13
S.Qayıblı siqareti tullayıb otağa keçdi, divanda uzanıb səhər aldığı «Bakinski
raboçi» qəzetinin dördüncü səhifəsinə baxdı: lotereya cədvəlindən aşağıda hava
haqqında məlumat var idi, yazılmışdı ki, axşam mülayim şimal küləyi əsəcək,
havanın hərarəti müsbət on beş-on altı dərəcə olacaq. Artıq bu təzad da adama təsir
etmirdi, çünki bu təzadlar da eyniyyət şəklini almışdı.
Qəzeti kənara atıb gözlərini tavana zillədi, sonra ayağa qalxdı: şəhərə çıxıb
yağışın altında islanmaq lazım idi əməlli-başlı, bu otaqdan qaçmaq lazım idi
müvəqqəti.
Həmin gecəni cavan bəstəkar S.Qayıblının bütün ömründə ən əlamətdar gecə
edən o qeyri-adi, qəribə hadisə də bu zaman baş verdi.
S.Qayıblının neçə il bundan qabaq sarı məxmərdən tikdirdiyi məşhur bir
pencəyi var idi. Məşhur idi ona görə ki, yay-qış həmişə əynində olardı və qəribədir
ki, S. Qayıblının özünün də bu pencəkdən zəhləsi gedirdi, fəqət bu qızılı çalarlı sarı
pencək əynindən əskik olmazdı; ona görə yox ki, başqa pencəyi yox idi – yox, var
idi, elə bu yaxınlarda yaxşı bir krep-baston kostyum tikdirmişdi və bu gün günorta
da həmin kostyumu geymişdi, çünki nəşriyyata gedəcəkdi: kitabçasının redaktoru
çox zəhmli bir qadın idi və srağagün onun bu sarı məxmər pencəyinə elə bir sarsıdıcı
nəzər salmışdı ki, S.Qayıblı öz-özünə söz vermişdi – bir daha sarı pencəkdə bu
qadının gözünə görünməsin; ona görə bu sarı pencək əynindən əskik olmazdı ki, bu
pencək onun yaşayışının ayrılmaz tərkib hissəsi olmuşdu, bu pencək ən bütöv
yeknəsəqlik rəmzi idi.
S.Qayıblı şifoneri açıb sarı pencəyi götürdü və cəld əyninə geydi ki, otaqdan
qaçsın. O, otağın işığını keçirib arakəsməyə çıxdı və heyrətlə arakəsmədəki
güzgünün qarşısında dayandı: qızılı çalarlı məşhur sarı məxmər pencək əynində
deyildi, əynindəki... başqa pencək idi. S.Qayıblı gözlərini güzgüdən ayırıb əynindəki
pencəyə baxdı, əlləri ilə pencəyin yaxasını yuxarı qaldırıb lap diqqətlə baxdı:
ömründə onun bu rəngdə belə bir parçadan pencəyi olmamışdı, əynindəki pencəyin
rəngi yaşıl idi. O, otağa girib işığı yandırdı və şifoneri açdı: bayaq sarı pencəyini
götürdüyü asqı boş idi və hələ də tərpənirdi. S.Qayıblı əynindəki bu qəribə pencəyi
çıxartdı və... o, yenə də qızılı çalarlı məşhur sarı məxmər pencəyi əlində tutmuşdu.
Cavan bəstəkar S.Qayıblını soyuq tər basdı, bir neçə an sarı pencəyə baxdı və
arakəsmədəki güzgünün qarşısına keçib ehtiyatla, yavaş-yavaş sarı pencəyi əyninə
geydi. Əyninə geydikcə də sarı pencək gözgörəsi rəngini dəyişdi: indi tünd göy
rəngli idi, nazik ağ milləri var idi.
S.Qayıblı yenə də gözlərini aynadan çəkib əynindəki pencəyə baxdı, guya ki,
arakəsmədəki güzgü onu aldadırdı, sonra keçib otağın işığında baxdı, sonra mətbəxə
keçib mətbəxin işığında baxdı, sonra vanna otağına girib vanna otağının işığında
baxdı: tünd göy rəngli miləmil pencək idi. Cavan bəstəkar S.Qayıblının ömründə
belə pencəyi olmamışdı. Yenə arakəsmədəki güzgünün qarşısına gəldi, gözlərini
güzgüdən çəkməyərək əynindəki pencəyi çıxartdı və pencək onun gözlərinin
qabağında rəngini dəyişdi, sarı məxmər pencəyə çevrildi.
S.Qayıblı otağa keçdi, əlindəki sarı məxmər pencəyi şifonerə qoydu, bir neçə
dəqiqə dinməz-söyləməz sakitcə divanda oturdu. Başı gicəllənirdi, gözləri də
qaralırdı elə bil.
Sonra mətbəxə getdi, səhər su gələndə doldurduğu şüşəni götürüb əlüzyuyana
əyildi və suyu başına, boynuna tökdü, üzünü yudu. Əl-üzünü, başını qurulamayıb
məhrəbanı boynuna saldı, otağa keçib bir siqaret yandırdı və divanda oturub siqareti
axıra qədər çəkdi.
14
Hər şeyi başından çıxartmaq istəyirdi, hər şeyi; dünyada heç nə yox idi, bir o idi,
bir də əlindəki siqaret, vəssalam.
Sonra qalxıb əl-üzünü, başını quruladı, məhrəbanı bir tərəfə atıb, şifoneri açdı və
sarı məxmər pencəyi götürüb bir göz qırpımında əyninə geydi və bir göz qırpımında
da sarı pencək dəyişdi: qəribə bir parçadan çox yaraşıqlı bir pencək idi, elə bil
əyninə biçilib-tikilmişdi, boz rəngdə, özündən də küknarvarı milləri var idi, həm də
çıraq kimi yanırdı pencək.
S.Qayıblı arakəsmədəki güzgünün qabağına gəldi. Əynindəki pencək o qədər
yaraşıqlı idi ki, cavan bəstəkar S.Qayıblı bu yaraşıqdan vahiməyə gəldi.
O, qapının zənginə diksindi, elə bil yuxudan ayıldı, fəqət yuxu deyildi bu,
həqiqət idi. Əynindəki pencəyi çıxardıb qapını açmaq istədi, amma əynindəki
yaraşıqlı pencəyi çıxara bilmirdi, pencək elə bil yapışqan idi, bədənindən ayrılmırdı,
düymələri də. Əslinin donunun çalğaşıqlı düymələri kimi, bir düymə qalıncaya
qədər açılır, sonra öz-özünə düymələnirdi. Zəng bir də çalındı və S.Qayıblı qapını
açdı.
Fərhad Xoşbəxt idi, salamlaşıb soruşdu ki, bir-iki mismar lazımdır, yoxundur?
Sonra da S.Qayıblının əynindəki pencəyə baxıb dedi ki, mübarəkdir təzə pencəyin,
əcəb pencəkdir, amma bilmirəm bunları neyləyirsən, onsuz da sarı pencəyi əynindən
çıxartmırsan, sonra da soruşdu ki, sənə nə olub belə, gözümə birtəhər dəyirsən?
S.Qayıblı dodaqaltı nə isə dedi, heç özü də bilmədi nə dedi, sonra mətbəxdən bir-iki
paslı mismar tapıb Fərhad Xoşbəxtə verdi və Fərhad Xoşbəxt yuxarı – öz kayutuna
qalxdı.
S.Qayıblı Fərhad Xoşbəxtin ardınca qapını bağladı və yenə də pencəyi əynindən
çıxartmağa çalışdı, amma pencək əynindən çıxmırdı. S.Qayıblı nə qədər çalışdısa da
özündən küknarvarı milləri olan bu yaraşıqlı boz pencəyi əynindən çıxara bilmədi;
bu pencək içi vakuum bir model kimi onun bədənindən ayrılmırdı. S.Qayıblı heç
işıqları da keçirtməyə macal tapmadı, səkkizinci mərtəbədəki kayutundan baş
götürüb qaçdı. Qapının ingilis kilidi «çık» eləyib bağlananda o, artıq küçədə idi – elə
sürətlə düşmüşdü pillələri.
Yağış dayanmışdısa da küçədə bir çovğun var idi. Külək boş küçələr boyu
uğuldayırdı. Bakı küçələri heç vaxt həmin gecə kimi boş və kimsəsiz olmamışdı.
Cavan bəstəkar S.Qayıblı gedirdi və hara getdiyini özü də bilmirdi. Elə bil
səkkizinci mərtəbədəki kayutundan deyil, özü özündən qaçırdı, içindən qovurdular
onu. Küçələrdəki bu uğultu onun içinə də dolmuşdu, beynini də qupquru
qurutmuşdu; fikirsizliyin, boşluğun içində idi beyni.
Sövq-təbii əlini pencəyinin cibinə salıb bir siqaret çıxartdı, qarşıdakı binalardan
birinin girişində küləkdən daldalanıb siqareti yandırdı. Dumanlı şəkildə yadına saldı
ki, bu pencəkdən xəbəri yoxdur, birinci dəfədir geyir bu pencəyi və heç vaxt bu
pencəyin cibinə nə kibrit, nə də siqaret qoyub. Ona elə gəldi ki, əvəz-əvəz olsun
deyə, bu siqareti də, bu kibriti də onun cibinə bayaqkı gözətçi qoyub.
Kim isə onun üstünə qışqırdı ki, ay yoldaş, yavaş ol, niyə ayağının altına
baxmırsan yeriyəndə, üstümüzə çıxmayacaqsan ki. O diksindi və yalnız indi özünü
hansı bağda isə xudmani bir guşədə qalanmış balaca ocağın qarşısında gördü; az
qalmışdı ocağın üstünə yerisin. Bura hansı bağ idi, indi də yadında deyil. Ola bilsin
ki, dənizkənarı park idi, çünki havadakı uğultuya elə bil dəniz səsi də qatışmışdı.