SəADƏt davud qizi məMMƏdova
Yüklə 1,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əsas və xüsusi sosial texnologiyalar Əsas sosial texnologiyalar
- Xüsusi sosial texnologiyalar
- Sosial texnologiyaların ehtiyatları
- Sosial proseslərin texnologiyalaşdırılmasının
200 nəzəriyyə kimi sosial obyektə məqsədyönlü təsiri tədqiq edir, təsi etmənin səmərəli üsullarını işləyib hazırlayır və əsaslandırır. Bu zaman sosial obyekt dedikdə, sosial münasibətlər, sosial qarşılıqlı təsir, sosial qrup, sosial institut, sosial təşkilat nəzərdə tutula bilər. Sosial ssenari, sosial layihə formalı sosial texnologiyalar mümkün dəyişiklikləri nəzərə almalıdır. Əsas və xüsusi sosial texnologiyalar Əsas sosial texnologiyalar sosial obyektin strateji layihələşdirilməsi texnologiyaları ilə bağlıdır. Əsas sosial texnologiylar dedikdə, fərdi, şəxsi və ictimai mahiyyətlərin ahəngdarlığının təmin edilməsi, sosial subyektin yaradıcı imkanlarının inkişafı və fəallığı haqqında mahiyyəticə humanist məqsədlərin irəli sürülməsi nəzərdə tutulur. Xüsusi sosial texnologiyalar sosial obyektə taktiki-operativ təsir formaları – sosial təşkilatlandırma, münasibət və əməliyyatların əyani-təcrübi tənzimlənməsi, müxtəlif səviyyələrdə sosial qarşılıqlı təsirin optimallaşdırılması ilə bağlıdır. Əsas və xüsusi sosial texnologiyalar sosial özünütəşkilatlandırmanın və uyğun məqsəd, vasitə və metodların fərqli xüsusiyyətləri əsasında müəyyənləşir. Sosial texnologiyaların çoxsaylı növləri fərqləndirilir. Ən ümumi metodlar sırasında ekspert qiymətləndirməsi, elmi müşahidə, müdaxilə metodları seçilir. Sosial texnologiyaların reallaşdırılmasının vacib şərti təşkilati struktur və sistemlərin yaradılması, sosial təsir siyasətinin işlənib hazırlanması ilə bağlıdır. Təkamüllü tədqiqat modelinin işlənib hazırlanması sosial texnologiyaların növbəti mərhələsi kimi çıxış edir. İşlənib hazırlanma mərhələləri sistemin analizi ilə müşayiət olunur, yəni inkişaf mərhələsinin ardınca qiymətləndirmə mərhələsi, sonra isə məlumatı yayma və tətbiq etmə mərhələsi gəlir. İlk dörd mərhələ – analiz, hazırlanma, inkişaf və qiymətləndirmə təkamüllü tədqiqat kimi qiymətləndirilir. Burada qiymətləndirmə mərhələsi qiymətləndirmənin tədqiqi adlandırılır. Digər mərhələlər yeniliklərin, yəni tədqiqatın nəticələrinin istifadəsilə bağlıdır. Texnoloji mərhələlərin tam ardıcıllığı ilə yerinə yetirilməsi təkamüllü tədqiqat və onun istifadəsinin mahiyyətilə bağıdır. E.Tomas xüsusi fəaliyyət, yaxud texnoloji əməliyyatlardan ibarət olan əməliyyat mərhələlərini, yaxud qaydalarını fərqləndirir. Model əməliyyatlar, mərhələlər və tədbirlər məcmusu əsasında qurulur. Modelin daimiliyi dəyişən şəraitlər, uyğun amillər, əlavələr, genişlənmələr, maddi əsaslarla bağlı olur. Model texnoloji tələbatlarla bağlı olan alətlər kompleksi olub, hər bir mərhələdə qiymətləndirmə, müqayisə, seçim və qərara əsaslanır. Model mürəkkəb nəzəri sosial məsələnin həllilə əlaqədar istifadə olunur. Bu və ya digər texnoloji tələblər sosial münasibətlərin çoxtərəfliliyi ilə bağlı olur. Metodların texnolojiliyi məqsəd və nəticələrin texnolojiliyi ilə uyğun 201 olmalıdır. Texnologiyalaşmanın mahiyyəti sosial obyektə təsirlə bağlıdır. Hər hansı bir problemin olması yalnız onun texnoloji həlli imkanlarının olması demək deyil. Sosial texnologiyaların hazırlanması və tətbiq edilməsi onların bütün hallar üçün yararlı və etibarlı olması demək deyil. Texnologiyalaşmanın mərhələlərindən olan qiymətləndirmə fəaliyyəti qiymətləndirmə planının hazırlanması və həyata keçirilməsindən asılıdır. Qiymətləndirmə fəaliyyəti səmərəlilik, məhsuldarlıq, məxaric, rasionallıqdan asılıdr. Əgər qiymətləndirmə mərhələsində müsbət nəticələr əldə edilirsə, nəticələri yayma və tətbiq etmə mərhələlərinə keçmək olar. Bu fazalar yeniliklərin istifadə edilməsi üçün zəruri texnoloji əməliyyatların hazırlanmasını tələb edir. Sosial texnologiyaların ehtiyatları bir sıra sahələrlə bağlıdır. Texnoloji inkişaf – elmi və istehsal texnologiyaları, sosial-siyasi sahələrdəki fundamental və tətbiqi tədqiqatlarla bağlıdır. Sosial texnologiyaların işlənib hazırlanması və tətbiqi prosesində müxtəlif metodikalar istifadə edilir: konveyer sxemi, matritsa (qəlib) metodu, qərarlar və müqayisələr cədvəli, evristik metod. Sosial texnologiyalar maket, model, layihələrlə bağlı olur və fəaliyyətin rasional ardıcıllığının təmin edilməsinə yönəlir. Sosial texnologiyaların mahiyyəti fəaliyyətlə deyil, fəaliyyətin müəyyən ardıcıllıqla həyata keçirilməsi, yaxud fəaliyyət ardıcıllığının layihələşdirilməsi və proqnozlaşdırılması ilə bağlıdır. N.S.Danakin sosial texnologiyalaşmanın aşağıdakı mərhələlərini fərqləndirir: 1) sosial texnologiyaların ontoloji (mövcudluğunun) əsaslandırılması; 2) sosial texnologiyaların əməliyyatlar ardıcıllığı; 3) sosial texnologiyaların problemə uyğun olaraq, tətbiq edilməsi. Sosial texnologiyaların ontoloji əsaslandırılmasının əsas meyarı prosessuallıq (icra üsulu) hesab edilir. İki sosial prosesin uyğunluğu haqqında təsəvvür kifayət deyil, tamlıq, kafilik, uyğunluq nöqteyi nəzərindən həmin proseslərin tənqidi qiymətləndirilməsi də vacibdir. Bu məqsədlə prosesin növü, tipi, özünəməxsus xüsusiyyətləri, aid olduğu şəraitin daxili mexanizmləri, səmərəliliyi, istiqaməti analiz edilməlidir. Beləliklə, sosial proseslərin siyahısı tərtib olunur. Sosial proseslərin texnologiyalaşdırılmasının mahiyyəti aşağıdakılarla bağlıdır: 1)prosesin formalaşması; 2)prosesin məqsədli yönəldilməsi; 3) sosial prosesin optimallaşdırılması; 4) sosial prosesin sabitliyinin təmin edilməsi; 5) özünütənzimləmə mexanizminin yaradılması; 6) lazımi şəraitin təmin olunması. Yüklə 1,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|