Səmayə MƏMMƏD qızı mustafayeva

 
359
ribənin başlıca yekunu oldu. Müharibə ümumbəşəri dəyərlərin 
üstünlüyünü, onların indiki və  gələcək nəsillər üçün 
əhəmiyyətini aydın göstərdi. Müharibə göstərdi ki, tərksilah, 
xalqlar arasında dostluq və  əməkdaşlıq, millətlərarası mü-
naqişələrin dayandırılması, sosial-siyasi sabitliyin möhkəmlən-
dirilməsi yolu ilə ancaq böyük və ya kiçik müharibələrə son 
qoymaq olar. 
 
360
XRONOLOJİ CƏDVƏL 
1917-ci il 
31 yanvar 
Meksika konstitusiyasının qəbulu 
27 fevral  
Rusiyada fevral burjua-demokratik 
inqilabının qələbəsi 
6 aprel 
ABŞ-ın Antanta tərəfində birinci dünya 
müharibəsinə girməsi 
25-31 
avqust 
Petroqradda Kornilov qiyamı və onun 
darmadağın edilməsi 
1 sentyabr 
Rusiyanın respublika elan edilməsi 
24-25 
oktyabr 
Rusiyada oktyabr çevrilişi. Bolşeviklərin ha-
kimiyyətə gəlməsi 
25-26 
oktyabr 
II Ümumrusiya Sovetlər qurultayı. Sovet 
hökumətinin təşkili. Sülh və torpaq 
haqqında dekretlər 
2 noyabr 
«Rusiya xalqlarının hüquq bəyannaməsi 
haqqında» dekretin verilməsi 
 
1918-ci il 
 
3 mart  
Brest-Litovskda Sovet Rusiyası ilə Dördlər 
İttifaqının üzvləri arasında sülh 
müqaviləsinin imzalanması 
25 may 
Sovet Rusiyasında çexoslovak korpusunun 
qiyamı ilə vətəndaş müharibəsi və xarici 
hərbi müdaxilənin başlanması 
29 sentyabr 
Bolqarıstanın Birinci dünya müharibəsindən 
çıxması 
28 oktyabr 
Çexoslovakiya respublikasının yaranmasının 
elan edilməsi 
30 oktyabr 
Osmanlı imperiyasının birinci dünya 
müharibəsində məğlubiyyəti. Mudros sazişi 
30-31 Macarıstanda burjua-demokratik inqilabı 

---

 
361
oktyabr 
3 noyabr 
Avstriya-Macarıstan imperiyasının I dünya 
müharibəsində məğlubiyyəti. Padui barışığı 
3 noyabr 
Kil limanında dənizçilərin üsyanı. 
Almaniyada Noyabr inqilabının başlanması 
11 noyabr  
Birinci dünya müharibəsinin Almaniyanın 
məğlubiyyəti ilə başa çatması. Kompiyen 
barışığı 
1 dekabr 
Serb-Xorvat Sloven krallığının təşkili 
1919-cu il 
yanvar Almaniyada 
faşist partiyasının yaradılması 
18 yanvar 
Paris sülh konfransının açılması 
19 yanvar 
Almaniyada müəssislər məclisinə seçkilər 
keçirilməsi 
2-6 mart 
III Kommunist İnternasionalının yaradılması
21 mart – 
1 avqust 
Macarıstan sovet respublikasının fəaliyyəti 
müddəti 
4 may 
Bavariya sovet respublikasının süqutu. 
Almaniyada noyabr inqilabının başa çatması 
28 iyun 
Almaniya ilə qalib dövlətlər arasında Versal 
sülh müqaviləsinin bağlanması 
31 iyul 
Almaniyada Veymar konstitusiyanın qəbul 
edilməsi 
31 avqust  Amerika Kommunist partiyasının yaradılması 
10 
sentyabr 
Avstriya ilə Sen-Jermen sülhünün 
bağlanması 
27 noyabr 
Bolqarıstanla qalib dövlətlər arasında Neyi 
sülhünün bağlanması 
1920-ci il 
Mart-
aprel 
Rusiyaya Polşa qoşunlarının hücumu ilə və-
təndaş müharibəsinin III mərhələsinin baş-
lanması. Krımda Vrangel qoşunları üzərində 
Qırmızı ordunun qələbəsi. Vətəndaş 
 
362
müharibəsinin başa çatması 
10 avqust 
Türkiyə ilə Sevr müqaviləsinin bağlanması. 
4 iyun 
Macarıstanla qalib dövlətlər arasında Triano 
sülhünün bağlaması 
16 noyabr 
Krımda Vrangel qoşunları üzərində qələbə 
vətəndaş müharibəsinin qurtarması. 
1921-ci il 
16-21 
yanvar 
İtaliya Kommunist partiyasının təşkili 
mart Sovet 
Rusiyasında hərbi kommunizm 
siyasətindən yeni iqtisadi siyasətə keçilməsi 
18 mart 
Sovet Rusiyası ilə Polşa arasında Riqa sül-
hünün başlanması 
21 avqust 
ABŞ-ın Almaniya və onun müttəfiqləri ilə 
ayrılıqda sülh müqaviləsi bağlaması 
12 noyabr 
Vaşinqton konfransının öz işinə başlaması 
1922-ci il 
6 fevral 
Dəniz silahlı qüvvələrini məhdudlaşdırmaq və 
müharibədə yeni silahlardan istifadə qaydasına, 
Uzaq Şərq və Sakit Okean məsələsinə həsr 
edilmiş Vaşinqton konfransının başa çatması 
10 aprel –  
19 may 
Genuya konfransı 
16 aprel 
Sovet Rusiyası ilə Almaniya arasında 
Rapollo müqaviləsinin bağlanması 
İyun-iyul  
Haaqa konfransı 
29-30 
oktyabr 
İtaliyada faşistlərin hakimiyyətə gəlməsi 
30 dekabr 
SSRİ-nin təşkili 
 

---

 
363
1923-cü il 
may II 
və II ½ İnternasionalın birləşməsi və 
Sosialist fəhlə internasionalının yaranması 
24 iyul 
Lozanna konfransı 
28-29 
sentyabr 
Bolqarıstanda antifaşist üsyanı 
23 
sentyabr 
İspaniyada Migel Primo de Riveranın dikta-
turasının qurulması 
8 noyabr 
Münhendə faşistlərin "pivəxana qiyamı" və 
onun yatırılması 
1924-cü il 
31 yanvar 
SSRİ-nin I konstitusiyasının qəbul edilməsi 
Yanvar-
oktyabr 
Böyük Britaniyada R.Makdonaldın başçılığı 
altında I leyborist hökuməti 
2 fevral  
SSRİ ilə Böyük Britaniya arasında 
diplomatik münasibətlərin yaranması 
Aprel  
Fransada "sol blok" hökuməti 
Avqust  
Londonda konfransda Almaniyadan 
təzminatın onun təsərrüfatının dirçəldilməsi 
yolu ilə alınması məsələsinə aid "Daues 
planı"nın qəbul edilməsi 
28 oktyabr 
SSRİ ilə Fransa arasında diplomatik münasi-
bətlərin yaranması 
1925-ci il 
5-16 
oktyabr 
Lokarno konfransı. Almaniyanın qərb 
sərhədlərinin təhlükəsizliyi haqqında Reyn 
təminat paktının bağlanması 
 
364
dekabr SSRİ-də sənayeləşdirmə xəttinin qəbul edil-
məsi 
1926-cı il 
24 aprel  
Albaniya ilə SSRİ arasında bitərəflik və bir-
birinə hücum etməmək haqqında sazişin 
bağlanması 
4-12 may 
İngiltərədə ümumi tətil 
12-13 may 
Polşada dövlət çevrilişi 
iyun SSRİ-də trotçkiçi-zinovyevçi antipartiya 
blokunun meydana gəlməsi 
iyul 
Fransada Puankarenin başçılığı altında 
"Milli birlik" hökumətinin yaranması 
sentyabr Almaniyanın Millətlər Cəmiyyətinə daxil 
olması 
1927-ci il 
27 may 
SSRİ ilə Böyük Britaniya arasında 
diplomatik münasibətlərin kəsilməsi 
dekabr SSRİ-də kollektivləşməyə keçmək xəttinin 
qəbul edilməsi 
1928-ci il 
may Almaniyada 
reyxstaq 
seçkilərində sosial-de-
mokrat Müllerin rəhbərlik etdiyi "Böyük 
koalisiya" hökumətinin yaranması və 
avtoritar rejimə keçidin yaranması 
iyun SSRİ-də kollektivləşmə xəttinə qarşı çıxan 
Buxarin başda olmaqla sağ təmayülün 
yaranması 
1929-cu il 

---