ŞƏMİstan nəZİRLİ general əLİ AĞA Şixlinski VƏ Sİlahdaşlari hərb tariXİNDƏn araşdirmalar
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Əli ağa Şıxlinski üçbucağı” təkcə rus artilleriya- sında deyil, Fransa, İsveçrə, Norveç və Avstriya artil
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 80 Rusiya-Yaponiya müharibəsi haqqındakı fəslin tarixçilər üçün əhəmiyyəti daha böyükdür. Məşhur artilleriyaçı Əli ağa Şıxlins- kinin adı artilleriya elmində həmişə hörmətlə çəkilib və gələcək illərdə də çəkiləcəkdir”. Məhz bundan sonra generalın xatirələri İttifaq miqyasında daha çox şöhrət qazanmışdır. Baş Artilleriya marşalı Nikolay Ya- kovlev, general-polkovnik Mixail Parseqov, Birinci Dünya mü- haribəsi illərində general Şıxlinskinin tabeliyində hərbi xidmətdə olan ordu generalı Pavel Lebedev və başqaları bu qiymətli kitab- dan bir nüsxə onlar üçün göndərməyi Heydər Hüseynovdan xa- hiş etmişlər. 1945-ci il aprelin 20-də professor general-mayor Yevgeni Bar- sukov akademik Heydər Hüseynova göndərdiyi məktubunda yazırdı: “Sizdən artıq dərəcədə xahiş edirəm general Əli ağa Şıx- linskinin “Xatirələrim”dən heç olmasa iki nüsxə də əlavə gön də- rəsiniz. Mənim xahişimi rədd etməyin. Baş Qərargahda yoldaş- lar məndən çox-çox rica edirlər, çünki biz artilleristlərə, ilk növ- bədə artilleriyamızın şanlı tarixini öyrənmək üçün general Əli ağa Şıxlinskinin kitabı əvəzsiz vəsaitdir”. 1945-ci il aprelin iyirmi altısında isə artilleriya general pol- kovniki Mixail Parseqov SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbay- can filialının direktoruna yazırdı: “Hörmətli direktor, bu gün SSRİ EA Tarix İnstitutunun nəşri olan “İstoriçeskiy jurnal”ın üçüncü nömrəsini “Tənqid və biblioqrafiya” bölməsində Moskva Dövlət Universitetinin professoru Arkadi Sidorovun “Əli ağa Şıxlinski. Mənim xatirələrim” resenziyasını oxudum. Giriş sözü Dövlət mükafatı laureatı, hərb elmləri doktoru Y.Z.Bar su ko vundur. Məlum olduğu kimi, Əli ağa Şıxlinski qocaman artilleriya (topçu) generalıdır, onun böyük mübariz həyat təcrübəsi var. İlk dəfə mən bu general barədə iyirmi il bundan əvvəl eşitmişəm, o vaxt mən hələ Qızıl Ordu artilleriyasının təkmilləşmə kursunda dinləyici idim. Artıq dərəcədə Sizdən təvəqqe edirəm, xahişimi rədd etməyib mənə general Əli ağa Şıxlinskinin “Mənim xatirələrim” əsərinin bir nüsxəsini göndərəsiniz. Çünki biz artilleristlərə ilk növbədə Şəmistan Nəzirli 81 artilleriyamızın tarixini bilmək üçün hər bir hərbiçinin stolüstü kitabıdır”. Generalın döyüş yolunu, şəxsiyyətini, ədəbi-bədii yaradıcılı- ğını, ən başlıcası onu tarixi şəxsiyyət kimi qiymətləndirən alim
Fitri istedada malik olan tam artilleriya generalı Əli ağa Şıx- linski bütün varlığı ilə sevdiyi Azərbaycan xalqına ömrünün sonunadək sədaqətlə xidmət etmişdir. Hərbi fəaliyyətində araş- dırmalar aparıldıqda onun bir çox sahələrdə ilkin şəxs olduğu- nun şahidi oluruq. Yalnız general kimi vəzifəsini bitmiş hesab etməyən bu məşhur sərkərdə həm də hərb elminin görkəmli ali- mi idi. Hələ ötən əsrin əvvəllərində hərbi mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilən “Şıxlinski üçbucağı”ndan təkcə Rusiya- da deyil, Fransa, Avstriya, Norveç, İsveçrə və başqa ölkələrin ar- tilleriya məktəblərində də dərslik kimi istifadə olunmuşdur. Əli ağa Şıxlinski “Üçbucağı”nda artilleriya tarixində ilk dəfə topların gözlə görünməyən hədəfə atəş açmaq texnikasını işləyib hazırlamış və topların təkmilləşdirilməsi işinə bir sıra dəyərli yeniliklər gətirmişdir. Hərb elminin mütəxəssisləri bu gün də etiraf edirlər ki, general Şıxlinski qeyri-adi fəaliyyəti ilə fərqlənmiş General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 82 nadir hərbi mütəxəssislərdəndir. O, yeganə azərbaycanlıdır ki, ilk dəfə Fransanın generallara məxsus fəxri “Legion ordeni” və zabitlərə verilən “Legion xaçı” ilə təltif edilmişdir. Əli ağa Şıx- linski generallar arasında ən yaxşı hərb alimi, alimlər arasında ən məşhur artilleriya generalı idi. Arxiv sənədlərindən məlum olur ki, general Əli ağa Şıxlinski 1939-cu ildən sonra alim Heydər Hüseynovla müntəzəm elmi yaradıcılıq əlaqəsi saxlamışdır. Respublika Mərkəzi Dövlət Ədə- biyyat və İncəsənət Arxivindən aşkar etdiyimiz 1940-cı il 15 iyul tarixli məktub da general tərəfindən alimə ünvanlanmışdır. İriöl- çülü kağızlarda yazılmış iyirmi səhifəlik məktub-müraciətində general Əli ağa Şıxlinski alimə 852 sözün izahını və düzəlişlərini yazıb göndərmişdir. Məktubdan məlum olur ki, general bu ağır zəhməti 1939-cu ildə Heydər Hüseynovun redaktorluğu ilə nəşr olunmuş “Rusca-azərbaycanca lüğət”i mütaliə etdikdən sonra çəkmişdir. General “Qeydlər”inin müqəddiməsində yazır: “Re- daksiyanın çağırışına əməl edərək, lüğətdə mənim rast gəldiyim səhvlər haqqında bəzi mülahizələrimi təqdim edirəm. Ümumiyyətlə, lüğət çox gözəldir. Hər bir sözü ayrılıqda de- yil, bütün cümlənin ümumi mənasını tərcümə etmək üçün tərcü- məçilərə kömək edəcək frazeologiya xüsusilə yaxşıdır”. Ümumi müddəalarında isə Əli ağa Şıxlinski belə qərara gəlir ki, lüğətin əsas çatışmayan cəhəti onun qısa olmasıdır: “Lüğətdə çox yerdə əsas sözlər buraxılmış, ancaq onların törəmə sözləri verilmişdir. Bizim dilimizi ona yad olan söz düzəltmələrindən təmizləmək lazımdır. Əgər başqa dillərə məxsus sözlərdən istifadə etmək eh- tiyacı varsa, onda törəmə sözlər bizim dilimizin qanunlarına uy- ğun olmalıdır. Bu, hər şeydən əvvəl, isimlərdən sifət əmələ gəlmə hallarına aiddir. Məsələn: a v t o m a t yazmaq olar və yazmaq da lazımdır. Ancaq a v t o m a t i k – olmaz, artıqdır. Hərb sözü dilimizə çoxdan qəbul edilmişdir, onu saxlamaq, hərbi sözünü isə atmaq lazımdır. Azərbaycan xalq dilinin xəzinəsindən rus və Avropa sözlərinin qarşılığı kimi işlətmək də məqsədəuyğundur.
Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|