İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında
130
tək-tənha oturub ağı qaradan çətinliklə seçən göz-
lərini gah bir nöqtəyə zilləmək, gah da xatirələr yağ-
murunda islanan gözlərini silmək dünyanın ən çətin
zindanı olacaqdı ona. Firuzə xanım böyük məhəb-
bətini ifadə edirdi “
ay Allah, sən məni İsadan sonra
apar, barı ona sona qədər də olsa, özüm qulluq edim”
cümləsi. Atası, əri, qardaşı, oğlu kimi sevib əzizlədiyi
İsaya kiminsə qulluq etməsinə razı ola bilmirdi.
Amma onsuz yaşamağın bu qədər çətin olduğunu
bilsəydi, bəlkə də, o, həyata keçmiş duasını geri
çağırardı. Elə Muğannasını da. “Şəmil.... İsa üçün
darıxıram” deyib qəhərlənmələrini görərək deyə
biləyəcəyin bir tikə sözün belə tapılmaması nə qədər
soyuq
və qan donduran imiş, ay Allah!
Muğannası haqqında xatirələrinin səs yazısını
yazmağı təklif etdim, razılaşsaq da, bacarmadı. Ürək
getdi, gəldi dəfələrlə. Bir gün zəng edib dedi ki,
“Şəmil, bacarmayacağam”.
Bu yaxınlarda arxivimə göz gəzdirəndə Firuzə
xanımın “Türfə” romanının çap olunması üçün
AMEA-nın Müxbir üzvü Nizami Cəfərova yazdığı
bir məktubu gördüm. Oxudum və heyrətə gəldim.
Çünki Firuzə xanım həyat yoldaşına nə qədər rəğ-
bətlə və heyranlıqla inanırdı. Məhz bu olmalı idi İsa
Hüseynovu Muğanna edən böyük amillərdən biri
də.
Firuzə xanımın həmin məktubunu oxuculara
təqdim etməyin böyük faydası olacağına inanıram.
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında
131
İsa Muğannaya aid qeydlər
İsa nə qədər böyük yazıçıdırsa, bir o qədər də böyük
insandır. Altmış illik birgə həyatımızda ondan bir kəlmə
də acı söz eşitməmişəm.
Atalarımız dünyalarını çox erkən dəyişdilər. Altı uşaq
İsanın anası Xədicənin, altı uşaq da mənim anam İnşanın
yanında qaldı. Böyük məhrumiyyətlər, dəhşətli kasıblıq
içində on iki uşaq böyütdük. Təhsil verdik, evli-eşikli elə-
dik.
Uşaqlar haqqında danışmağımın səbəbi var.
1968-ci ildə alihəzrət Dəmirəlin zamanının başlan-
dığında, Azərbaycan yazıçıları nümayəndəliyinin tərki-
bində Türkiyəyə getdik. İstanbulu, İzmiri, Ankaranı, Bur-
sanı və sair yerləri gəzdik, Bolu bəyin kəndini, Koroğ-
lunun Çənlibelini gördük. İstanbula qayıdanda məscidləri
gəzdik. Ayasofiya məscidində İsa üzünü göyə tutub dedi:
“Biz çoxlu uşaq saxlamışıq, özümüzə övlad istəməmişik.
Mən səni tanımıram. Əgər varsansa, Firuzəyə bir övlad
ver. Oğlan da istəmirəm. Bircə qız. Bircə qız!” (Ş.S. Tanrı
ailəyə yeganə övladı Sevinc Muğannanı 19 ildən sonra
bəxş etmişdir).
Hotelə qayıtdıq. Yorulmuşdum, divanda uzanıb yat-
dım. İsa kresloda oturdu. Bir azdan məni oyadıb dedi: “İn-
dicə, ayıq-sayıq vaxtımda bir altı-yeddi aylıq, gözəl, gom-
bul qız uşağı gördüm. İməkləyib gəlib dizlərimdən yapışdı,
qucağıma mindi, burnunu boğazıma söykəyib mışıl-mışıl
nəfəs aldı. Səni oyatmaq istədim, uşaq yox oldu. Nəfəsini
indi də boğazımda hiss edirəm. Qızımız olacaq”. Mən ina-
na bilmədim. Bakıya qayıtdıq. Bir ildən sonra İsanın o