SəLƏFİ saliHİN ƏQİDƏSİ qadağalardan çƏKİNMƏk bu Kitab, Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş Üzrə Dövlət Komitəsinin 20 Dekabr 2008-ci İl Tarixli İcazəsi Əsasında Çap Edilmişdir №dk-169/H

BİDƏT

BİDƏT – BƏD – sözündən götrülmüşdür. Uydurma, yeni bir şey irəli sürmək deməkdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in vəfatından sonra ibadət və Allaha yaxınlıq niyyətilə qondarılmış, lakin nə Quranda, nə də Sünnədə dəlili olmayan hər hansı bir etiqadi sözə və əmələ deyilir. «Göyləri və yerləri icad edən (yoxdan yaradan) Odur». (əl-Bəqərə 117). Bu ayədə olan yaradan BƏDİ – yəni Allah bundan əvvəl olmayan bir şeyi icad etdi deməkdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Şübhəsiz ki, sözlərin ən doğrusu Allahın kəlamı, yolların ən xeyirlisi Muhəmməd - səllallahu aleyhi və səlləm - in yoludur. Əməllərin ən pisi sonradan uydurulanlardır. Sonradan uydurulub dinə salınan hər bir əməl (iş) bir bidətdir, hər bir bidət isə bir zəlalətdir (sapmaqdır), hər bir zəlalət isə oddadır²⁹⁸.

Bidət günahdır. Hətta itaət paltarı geyindirilsə də belə böyük günahların ən böyüyündəndir. Çünkü bu Allahın şəriətinə bənzər bir şəriət çıxarmaq deməkdir. İmam Şatibi – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Dində sonradan uydurulmuş bir yoldur. Bununla şəriətə bənzətmək qəsd edilir. Allaha ibadətdə həddi aşan bir yola uymaq məqsədi ilə edilir»²⁹⁹. Əbu Nəcih əl-İrbad b. Səriyə - radiyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bizim ilə elə bir tərzdə danışdı ki, qəlblərimiz titrədi, gözlərimiz yaşla doldu. Biz dedik: «Ey Allahın Rəsulu, bu vidalaşan bir kişinin öyüdünə oxşayır bizə vəsiyyət et». (Peyğəmbər) buyurdu: «Mən sizə uca və böyük olan Allahdan qorxmağınızı, başınıza Həbəşı bir kölə əmir olaraq təyin edilərsə, onu dinləyib itaət etməyinizi tövsiyə edirəm. Şübhəsiz ki, aranızdan (uzun bir ömür) yaşayacaq olanlar bir çox ixtilaflar (ayrılıqlar) görəcəkdir. Mən sizə mənim sünnətimə və hidayətdə olan Raşidi xəlifələrin sünnəsinə sarılmağınızı tövsiyə edirəm. Ona möhkəm sarılın, arxa dişlərınızlə ondan yapışın. Sonradan uydurulan işlərdən uzaq durun. Çünkü sonradan uydurulan hər bir şey bir bidət, hər bir bidət isə zəlalətdir»³⁰⁰. İbn Ömər - radiyallahu anhu – deyir ki: «İnsanlar gözəl görsələrdə hər bir bidət zəlalətdir»³⁰¹.

BİDƏTİN BEŞ NÖVÜ – 1. Etiqadda olan bidət. Quran və Sünnəyə zidd olan hər hansı bir etiqad. 2. Sözdə bidət. Quran və Sünnəyə zidd olan hər hansı bir söz. 3. İbadətdə bidət. Quran və Sünnəyə zidd olan hər hansı bir əməl. İki qismə ayrılır: 1) Allahın heç bir şəkildə izn vermədiyi bir yolla ibadət etmək. «Onların Beytul Haramdakı namazı fit verib əl çalmaqdan başqa bir şey deyildir». (əl-Ənfal 35). 2) Əsli etibarı ilə ibadət olan lakin yerində olmayan bir yolla Allaha ibadət etmək. Qadağan edilən vaxtlarda ibadət etmək, bayram günləri oruc tutmaq, cümə günü zöhrü qılmaq və s. 4. Malla olan bidət. İbadət niyyətilə sərf edilən hər hansı bir sərvət. 5. İnkar bidəti. İbadət niyətilə dində halal olan bir şeyi tərk etmək. Məs: Evlənmək və s. Ənəs – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in səhabələrindən bir qrup kimsələr gəldilər və Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in zövcələrindən onun ailə həyatı, xüsusi həyatı haqqında soruşdular. Onlardan biri: «Mən qadınlarla evlənməyəcəyəm» dedi. Digəri: «Mən daima oruc tutacağam» dedi. Digəri: «Mən gecələri yatmayacağam» dedi. Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – bu sözləri eşitdikdə buyurdu: «Bir qrup kimsələrə nə olub ki, filan-filan sözləri syləyirlər. Ancaq mən (gecənin bir hissəsini) namaz da qılıram, (bir hissəsini) yatıramda, Oruc tutub, iftar da edirəm və qadınlarla nigahlanıramda. Kim mənim sünnəmdən üz çevirsə məndən deyildir»³⁰².

BİDƏTÇİLƏRLƏ NECƏ RƏFTAR OLUNUR? – Bidətçi ilə rəftar etmək elmin bir növüdür. Bu haqda alimlər bəyan etmişlər. Bidətçilərdən də elələri vardır ki, öz bidətlərini aşkara çıxardır və bəziləri də vardır ki, bidəti aşkarda etməyərək gizlində edir. Belə bir kimsə ilə salamatlıqla rəftar edilir. Çünki müsəlmanda əsas salamatçılıqdır. Əgər belə bir kimsədən sünnəyə zidd bir əməl çıxarsa bidətçilərlə rəftar olunduğu kimi onunlada da eyni rəftar olunacaqdır. Bidətçi ilə rəftar isə əlaqələrin kəsilməsi ilə olur. Şəriətin əsaslarındandır ki, bidətçi ilə əlaqələr kəsilir. Bu da iki qismdir: 1. Tam əlaqələrin kəsilməsi. Hətta belə bir kimsə sənə salam versə də ona salam qaytarılmır. Çünki belə bir kimsəyə salamın qaytarılmamasında məqsəd onu ədəbləndirmək, sünnənin ortaya çıxarılması və bidətin yox olmasına görədir. 2. Salam verilir. Lakin onunla oturub-durmağa icazə verilmir.

Bidətin də öz aralarında halları vardır. Bidətçilərdən bidətlərinin küfr dərəcəsinə çatanları da vardır. Əgər onlar İslam diyarında yaşayarlarsa belə kimsələrə küfrlərinə görə münafiq hökmü verilir. Onlardan zahiri əməllər qəbul edilir. Daxili isə Allaha həvalə edilir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – münafiqlərlə ticarət edir və onları tanıyardı və daxillərini isə Allaha həvalə edərdi. Bu bidətçi tayfalardan şirk ortaya çıxarsa onlarla müşrik, küfr və nifaq ortaya çıxarsa onlarla münafiq kimi rəftar edilir. Mürtədlik ortaya çıxarsa mürtədin əhkamları onlara da tətbiq edilir. Bu da qazılara aiddir. Onların halları insanlara bəyan edilməlidir.

MÜKƏFFİRA - küfrə aparan bidət. Bunlar çoxdur. Hər kim şəriətdən sabit olmuş, üzərində icma olan və dindən olduğu bilinən bir xüsusu inkar edərsə kafir olur. Çünki belə bir inkar Kitabı Allahın Rəsulları ilə göndərdiyini yalanlamaqdır. Cəhmiyə firqəsinin Uca Allahın sifətlərini inkar bidətləri, Quranı və ya Uca Allahın sifətlərindən hər hansınısa məxluq olduğunu söyləmək. Musa – əleyhissəlam – ilə danışdığını inkar etmək və s. Uca Allahın elmini, fellərini, qəza və qədərini inkar edən Qədəriyyə, Uca Allahı yaratdıqlarına bənzədən Mucəssimə və s.

Küfr hədinə çatmayan bidət. Kitabı və Allahın Rəsulu ilə göndərdiklərini yalanlamayaraq və yuxarıda göstərdiyimiz növdən olmayan bidət. Namazları son vaxtlarına keçirmək, bayram namazından öncə xütbə vermək Mərvanilərin bidəti³⁰³. Əhli Sünnə vəl Cəmaata görə bidətlər eyni mərtəbədə deyildir. Fərqli-fərqlidirlər. Hansısa dindən çıxardır, hansısa böyük günahlar səviyəsindədir, hanısa kiçik günahlar-dan sayılır. Bidətlər hökmləri etibarıyla fərqli olub, kimisi küfr, kimisi fasiqlik olduğu üçün bu bidətləri edənlərin hökmü də fərqlidir. Buna görə də Əhli Sünnə bidət əhli olan kimsələr haqqında tək bir hökm verməzlər. Əksinə insandan, insana bidətinə görə hökm fərqlənər. Cahil və təvilçi bir kimsə ilə, nəyə dəvət etdiyini bilən bir kimsə eyni deyildir. İctihad edə bilən alim bir kimsə, bidətinə dəvət edən və havasına uyan bir alim kimi deyildir. Yenə bidətini açıq-aşkar edən kimsə və ya bidətə dəvət edibyayan kimsə ilə bidətini gizlədən kimsə eyni deyildir.

BİDƏT ƏHLİNİN ƏLAMƏTLƏRİ – Hava və Bidət əhlinin üzərilərində görsənən və bu vasitələrlə tanına bir çox əlamətləri vardır. Allah onlar haqqında Öz Kitabında, Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – də öz Sünnəsində bizə xəbər vermişlər. Bu da ümməti onlardan çəkindirmək, onların izlədikləri yolları izləməkdən onları çəkindirmək üçündür. Onları əlamətlərindən bəziləri: Şəriətin məqsədlərini bilməmək, ayrılıq, dağınıqlıq, cəmaatdan uzaq olmaq, mübahisə, düşmənlik etmək, ağlı nəqldən üstün tutmaq, sünnəti bilməmək, Qurani Kərimin mütəşabihlərinə dalmaq, Quranı sünnətə qarşı qoymaq, şəxsləri təzimdə həddi aşmaq, ibadətdə həddi aşmaq, kafirlərə bənzəməyə çalışmaq, Əhli Sünnəyə ləqəblər vermək və ələ salmaq, hədis və rəvayət əhlinə ağız əymək, təqlidçilik, filan şeyx belə dedi, filan alim belə dedi və s. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sizdən hovuza ilk gələn mən olacağam. Mənim yanıma gələcək olan oradan içəcək, oradan bir dəfə içən əbədiyyən susamayacaqdır. Mənim yanıma mənim tanıdıqlarım, onların da məni tanıdıqları bir qism insanlar gələcəklər. Mənimlə onların arasında əngəl qoyulacaqdır». Başqa rəvayətdə: «Onlar məndəndirlər» deyəcəyəm. Mənə: «Sən onların səndən sonra nələr uydurub ortaya çıxartığını bilmirsən». Bu dəfə mən də: «Məndən sonra dəyişiliklər ortaya çıxaranlar məndən uzaq olsunlar, məndən uzaq olsunlar. (Başqa rəvayətdə: «Ey Allahın Rəsulu! O, gün bizi tanıya biləcəksən?» deyə soruşdular. Peyğəmbər: «Sizin başqa ümmətlərdə olmayan bir əlamətiniz olacaqdır. O, vaxt sizlər (dünya da ikən almış olduğunuz) dəstəmazın əsəri olaraq üzünüz, əlləriniz və ayaqlarınız işıq saçar halda yanıma gələcəksiniz»)»³⁰⁴.

BİDƏT ƏHLİ ARXASINDA NAMAZ QILMAĞIN HÖKMÜ – Əhli Sünnəyə görə əslən kafir və mürtəd olan bir kimsənin arxasında namaz caiz deyildir. Durumu bəlli olmayan kimsə ilə əqidəsi bilinməyən kimsənin arxasında namaz qılmağı tərk etmək Sələfdən heç bir kimsənin söyləmədiyi bir bidətdir. Əsl olan odur ki, bidətçi bir kimsənin bidətinin çirkinliyini ortaya qoymaq və başqalarını ondan uzaqlaşdırmaq üçün bidətçi kimsənin arxasında namaz qılmağın nəhy edilməsidir. Bununla birlikdə namaz qılınacaq olursa səhihdir.

Əbu Səid əl-Xudri - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Həqiqətən siz əvvəlkilərin (sünnəsi – yolu), adət ən-ənələr ilə gedəcəksiniz. Hər bir şeydə onlara qarış-qarış oxşamağa çalışacaqsınız. O, dərəcəyə qədər ki, onlardan biri kərtənkələ yuvasına girsə belə siz də onun ardınca girəcəksiniz». Biz: «Ya Rəsulullah! Sən Yəhudi və Xristianları nəzərdə tutursan? (Başqa rəvayətdə: Farslar və Bizanslılar)» deyə soruşduq. Peyğəmbər: «Onlar-dan başqa kimlər olacaq» deyə buyurdu³⁰⁵. Həqiqətən də günümüzdə İslam düşmənləri insanları zəlalətə salmaq üçün din adı altında Yəhudi və Xaçpərəstlərin adət-ən-ənələrini, bayramlarını, ibadətlərini, geyim-lərini bizlərə yeridərək İslamı bizə unutdurmağa çalışırlar. Vay olsun o, millətin halına ki, düşməni tərəfindən adət ən-ənəsi, həyası, əxlaqı əlindən alınmışdır hələ də bununla fəxr edərək: «Biz inkişaf edirik, burda nə var ki» deyirlər.

Artıq Allah Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in sağlığında ikən dinimizi kamil etdi, dinə aid olan bütün məsələlri Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bizlərə çatdırdı. «Bu gün dininizi tamamlayıb mükəmməl etdim, sizə olan nemətimi başa çatdırdım və bir din kimi sizin üçün İslamı bəyənib seçdim». (əl-Maidə 3). Hətta Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – şəhadət barmağını qaldıraraq onlara hər bir şeyi çatdırdığını dedikdə: Cabir b. Abdullah – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – vida həcci zamanı xütbəsində buyurdu: «Mən sizə dində olan hər bir şeyi çatdırdımmı?». Səhabələr: «Bəli, Ya Rəsulullah!». Allah Rəsulu şəhadət barmağını qaldıraraq: «Ya Rəbbim! Sən şahid ol ki, mən onlara hər bir şeyi çatdırdım!»³⁰⁶. Artıq din tamamlandı. Artıq Allah və Rəsulu bizim üçün xeyir olan və bizim Cəhənnəmdən qurtulmağımız üçün nə xeyir vardısa onu bizə bildirmiş və nə kimi bizim ziyanımıza olan şeylər varsa onları da bizə bildirmişdir. Artıq dinə əlavə edilən hər bir (söz, əməl) bidət olaraq adlandırılaraq rədd olunacaqdır. Aişə – radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər kim bizim bu işimizlə əlaqəli ondan olmayan bir şeyi sonradan ortaya çıxararsa o, rədd olunacaqdır (Başqa rəvayətdə: Hər kim bizim işimizə uyğun olmayan bir əməl etmiş olarsa o (əməl) rədd olunacaqdır)»³⁰⁷. Çünki sən Allah və Rəsulunun əmr etmədiyi bir işi etməklə Allahın dinində dəyişiklik etmiş olursan və bununla bildirmək istəyirsən ki, Allah və Rəsulu bilmirdi və ya unutmuşlar mən isə bunu edirəm. Çünki belə bir əməli etməkdə məsləhət olsaydı əlbəttə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onu edər və bu əməli etməyə insanları da təşviq edərdi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – belə bir işi etmədiyinə, bu işə insanları təşviq etmədiyinə görə və bu işdə məsləhət olmadığı ortaya çıxmış olur. Əksinə belə bir şey çirkin bir bidətdir. Abdullah b. Ömər - radıyallahu anhu – səhabələr içərisində sünnətə çox bağlı bir kimsə idi. Bir nəfər asqırıb: «Əlhəmdulilləhi vəs salətu vəs saləmu alə Rəsulullah» dedikdə İbn Ömər: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bizə belə öyrətdi. Sizdən biri asqıranda Əlhəmdulilləh desin. Peyğəmbərə salət və salam gətirsin demədi»³⁰⁸. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ad gününün keçrilməsi, Merac gününü, cümə günü zöhr namazını qılmaq, bayram namazlarında azan və iqamə oxumaq, bayram namazlarında xütbəni namazdan öncə vermək. Elm əhli deyir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in etdiyini etmək sünnət olduğu kimi, onun tərk etdiyi bir şeyi tərk etmək də eyni şəkildə sünnətdir. Çünki Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – cümə günü azan oxumağı əmr etmiş, bayramlarda isə azan oxumağı əmr etməmişdir. Bayramlarda azan oxumağı tərk etmək sünnətdir.

PEYĞƏMBƏR – Sallallahu Aleyhi Və Səlləm – İN SÜNNƏSİ - altı qismdir: 1. Səbəbi olan Sünnə. Yəni Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in hər hansı bir səbəbə görə etdiyi ibadət. Məs: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – asqırdıqdan sonra Əlhəmdulilləh deyərdi. Deməli səbəbsiz yerə bunu etmək Sünnəyə müxalifdir. Məs: Əsnədikdə əlhəmdulilləh demək. 2. Keyfiyyəti olan Sünnə. Yəni Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in hər hansı bir keyfiyyətdə etdiyi ibadət. Məs: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – namaz qıldıqda səcdəni rükudan sonra edərdi. Deməli rükudan qabaq səcdə etmək Sünnəyə müxalifdir. 3. Miqdarı olan Sünnə. Yəni Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in hər hansı bir miqdarda etdiyi ibadət. Məs: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Zöhr namazını dörd rükət qılardı. Deməli Zöhr namazını dörd rükətdən artıq və ya əskik qılmaq Sünnəyə müxalifdir. 4. Cinsi olan Sünnə. Yəni Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in hər hansı cinsdən etdiyi ibadət. Məs: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Qurban bayramında üç cinsdən qurban kəsməyi əmr etmişdir. Dəvə, öküz, qoyun. Deməli Qurban bayramında at, xoruz və s. heyvan kəsmək Sünnəyə müxalifdir. 5. Zamanı olan Sünnə. Yəni Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in hər hansı bir zamanda etdiyi ibadət. Məs: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Məğrib namazını gün batdıqdan sonra qılardı. Deməli gün batmamış Məğrib namazını qılmaq Sünnəyə müxalifdir. 6. Məkanı olan Sünnə. Yəni Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in hər hansı bir məkanda etdiyi ibadət. Məs: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Etiqafı Ramazan ayının axır on günündə məsciddə edərdi. Deməli etiqafı məsciddən başqa yerdə keçirmək Sünnəyə müxalifdir. «O, kefi istəyəni danışmır, danışdığı ancaq nazil olan bir vəhydir». (ən-Nəcm 3-4). «Peyğəmbər sizə nə verirsə (şəriət hökmü) onu götürün. Nəyi qadağan edirsə ondan əl çəkin, Allahdan qorxun». (əl-Həşr 7). «De ki: Əgər Allahı sevirsinizsə mənim ardımca gəlin ki, Allah da sizi sevsin və günahlarınızı bağışlasın. Allah bağışlayan və mərhəmətlidir». (Ali İmran 31). «Əgər bir iş barəsində mübahisə etsəniz Allaha və Qiyamət gününə inanırsınızsa onu Allaha və Peyğəmbərə həvalə edin. Bu daha xeyirli və nəticə etibari ilə daha yaxşıdır». (ən-Nisa 59). «Amma xeyr! Sənin Allahına and olsun ki, onlar öz aralarında baş verən ixtilaflarda səni hakim təyin etməyincə və verdiyin hökmlərə görə nəfslərində bir sıxıntı duymadan sənə tam bir itaətlə boyun əyməyincə iman gətirmiş olmazlar». (ən-Nisa 65). «Hər kəs özünə doğru yol aşkar olandan sonra Peyğəmbərdən üz döndərib (sünnəni inkar edib) möminlərdən (səhabələrdən) qeyrisinin yoluna uyarsa, onu istədiyi yola yönəldər və Cəhənnəmə varid edərik. Ora necə də pis yerdir». (ən-Nisa 115). «Onun əmrinə qarşı çıxanlar başlarına gələcək bir bəladan, yaxud düçar olacaqları şiddətli bir əzabdan həzər etsinlər». (ən-Nur 63). Üsul elminin hökmlərindən biri də əməllərin gözəlliyi və çirkinliyi haqq əhlinə görə ancaq şəriət ilə bilinir. Ağıl ilə deyil. Ağlımıza qalsaydı məsti ayaqmızın üstünə deyil altına çəkərdik. Əli - radıyallahu anhu – deyir ki: «Əgər din ağıla görə olsaydı (xufun) alt tərəfinin məst edilməsi, üst tərəfin məst edilməsindən daha uyğun olardı. Lakin mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in (xufun) üst tərəfinə məst etdiyini gördüm»³⁰⁹. İbrahim ən-Nəhai – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Əgər Muhəmmədin səhabələri bir dırnağı belə məst etmişlərsə mən də onlara uymağın fəzilətini əldə etmək üçün (ayağımı) yumazdım»³¹⁰. Bir nəfər bayram günü qəbristanlığda bayram namazın-dan əvvəl namaz qılmaq istədi. Əli - radıyallahu anhu – isə ona mane oldu. Adam: «Ey möminlərin əmiri! Mən bilirəm ki, Allah namaz qılmaqdan ötrü əzab etməyəcəkdir. Əli: «Mən də bilirəm ki, Allah, Allahın Rəsulu bir işi etmədikcə, yaxud da o, işin edilməsi üçün təşviq etmədikcə edənə savab verilmir. Bu durumda sənin qılacağın namaz əbəs bir iş olmuş olur. Əbəs iş etmək də haramdır. Bəlkə də Uca Allah Peyğəmbərə müxalif olduğun üçün bu əbəs işdən ötrü səni cəzalandırsın»³¹¹. Sufyan əs-Souri – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «İblis bidəti günahdan daha çox sevir. Çünki günahdan tövbə edilir, bidətdən isə tövbə edilməz»³¹². Günah edən kimsə günah etdiyini bildiyi üçün tövbə etməsi və günahları səbəbilə məğfirət diləməsi umulur. Bidət sahibi isə itaət və ibadət içərisində olduğuna inanır. Tövbə də etməz. Məğfirət də diləməz. İblisdən nəql edilən: «Adəm oğullarının belini günahlarla qırdım. Onlar isə tövbə etməklə, məğfirət diləməklə belimi qırdılar. Mən də onlar üçün məğfirət diləmələri, tövbə etməyəcəkləri günahlar ortaya qoydum. Bunlar isə ibadət şəkilində olan bidətlərdir». Günahın zərəri insanın özünədir, bidətçinin fitnəsi isə həm özünə, həm də ətrafdakılaradır. Bidətçinin fitnəsi dinin əsasınadır, günahkarın fitnəsi isə şəhvətdir. Bidətçi insan Allahın düz yolu üzərində oturur, günahkar isə belə deyildir. Bidətçi Allahın sifətlərinə ləkə yaxır, günahkar isə belə deyildir. Bidətçi Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in gətirdiklərinə qarşı ziddir, günahkar isə belə deyildir. Bidətçi insanların axirətə aparan yolunun qarşısını kəsir, günahkar isə belə deyildir. Sələflər deyirlər ki: «Bidətçilərin dinə olan zərərləri Yəhudi və Nəsranilərin zərərindən də daha çoxdur. Çünki onlar öz dilimizdə danışırlar». Adiy b. Hatim - radıyallahu anhu – deyir ki: «Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in bu ayəni belə oxuduğunu eşitdim: «Onlar Allahı qoyub öz alimlərini və rahiblərini, Məryəm oğlu Məsihi özlərinə tanrı etdilər. Halbuki onlara ancaq bir olan Allaha ibadət etmək əmr olunmuşdur. Ondan başqa heç bir tanrı yoxdur». (ət-Tövbə 31). Mən: «Onlar, onlara (alim və rahiblərə) ibadət etmədilər». O: «Məgər onlar Allahın halallarını haram edəndə onlarla birlikdə haram hesab edən, haramlarını halal edəndə onlarla birlikdə haram hesab etmirlərmi?» deyə buyurdu. Mən: «Bəli» bu belədir. Peyğəmbər: «Bu da onlara ibadət etmək deməkdir» deyə buyurdu³¹³. Buna görə də Allahın izin vermədiyi dini bir xüsusda hər hansı bir kimsəyə itaət edən kimsə o, itaət etdiyi varlığa ibadət etmiş və onu Reb etmişdir. İnsanların çoxu öz nəfslərinin gözəl görüb təbiətlərinin meyl etdiyi hər bir şeyi gözəl zənn edərlər və buna görə də dində olmayan bir şeyi gözəl görərək qəbul edərlər.

BİDƏT HAQQINDA SƏLƏFLƏRDƏN GƏLƏN RƏVAYƏTLƏR - Əbu Hureyrə – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim hidayətə çağırarsa ona, tabe olanların savabı qədər savab yazılar və bunların savabından bir şey də belə əskildilməz. Kimdə sapıqlığa çağırarsa ona, tabe olanların qazandığı günahı qədər günah yazılar və onların günahından heç bir şey azaldılmaz»³¹⁴. Ummu Darda – radıyallahu anhə – deyir ki, Əbu Darda – radıyallahu anhu – qəzəbli halda yanıma daxil oldu və mən: «Nə olub?» deyə soruşdum. O: «Allaha and olsun ki, cəmaat namazına toplaşmaqdan başqa bu insanlarda Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in əmr etdiklərindən bir şey qalmayıb»³¹⁵. Ömər b. Yəhyə öz atasından, o da öz atasından rəvayət edir ki, hər gün biz sübh namazından qabaq İbn Məsud – radıyallahu anhu – nun evinin ətrafında yığışar və birlikdə namaza gedərdik. Bir gün səhər Əbui Musa əl-Əşari – radıyallahu anhu – da gəldi və İbn Məsuda: «Bir az bundan əvvəl məscidə bir hadisə ilə qarşılaşdım ki, heç xoşuma gəlmədi. Gördüm ki, bir qrup insanlar dairə şəkilində toplaşıb namazı gözləyirdilər və hər bir kəsin əlində də xırda daşlar var idi. İçərilərindən bir nəfər: «Yüz dəfə Lə İləhə İlləllah» deyin və onlar da yüz dəfə zikr edərdilər. Sonra yenə də: «Yüz dəfə Subhənəllah» deyin. İbn Məsud: «Sən onlara nə dedin» deyə soruşdu. Əbu Musa: «Sənin fikrini bilmədiyimə görə heç bir söz demədim» dedi. Məscidə gəldik. İbn Məsud – radıyallahu anhu – o, cəmaatdan birinə yaxınlaşdı və: «Sizin halınız nədir?» deyə soruşdu. Onlar: «Bu daşlar vasitəsilə bizlər nə qədər zikr etdiyimizi sayırıq» dedilər. İbn Məsud: «Daha gözəl olardı ki, sizlər öz pis əməllərinizi sayasınız, o ki, qaldı sizin yaxşı əməllərinizə mən zaminəm ki, onların heç biri itməyəcəkdir. Vay sizin halınıza, ey Muhəmməd ümməti! Səhabələr sizlərin arasında olduğu vaxt nə tez sizlər uçuruma doğru getdiniz… Onlar: «Ey AbdurRahman! Biz yalnız xeyir istəyirdik!» dedilər. O: «Sizin kimi nə çox xeyir istəyənlər, lakin bu xeyirdən məhrumdurlar. Həqiqətən Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – buyurmuşdu ki, insanlar vardır ki, onların oxuduqları Quran boğazlarından aşağı enməz. Allaha and olsun ki, bəlkə də sizlərin çoxu onlardansınız». Amr b. Salam deyir ki: «Həqiqətən də biz onların çoxunu Nəhrəvanda Xəvariclərin dəstəsində gördük»³¹⁶. İbnul Məcisun deyir ki, İmam Malikin belə dediyini dinlədim: «Hər kim İslamda gözəl görərək bir bidət ortaya çıxararsa, Muhəmməd – sallallahu aleyhi və səlləm – in risalətinə qarşı xainlik etdiyini iddia etmiş olur. Çünki Uca Allah: «Bu gün dininizi tamamlayıb mükəmməl etdim….». (əl-Maidə 3) deyə buyurdu. Bu baxımdan da o, gün din olmayan heç bir şey bu gün də din olmaz»³¹⁷. Xuzeyfə b. Yəmən - radıyallahu anhu – deyir ki: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in səhabələrinin ibadət deyə etmədiyi heç bir şeyi siz də ibadət deyə etməyin. Çünki əvvəl gələn, sonra gələnə söyləyəcək bir söz buraxmamışdır. Ey Alimlər topluluğu! Allahdan qorxun. Sizdən əvvəlkilərin izlədiyi yolu tutun»³¹⁸. İbn Ömər -radıyallahu anhu – deyir ki: «İnsanlar əvvəlkilərin izlədikləri (yolu) izlədikcə doğru yolla getməyə davam edəcəklər»³¹⁹. Əbu Dərda - radıyallahu anhu – deyir ki: «Sən əvvəlkilərin izini (yolunu) izlədiyin müddətdə əsla azmazsan»³²⁰. İbn Abbas - radıyallahu anhu – deyir ki: «Sünnət əhli olan bir kimsəyə baxmaq, sünnətə dəvət edər, bidəti isə qadağan edər»³²¹. İbn Məsud - radıyallahu anhu – deyir ki: «Bizə Uca Allahın Kitabından və ya Allahın Elçisinin sünnəsi ilə bağlı bildiyimiz hər hansı bir məsələ haqqında soruşsanız biz onu sizə çatdırarıq. Lakin sizin sonradan uydurduğunuz şeylərə biz cavab vermirik»³²². Peyğəmbər –sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah hər bidət sahibinin tövbəsini o, bidətini tərk edincəyə qədər pərdə ilə əngəlləmişdir»³²³. Əbu İdris əl-Həvlani – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bir ümmət dində bir bir bidət ortaya çıxarsa mütləq Allah bu səbəbdən onlardan bir sünnəni götürər»³²⁴. Ömər - radıyallahu anhu – deyir ki: «Rəy əhli (Kitab və Sünnəyə əsaslanmayaraq öz rəyləri ilə hökm edənlər) sünnəyə müxalif olanlardır. Hədisləri yadda saxlamaq onlara çətin gəlmişdir. Onlar hədisləri tərk etdiklərinə görə onları yadda saxlaya bilməmişlər. Bunun nəticəsində öz fikirlərinə əsaslanaraq öz ağıllarına uyğun söz söyləmişlər. Bununla da həm özləri azmışlar həm də başqalarını azdırmışlar»³²⁵. İbn Məsud, Ubey b. Kəb - radıyallahu anhum – deyirlər ki: «Sünnədə iqtisad, bidətlərdə ictihad etməkdən xeyirlidir (yəni: az da olsa sünnə ilə əməl etmək çox bidətlə əməl etməkdən xeyirlidir)³²⁶. İbn Məsud - radıyallahu anhu – deyir ki: «Siz (sünnəyə) tabe olun. Bidət ortaya çıxarmağa çalışmayın. Çünki sünnə sizə kifayət edər, bidətə ehtiyac yoxdur»³²⁷. İbn Abbas - radıyallahu anhu – deyir ki: «Bir il keçməmiş insanlar bidəti ortaya çıxarmağa və sünnəni məhv etməyə başladılar. Nəhayət bidətlər yayılmağa, sünnə isə tərk olunmağa başladı»³²⁸. Umm əd-Dərda - radıyallahu anhə – deyir ki, bir gün Əbu Dərda - radıyallahu anhu – qəzəbli halda mənim yanıma girdi. Mən: «Sənə nə olub ki, belə qəzəblisən?» dedim. O: «Allaha and olsun ki, mən bilmirəm bu insanlarda cəmaat namazına yığılmaqdan başqa Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən nə qalıb»³²⁹. Abdullah deyir ki: «Sünnət üzərə olub az əməl etmək, bidət üzərə olub çox əməl etməkdən daha xeyirlidir»³³⁰. Zuhri – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Sünnətə sımsıxı sarılmaq qurtuluşdur»³³¹. İbn Məsud - radıyallahu anhu – deyir ki: «Sonradan ortaya çıxan bidətlərdən özünüzü qoruyunuz. Çünki din qəlbdən heç bir zaman bir dəfəyə silinməz. Lakin şeytan sizlər üçün qəlbdən imanı büstbütün silənə qədər bidətlər ortaya qoyar». İbn Abbas - radıyallahu anhu – deyir ki: «Bidət əhli olanlarla oturub qalxma, çünki onlarla oturub qalxmaq qəlbləri xəstə edər»³³². İbn Ömər - radıyallahu anhu – deyir ki: «Hər bir bidət sapıqlıqdır. İstərsə insanlar onu gözəl görsünlər»³³³. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim bidət etsə və ya bidətçini gizlətsə onu Allah, mələkləri və bütün insanlar lənətləyəcəklər»³³⁴. Abdullah b. Ömər - radıyallahu anhu – ya bir məsələ haqqında sual verib sonra da atan (Ömər) bunu qadağan etmişdir deyən bir kimsəyə belə cavab vermişdir: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in əmrinə uymaq daha uyğundur, yoxsa atamın əmrinə?»³³⁵. İbn Abbas - radıyallahu anhu – sünnətə qarşı ona təməttu həcci haqqında soruşana demişdir: «Belə getsə çox keçməz ki, səmadan üzərinizə daşlar yağar. Mən sizə deyirəm ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – belə buyurdu deyirəm, sizlər də mənə Əbu Bəkr və Ömər belə dedilər, deyirsiniz»³³⁶. Abdullah b. Məsud - radıyallahu anhu – deyir ki: «Cəmaat haqqa uyğun olandır. Tək də olsan haqqa uyğun hərəkət edirsən. Bil ki, cəmaat sənsən»³³⁷. Qudayf b. əl-Hərisdən - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Bir qövm bir bidət ortaya çıxarsa mütləq sünnədən bir o, qədəri yox olar»³³⁸. Şeyx əl-Albani – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «İslam dövlətini qəlbinizdə qurun ki, sizin üçün o. yer üzündə də qurulsun». İmam Şafii – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mən hədis əhlindən bir kimsəni gördümmü sanki Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in səhabələrindən birini görür kimi oluram»³³⁹. Amr b. Qeys əl-Mulai – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Əgər sən bir gəncin əvvəldən (ilk yetişdiyi andan etibarən) Əhli Sünnə vəl Cəmaatla birlikdə yetişdiyini görsən bir ki, ondan (xeyirli şeylər) uma bilərsən. Əgər bidət əhli ilə birlikdə olduğunu görsən ondan ümüdünü kəs. Çünki gənc adam birinci dəfə necə yetişərsə o, cür də olacaq»³⁴⁰. Başqa bir yerdə: «Cavan yetişir. Əgər elm əhli ilə oturub durmağı seçirsə, qurtulması ehtimalı böyükdür. Əgər başqalarına meyl edəcəksə, həlak olma ehtimalı böyükdür»³⁴¹. Abdullah b. Mubarək – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Güvənib dayandığın əsər (əvvəlkilərin yolu) olsun»³⁴². Muafa b. İmran – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «İnsanı öləndən sonra tərif et. Çünki ölənə qədər onun sünnə və ya bidət üzərə öləcəyi bilinməz»³⁴³. Meymun b. Mihran – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «İslamdan başqa adlandırılan hər bir addan çəkin»³⁴⁴. Əbu Bəkr əl-Əyyaş – rahmətullahi aleyhi – dən sünnə əhli kimdir? deyə soruşduqda o, dedi: «Nəfsin müxtəlif istəklərindən bəhs ediləndə onların heç birinə tərəfdər olmayandır»³⁴⁵. Həssən b. Atiyyə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Cəbrail Allah Elçisinə – sallallahu aleyhi və səlləm – ə Quranı gətirdiyi kimi sünnəni də gətirdi»³⁴⁶. Fudeyl b. İyad – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Gördüyüm bütün xeyirli insanlar sünnəyə bağlı kimsələr idilər və bidət sahiblərindən uzaq qalmağı əmr edərdilər»³⁴⁷. İmam Şafii – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Sünnətə müxalif olaraq haqqında söz söylədiyim nə qədər məsələ varsa mən ondan həyatımda olsun, ölümümdən sonra olsun vaz keçirəm»³⁴⁸. Rabi b. Süleyman deyir ki: «İmam Şafii bir gün bir hədis rəvayət etdi. Bir nəfər: «Ey Abdullahın atası! Sən bunu qəbul edirsən?» deyincə Şafii: «Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən gələn səhih bir hədis rəvayət edib və onu qəbul etməmiş olsam siz şahid olun ki, mən ağlımı başımdan itirmişəm»³⁴⁹. Fudeyl b. İyad – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bidət sahibi olan bir kimsəyə dinə aid olan məsələlərdə heç vaxt güvənmə. İşlərində onunla istişarə (məşvərət) etmə. Onun yanında oturma. Bidət sahibi olan kimsənin yanına oturan bir kimsənin qəlbini Uca Allah kor edər»³⁵⁰. Abdullah b. Mubarək – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Allahım bidət əhlindən olan bir kimsənin mənə bir yaxşılıq etməsindən və sonda mənim qəlbimin ona sevgi bəsləməsinə imkan vermə»³⁵¹. Sufyan əs-Sovri – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Hər kim bir kimsənin bidət sahibi olduğunu bildiyi halda o, kimsəyə qulaq verib (onu dinləyərsə) Allahın onu qoruması üzərindən qalxar və öz halına buraxılar»³⁵². İmam Malik – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bu ümmətin başı nə ilə islah olunmuşsa, bu ümmətin sonu da ancaq onunla islah olunur (düzəlir). O, gün din olmayan heç bir şey bu gün də din olmaz»³⁵³. İmam əl-Əvzai – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bidət sahibi olan bir kimsənin mübahisə etməsinə imkan verməyin. O, vaxtı fitnəsi səbəbiylə qəlbinizə şübhə düşər»³⁵⁴. Məlik b. Ənəs – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bidət əhli kimsə ilə nigahlanmaz, bidət əhli kimsəyə qız verilməz və onlara salam verilməz»³⁵⁵. İmam Əhməd – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bizə görə sünnətin əsasları Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in səhabələrinin izlədiyi yola sarılmaq, onlara uymaq və bidətləri tərk etməkdir. Çünki hər bir bidət yol azmaqdır»³⁵⁶. Qazı Şureyh – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Sünnə sizin qiyasınızdan da əvvəldir. Elə isə Sünnəyə tabe ol, bidətçi olma»³⁵⁷. İmam Məlik – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bidətlərdən çəkinin». Bidət nədir? Deyə soruşulduqda. O: «Bidətçilər Allahın isimləri, sifətləri, kəlamı, elmi və qüdrəti haqqında danışıb duran, səhabələrin və gözəl bir şəkildə onlara tabe olanların susduqları (mövzuda) yerdə susmayan kimsələrdir»³⁵⁸. İmam Əhməd b. Sinan əl-Kattan – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Dünyada nə qədər bidətçi varsa mütləq hədis əhlinə ağız əyər. Çünki adam bidət ortaya qoydumu qəlbindən hədisin ləzzəti sökülüb alınır»³⁵⁹. Fudayl b. İyad – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Hidayət yollarına uy. O, yolu izləyənlərin azlığının sənə zərəri yox. Əyri yollardan isə çəkin. Həlak olanların çoxluğuna da aldanma»³⁶⁰. Sələflər deyillər ki, bağlılığın şəxslərə deyil, dinə olsun. Çünki haqq qalandır, şəxslər isə gedəndir. Haqqı bill, haqq əhlihi də bilərsən. Həsənu Bəsri – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bir kimsə əgər ilk gedənlərə (sələfə) yetişənlərdən olsaydı və sonra bu gün dirilmiş olsaydı İslamdan tanıdıq bir şey görməzdi. Bu namaz müstəsna»³⁶¹. İbn Sirin – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Həm bir bidəti qəbul edib, həm də bir sünnəyə əməl edən heç kimsə ola bilməz»³⁶².