Şəmil Sadiq
Yüklə 19,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Doç Dr. Ali Erol beyin “Yarımçıq əlyazma” haqqında yazdığı geniş məqaləsindəki kimi
- USTADLA SÖHBƏTLƏRİMİZDƏN
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 196 tədqiqatçısı və hardasa hamisi kimi çıxış edir. Dəyər- li elmi əsəri olan “Gizli Dədə Qorqud”da bunun bariz nümunəsidir. Amma heç cür anlamaq olmur ki, Beyrəyin dastandakı hansı hərəkəti və ya əməli bu qənaətə gəlməyə səbəb verdi. İsa Muğanna sadəcə ad simvolikası üzərindən türk dünyasının elmindən – SafAğdan – İrfandan uzaqlaşmasını, dilini unu- daraq milli təfəkkürünə yad olmasını deyirsə, dəyərli yazıçımız Kamal Abdulla birbaşa dastanın mətnində çox inandırıcı manevrlər edir. “Qəbiristan”da dastandakı adların yozumu ve- rildikdən sonra Səməd uca səslə deyir: “Türk, Odər, hər yanda qəbir qazılır sənə!“İrak” yazdıqları ƏrAğı Asoru “Ərəb”lərinə vermişdilər, ƏrÜz vilayətini “pars”- lara vermişdilər. Ərim – “Türkiyə” ərazisindən OdƏrləri- mizin hamısı tərik düşüb Şimala, indiki Türkmənistan, Qazağıstan, Özbəkistan ərazilərinə köçmüşdülər. Oralara, bilirsən, Qalam deyiblər o vaxt. Yəni xalq ŞumƏrləri ilə birlikdə orda məskunlaşmaq fikrinə düşübmüş. Həmin o vaxtlar Rimin qreklatınları OdEvi - “Kiyev”i tutublar, oxumusan, bilirsən ki, xalqımızın o tərəflərdəki seyrək qis- minə təhrif Skandinaviya dillərində qat-qarışıq “Svitka” - “Bibliya”dan dərs keçməyə başlayıblar”. 143 Təəssüflər olsun ki, mən bu yazımı dəyərli hoca- mız Doç Dr. Ali Erol beyin “Yarımçıq əlyazma” haqqında yazdığı geniş məqaləsindəki kimi Abdül- hak Şinasi Hisar’ın, Romana Dair Bazı Hakikatler ’e yazdığı ön sözdəki “Bütün romanların kıymetleri(ni) hiçbir zaman maksat ve gayelerine göre değil, fakat her 143 Yenə orda, s 270. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 197 zaman ancak sanattaki kıymet ve muvakkiyetleri(ne göre) ölçmek lazım gelir.” cümləsi ilə bitirə bilməyəcəm. 144 Mənə görə türk xalqlarının qəhrəmanlıq dastanı olaraq, obrazların milli təfəkkürümüzdə buraxdığı izlər, gəncliyin mənfisi ilə, müsbəti ilə örnək götürməsi gərəkən prototiplər olan şah əsərimiz “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanına nə ustad sənətkar İsa Muğanna kimi şifrəli, mistik, magik yozumlarla yanaşıb qəlbi- mizə şübhə toxumu salmaq, nə də bu gün dünyaca məhşur yeganə yazıçımız Kamal Abdulla kimi Dədə Qorqud da başda olmaqla, Bayandır xana, Qazan xana, Beyrəyə, Burla xatuna qarşı ikrah hissi aşılayacaq bir ideya ilə çıxış etmək təqdir ediləndir. Düzdür, İsa Muğannanın həm “İdeal”ının, həm də “Qəbiristan”ının ümumi ideyası türk tarixinin Vatikan, ruslar, farslar tə- rəfindən gizlədildiyi ideyasını irəli sürür, Türkü dün- yanın xilaskarı kimi təqdim edir, bu xilaskar mövqenin ortaya çıxması üçün türkə elmli, bilgili olmağı tövsiyə edir. Hüseyn Cavidin Turana vacib olan nəsnənin mə- dəniyyətdə gördüyü kimi, Muğanna da elmdə, SafAğ, Tanrı elmində görürdü. Bu prizmadan baxanda har- dasa onun Dədə Qorquda yanaşması o qədər də nara- hatlıq doğurmur, lakin “Yarımçıq əlyazma”nın ümumi ideyasına varanda bir nəfər də olsun dürüst, əxlaqlı, qəhrəman, mərd Oğuz övladı görmürük. Və bu gün düşdüyümüz bəlaların səbəbi kimi bizim elə məhz o cür, romanın qəhrəmanlarının xarakterində olmağımız göstərilir. Bəzi tədqiqatçılar bu romanda tarix axtarma- ğı, “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı ilə müqayisə etməyi ədəbiyyata xas olmayan bir metod kimi qələmə verir- 144 Şinasi Abdülhak Hisar, Romana Dair Bazı Hakikatler, Roman Sanatı, (Kléber Haedens- Çev: Yaşar Nabi, Varlık, İstanbul: 1961, s 8. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 198 lər. Lap tutalım ki, elədir. Və dastanın bütün obrazları, ideyası, məzmunu müəllifin təxəyyülünün məhsulu- dur, nə tarixlə, nə də qədim bir dastanla əlaqəsi var. Amma bunu danmayaq ki, dastan türk xalqının həya- tındandır. Yenə də sual doğurur, doğrudanmı Oğuzda dürüst bir kişi, əxlaqlı bir qadın olmayıb? “Yarımçıq əlyazma”da bir işıq yoxdur, oxucu əsəri bitirəndən sonra özünü zülmətdə hiss edir, hara gedəcəyini bil- mir. Düşünürük ki, ədəbiyyatın ilk işi millətə, bəşəriy- yətə xidmət etməkdir. Əgər ədəbiyyat, ədəbi mətn bir xalqın qutsallarına postmodern başlığı altında zərbə vuracaqsa, kimliyini əlindən alacaqsa, inancları yerlə- yeksan edəcəksə, demək ki, sadəcə zərərli bir hadisə- dir! Doğuracağı fəsadları aradan qaldırmaq çox çətin olacaq. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 199 USTADLA SÖHBƏTLƏRİMİZDƏN Yüklə 19,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|