11
O, pillələri yuxarı qalxıb divardan asılmış cədvələ yaxınlaşdı. Təzədən lotereya
biletlərini bir-bir yoxlamağa başladı. 13910 dərəcəli 191 nömrəli bileti bir manata
düşdü; əgər nömrəsi iki rəqəm də artıq olsaydı, «LUÇ» qızıl qol saatı udacaqdı.
«LUÇ» qızıl qol saatı yüz altmış manata idi. Əlbəttə, yüz altmış manat bir manatdan
daha artıq yerinə düşərdi – olacağa çarə yoxdur – gedib kassadan bir manatını aldı.
Bu manatın bir tərəfi balaca cırılmışdı, papiros kağızı ilə yapışdırmışdılar. Manatı
portmanatının içinə qoyub əmanət kassasından çıxdı.
Indi də o başa iyirmi üç addım, bu başa otuz bir addım.
Siqaretdən bir-iki qullab vurub gözucu pianinoya baxdı və qalxıb pillələri aşağı
düşdü. Qapıdan ötəndə gözətçi adəti üzrə xudahafizləşib bir siqaret istəmək əvəzinə,
yana-yana, az qala, ağlamsına-ağlamsına dedi ki, buna bir bax, bunun da gücü mənə
çatır.
Bir yağış yağırdı ki, gəl görəsən.
Cavan bəstəkar S.Qayıblı pencəyinin boynunu qaldırıb divarların dibi ilə becid-
becid evinə tərəf üz tutdu; necə hava olursa-olsun, ömründə trolleybusa minməzdi,
necə ki, tramvaydan da, avtobusdan da zəhləsi gedirdi; guya ki, bu, eyniliklərə qarşı
bir üsyan idi – eyni marşrutlar, eyni dayanacaqlar, hərçənd bu üsyan da indi öz
növbəsində bir eynilik olmuşdu.
Qəfil yağış küçələrə tənhalıq, sükunət gətirmişdi, küçələri bozartmışdı, boş
küçələrin addım həsrətini də öldürmüşdü. Bu tənhalıqda bir az da xof qatışığı var
idi, adamın canına üşütmə salırdı, adamın əti ürpəşirdi, elə bil qurbağa atıblar içinə.
S.Qayıblının otağı səkkizinci mərtəbədə idi, özü də küncdə. Belə yağışlı, küləkli
axşamlarda, xüsusən, gecələrdə otağın içi küçədən daha artıq uğuldayırdı.
S.Qayıblının üstündə, yəni doqquzuncu mərtəbədə cavan bir şair olurdu, daha
doğrusu, gənc şair Fərhad Xoşbəxt. Onun da otağı S.Qayıblınınkının eyni idi,
hərçənd külfət sahibi idi.
Hə, bu Fərhad Xoşbəxt öz otağına kayut deyirdi, S.Qayıblı da indi yorta-yorta
öz kayutuna gedirdi.
Otaq həmişəki kimi idi, eyni miz, eyni şifoner, eyni kitab dolabı, eyni divan,
«Riqonda» markalı eyni radioqəbuledici, Ü.Hacıbəyovun divardan asılmış eyni
fotosu, eyni pəncərə, eyvana açılan eyni qapı, bu otağın eyni spesifik tənhalığı.
Bu cür yağışlı, küləkli axşamda belə bir eynilik cavan bəstəkar S.Qayıblı üçün
ən ağır bir ərəfə idi: təpədən dırnağacan boşluq ərəfəsi.
Radio uşaqlar üçün nağıl deyirdi, axırda da uşaqlara şirin yuxu dilədi. Sonra
konsert başladı, kim isə – təzə bir müğənni «Şur»un «Zəminxarə» şöbəsini
oxuyurdu. S.Qayıblı radionu söndürdü.
Külək, yağışı şarappıltı ilə pəncərəyə vururdu, su çərçivənin arasından süzülüb
damcı-damcı parketin üstünə tökülürdü. Fərhad Xoşbəxt öz pəncərə çərçivələrinin
arasını pambıqla tıxamışdı və S.Qayıblıya da belə bir məsləhət vermişdi.
Külək bayırda elə qıy vurdu ki, az qaldı içi qoğalla dolu boşqab mizin üstündən
yerə düşsün. Qoğalları Novruz bayramı üçün anası kənddən göndərmişdi, indi
quruyub qaxaca dönmüşdülər. Elə yerə düşsəydilər pis olmazdı, çilik-çilik olardı bu
boşqab, içindəkiləri də tullayardı, nə vaxta qədər elə-beləcə mizin üstündə qalacaq?
Başının üstündə Fərhad Xoşbəxtin ayaq səsləri eşidildi, zalım ayağını yerə
basanda divarlar titrəyir. Bu addımlar da bu gecənin yeknəsəq ritmi idi.
Həmişəki kimi bir qəhvə də dəmləyib qəndsiz içmək lazımdı ki, bu gecənin bu
yeknəsəqliyi lap bütöv olsun, tam kvadratda; eyni fikirlər də öz-özünə gələcək,
istəsə də, istəməsə də.
12
Mətbəxə keçib qazı yandırdı, səhər su gələndə doldurduğu çaydanı qazın üstünə
qoydu.
Bu mətbəxdən haçan mətbəx iyi gələcək, bu soyuq iysizlik, divarlara, tavana,
döşəməyə hopmuş bu buz kimsəsizlik nə vaxt çəkiləcək? Qulağının dalını görəndə?
Doğrudan da, heç vaxt isinməyəcək bu mətbəx, bu otaq, bu mənzil? Niyə
isinmir? Yaz keçər, yay keçər, payız keçər, qış gələr, ocaqçı Məmmədağa həftə
səkkiz, mən doqquz, adambaşı bir manat yığa-yığa buxarlığı qızdırar, bu mənzil də
isinər onda. S.Qayıblı fikirləşdi ki, bu hazırcavablığın heç yeri deyil və qəhvəyi
rəngli linoleum çəkdiyi döşəməyə baxdı. Ayaqqabılarından bir az kənarda, zibil
yeşiyinin yanında cırılmış bir lotereya bileti var idi.
Cavan bəstəkar S.Qayıblı əyilib cırıq lotereya biletini döşəmənin üstündən
götürdü, sonra ayağı ilə zibil yeşiyinin qapağını qaldırdı; qalan lotereya biletlərinin
hamısı ortadan bölünmüşdü və hamısı da vedrənin içində idi. Sonra gedib
arakəsmədəki asılqandan asılmış pencəyinin döş cibindən portmanatını çıxartdı:
kənarı papiros kağızı ilə yapışdırılmış birmanatlıq portmanatın içində idi.
Onun qəndsiz qəhvə içmək həvəsi də öldü və o, ilk dəfə həmin qəribə gecənin
həmişəki yeknəsəqliyini pozdu – çaydanın altını keçirtdi.
Yenə də Fərhad Xoşbəxtin addımları divarları titrətdi, o da otaqdan mətbəxə
keçmişdi, sonra da nə isə döyəcləməyə başladı, Allah bilir, nə qayırırdı. Fərhad
Xoşbəxtin əla planları var idi: gah blokun pilləkənlər qurtaran hissəsini kəsib evinə
qatmaq istəyirdi, gah eyvanını uşaq otağı eləmək istəyirdi, gah tavandan qapı açıb
otağından binanın taxtapuşuna nərdivan düzəltmək istəyirdi ki, taxtapuşda özünə bir
otaq qayırsın. Amma bütün bunlar hamısı da, plan olaraq qalırdı və cavan bəstəkar
S.Qayıblı çox gözəl bilirdi ki, plan olaraq da qalacaq, yoxsa ki, bu gecə bu cür
yeknəsəq olmazdı.
S.Qayıblı belə düşünürdü.
O, eyvana çıxdı. Bütün binada onun eyvanı yeganə azad eyvan idi: nə boş
şüşələr var idi (hamısı qapı-qapı gəzən butulkaalanda), nə açılıb-yığılan çarpayı, nə
ayağından iplə dəmir barmaqlığa bağlanmış xoruz və yaxud toyuq, nə paltar sərmək
üçün zivə, nə də başqa bir şey. Amma bu azadlıqda bir tənhalıq var idi və bu azadlıq
eyni idi; əslində həmin tənhalığı da yaradan bu eynilik idi; eyni əşyasızıq, eyni
genişlik.
S.Qayıblı siqaret yandırıb eyvanın sürahisinə dirsəkləndi. Yağış yaman yağırdı,
başının üstündə Fərhad Xoşbəxtin eyvanı olmasaydı, onu su aparardı. Amma bu
yağış da həmişəki yağış idi, bu mənzərə də həmişəki mənzərə idi: qarşıdakı axar-
baxarın üçdə iki hissəsini tutmuş böyük qara bina, yuxarıda təzə tikilmiş və bir-
birinin eyni olan binaların boz siluetləri, axar-baxarın qalan bir hissəsini təşkil edən
xırda evlər və içi çəkmə təmiri emalatxanası olan köhnə məscid; həmişəki qaranlıq
və tək-tək adamların həmişəki kimi yağışdan qaçışması.
Qarşıdakı böyük qara binanın üçüncü mərtəbəsində yaşayan qız yenə də
həmişəki kimi pəncərələrinin pərdəsini aralayıb S.Qayıblının eyvanına baxdı. Bu da
Fərhad Xoşbəxtin addım səsləri kimi bu gecəki yeknəsəqliyin özünü ifadə
tərzlərindən biri idi. Sonra qız pərdəni örtdü, həmişəki kimi, guya ki, utandı.
Düz iki ildir beləcə utanır, amma bir şey çıxmır. On dəqiqədən sonra yenə
pərdəni aralayıb S.Qayıblının eyvanına baxacaq.