmoz.
14.  Hadisolordoki  gorginliyi  son  hoddo  çatdırm aq  vo  sonra 
cosarot  vo  asanlıqla lıoll  ctmok  gorokdir.  Tam aşaçılar o  zaman  razı 
qalır ki, hadisolorin sürotlo inkişaf cdib birdon doyişon sonluğu süjct 
üzorino gözlonilmoz işıq salaraq onu aydmlaşdırır, işlodilon günah- 
ları,  müommaları  izah  cdir,  bizo anladır.
15.  Qodim zam anlarda  Facio incolikdon uzaq vo kobud idi, xalq 
bayramlarında  oyun  vo  şadlığa  xidmot  cdirdi:  bayramda  iştirak 
cdoıılor  Vakxın  şorofino  oxuyur vo  oynayırdılar ki,  bu  şorab  allahı 
üzüm  salxımlarını  tcz  yctişdirsin,  mohsulu  bol  closin.  Bu  bayram - 
larda  on  yaxşı  m üğonninin  m ükafatı  iso  dofno  budağından  lıörül- 
müş  dobdoboli  çolong dcyil,  adi  bir kcçi  olardı.
16.  Bu qodim  xalq  oyunlarını  ilk dofo  soyyar tam aşaya çcvirən, 
aktyorları arabaya mindirib şohorboşohor vo kondbokond gozdirorok 
camaata tamaşa göstorib xalqın hörmotini  qazanan  Fcspid olmuşdur.
17. Xora iki  iştirakçını Esxil artırmış, aktyorlara cürbocür m aska- 
lar gcymoyi do o, dob salmışdır.  Sohnoyo hündür dabanlı ayaqqabı ilo 
golmoyi vo lazımi qaydada horlənib dolanmağı da onlara m ohz Esxil 
öyrotmişdir ki, tamaşaçı hadisoləri yaxşı görüb lıorokoti izloyo bilsin.
18.  Holo  Esxil  sağ  ikon  Sofoklun  dühası  tam aşaların  dobdobo- 
sini  daha  da  artırdı,  qodim  xor  dostosinin  horəkot  vo  hadisolorin 
inkişafındakı  yüksok  mövqcyini  borqərar ctdi.  Sofokl  facio  osorlo- 
rindoki  şcrin  kobud  vo  nalıamar  üslubunu  cilaladı  vo  teatrı  clo  bir 
zirvoyo  qaldırdı  ki,  Romanın  bu  sahodoki  bütün  sonrakı  ondişolori 
obəs  idi  vo ona  çata bilmozdi.
19.  Fransızlar bir zam an  tcatrı  moqbul  saym am ış  vo  onu  tokdir 
etm işlor,  çünki  ovvollor tcatr onlara günah  bir iş  kimi  görünmüşdü. 
Parisdo  ilk  tcatr  tam aşasım,  dcyildiyino  göro  Allahı,  m üqoddoslori 
vo cin-şoyatini  tosvir cdon  adi  vo sadolövh zovvarlar göstorm işlor.
20. Lakin cohalot pordosini  yırtıb bir kənara tullayan ağıl vo zoka 
homin  tamaşaları  qadağan  ctdi.  Qodim  zam anların  qohromanları 
yenidon  sohnəyə  goldi,  lakin  onlar  üzlorino  m aska  gcym ədilor, 
xorun oxuduğu noğmolori iso skripkanın axıcı melodiyası ovoz etdi.
20
21.  Soadotin,  vicdan  ozabının  vo  qolb  çırpıntılarının  monboyi 
olan  mohobbot  hor şcyi -  sohnoni do, romanı  da özüno tabc ctmişdir. 
Məhobbəti  ağıl  vo düşünco  ilo qolomo alsanız,  ürokloro do  asanlıqla 
yol  taparsınız.  Qoy  sizin  qohromanınız  mohobbot  oduna  yansın, 
lakin  odabaz  çobanlar  kimi  ozilib-büzülmosin!  Axillcsin  mohob- 
boti  Tirsis  vo  ya  Filcnanın  molıobbotino  bonzomoz,  Kir  qotiyyon 
Artamcna dcyildir!  Vicdan ozabı  ilo müşayiot olunan mohəbboti siz 
qoçaqlıq yox,  zoiflik  olamoti  kimi  tamaşaçılara  toqdim  ctmolisiniz.
22.  Dayaz  vo  sothi  qəhromanlar  yalnız  roman  üçün  yararlıdır. 
Sizin qohromanınız qoy cosur vo nocib olsun, lakin unutmayın ki, bu 
cosur  vo  nəcib  qohroınanın  z ə if bir  cohəti  olmasa,  xoşa  golmoz. 
Qızğın vo cold  Axillcs  tohqir olunarkon  ağlayıb  göz yaşı  tökür,  clo 
buna göro do bizdo ona lıüsn-roğbot yaranır, bu toforrüat artıq dcyil, 
qohromanı  dalıa  da  inandırıcı  göstormok  üçündür;  Aqamcmnon 
mütokobbir vo lovğadır;  Ency öz ocdadının əqidosino sadiq vo möh- 
komdir.
23. Ö z qohromanınızın xaraktcrini hor bir şoraitdo gözloyib sax- 
lamağa  çalışın.  Qohromanın  monsub  olduğu  ölkoni  vo  z.omanoni 
öyronin, homişo yadda saxlayın ki, bütün bunlar qohromanm xarak- 
tcrino  tosir cdir,  onun  tobiotino öz möhürünü basır.
24.  “ Klcliya”da  olduğu  kimi  hərokot  etmoyin,  o  sizo  nümuno 
ola bilmoz:  Paris qodim Roma dcyildir ki, bir-birino oxşasın, qodim 
dövrün  qohromanları  qoy  öz  görkomindo  vo  libasında  görünsün. 
Brutu  qadın  düşkünü,  Katonu  iso  odabaz  vo  yüngültohər  göstor- 
m oyo  chtiyac  yoxdur.
25.  Müoyyon  ağlabatm azlıqlar  vo  uyğunsuzluqlar  ronıanın  yol 
yoldaşıdır,  biz  iso  bütün  qüsurları  bağışlayırıq;  kaş  ki  oıılar  darıx- 
dırıcı  olmayıb,  bizi  oylondirə  bilsinlor.  Bclo romanları  ciddi  müha- 
kimo ctmok gülünc olardı. Tcatrda ciddi  montiq gözloyirlor:  bclo ki, 
səhnodo  hər şey  möhkom  vo ciddi  qanunlara  tabcdir.
26.  Sohnoyo  ycni  qohroman  gotirmokmi  istoyirsiniz?  Gotirin, 
lakin onun horokotləri  ilə xaraktcrini  uyğun  veriıı vo clo cdin ki, bu 
qohroman  axıra qodor öz tobiotino sadiq  qalsın!
27.  Şöhrotpərəst  şairlor  bozon  sohnədo  iştirak  cdon  surotlordo 
onların sociyyosini dcyil, öz səciyyolorini vcrir, öz surotlorini yara- 
dırlar. Qaskoniyalı  clə tosvir olunur ki, bütün alom, Qaskoııiya kimi 
görünür,  Y uba iso  bozon  cynilo Qalprcned kimi  danışır.

---