Sevda quliyeva az ə r ba y ca n soraq-məlumat əDƏBİyyati yaranması, m üasir V əziyyəti və
Yüklə 1,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
onun nəşrləri zəngin və m üxtəlif səpkili ınformasiyaJarı əks etdirir. Ə slində insanla inform asiya a rasm d a m ürəkkəb, çətin və geniş, əhatəlı aspektlərdə m übarizə gedir. Ə lbəttə, insanla inform asiyanm bu qarşılıqlı m ünasibətini tənzim ləyən, ona əlverişli istiqam ət ve- rən ən m ühüm vasitələrdən biri soraq-m əlum at nəşrləridir. K itabın soraq-m əlum at tipindəki nəşrləri in san lan n m üxtəlıf növlü və tipli inform asiyalara konkret, yığcam və dəqiq m əlum ata olan sorğu və tələbatlarını ödəməyə xidm ət edir. Bu d a artıq həyatda təsdiq o lu n m aqdadır ki, güclü inform asiya axını təsadüfi proses deyildir, qanunauyğun və obyektiv prosesdir, onun axırı görünmür, lakin insanlarm soraq-m əlum at nəşrləri kim i əhəmiyyətli köməkçilən vardır. Belə b ir şəraitdə zərurət o laraq bütün dünyada, o ciimlədən A zərbaycanda soraq-m əlum at nəşrlərinin sürətlə artm ası prosesi ge- dir və nəşrlərin sistemə çevrilməsi baş verir. Çünki sürətlə dəyişən, inkişaf və tərəqqi edən dünyada soraq-m əlum at nəşrləri təkcə ori- yentir deyil, həm də fəal tərbiyəçi və inform asiya xəzinəsidir. T exnika inform asiya sahəsində elə böyük addım lar atm ışdır ki, a d a m lan n d aha boş vaxtm dan söhbət gedə bilməz. Əslində insan- ların m əşğulluqları və qayğıları çoxaldığından asudəliyi və rahat- lığı əllərindən çıxmışdır. İnform asiya sıxlığı və məşğuliyyət çox- luğu insanlarda hər cür soraq-m əlum at kitablarına ehtiyacı artır- m ışdır [260, 195]. İndi ixtisasından və peşəsindən asılı olm ayaraq adam ları çox şey m araqlandırır. M a ra q və mütaliə dairəsinin ge- nişlənməsi, ixtisas və peşələrin artm ası, boş vaxtın azlığı soraq- m əlum at nəşrlərinin hər növ və tip in in inkişafm a və istifadəsinə tələbatı artırır. Bunu A zərbaycanda 1970-ci illərdə çapdan buraxıl- mış soraq-m əlum at nəşrlərinin nüm unələrində aydın görmək olar. Bu dövrdə A SE-nin ilk cildinin nəşri ilə bərabər, çox m araqlı və əhəmiyyətli soraq-m əlum at nəşrləri buraxılmışdır. 1970-ci illər- də ildən-ilə bu cür ədəbiyyata tələbat artırdı, onların m övzuları ge- nişləniı, tirajı isə yüksəlirdi. S oraq-m əlum at nəşrləri üçün mövzu genişliyi xarakterikdir [298, 127]. H əqiqətən öyrəndiyimiz illərdə ayrı-ayrı elm sahələrinin mütəxəssislori, ümumiyyətlə m üxtəlif və geniş oxucu auditoriyası üçün çox m araqlı və əhəmiyyətli sahə so- raq kitabları və lüğətlər nəşr edilmişdir.
«R usca-azərbaycanca lüğət»in düzəldilmiş və yenidən işləıımiş üçüncü nəşri 1971 - 1978-ci illərdə «Elm» nəşriyyatında çap edilmiş- dir. A zərbaycan Elmlər A kadem iyasınm müxbir üzvü Ə.Ə.Oruco- 56 vun redaktəsi ilə buraxılm ış bu lüğətin birinci cildində lüğətin qu- ruluşu və oxucu təyinatı haqqm da yığcam m əlum at verilmişdir. Genış oxucu kütləsini nəzərdə tutan bu lüğət öz qarşısına rus dilini öyrənənlərə, habelə rus dilindən A zərbaycan dilinə tərcümə işi ilə məşğul olanlara köm ək etmək m əqsədini qoym uşdur. Lüğətin be- şinci səhifəsində yazılmışdır: «Lüğətin sözlüyü rus dilinin ən yeni lüğətlərinə... «R us dili lüğəti»nin (1957, 1961) sözlüyünə əsasən bir çox yeni söz və ifadələrlə təkmilləşdirilmişdir. Lüğətin term inoloji leksika hissəsi A zərbaycan Elmlər A kadem iyasının Rəyasət Heyəti yam nda Term inologiya Komitəsi tərəfindən təsdiq olunub bura- xılmış term inologiya lüğətlərinə əsasən verilm işdir. Lüğətin bu nəş- rində rus dilində işlənən ideomatik ifadələrə, frazeoloji tərkiblərə əw əlk i nəşrlərə nisbətən daha çox yer verilm işdir. Bu sözlərin azərbaycanca müvafiq qarşılığı, bu kımi qarşılıq olm adıqda isə izah şəklində tərcüməsi verilmişdir» [237, 5]. Bu lüğət əsasən tərcümə lüğətidir. L akin eyni zam anda onda izahlı lüğət elem entləri də saxlanmışdır. Başlıca olaraq siyasi, elmi, fəlsəfi, tarixi və s. term inlərə aiddir. Bu üçcildliyin birinci cildində 29099 baş söz və 3057 iladə - cəmi 32156 lüğət vahidi, ikinci cildində 33700 söz və 1829 iladə, cəmi - 35529 lüğət vahidi, üçüncü cildində isə 26741 söz və 3203 ifadə, cəmi - 29644 lüğət vahidi, bütün cildlərdə cəmi 97329 lüğət vahidi vardır. 1975-ci ildə çap edilmiş «Azorbaycan dilinin orfoqrafıya lüğə- ti», 1976-cı ildə nəşr olunm uş «A zərbaycanca-rusca frazeologiya lüğəti» də m ühüm soraq-m əlum at nəşrləridir. \
təkmilləşdirilmiş üçüncü nəşri kimi oxuculara təqdim olunan bu lü- ğət özündən əvvəlki «O rfoqrafiya lüğəti»nin müəlliflərı Nəsimi adı- n a Dilçilik İn stitu tu n u n baş elmi işçiləri, filologiya elmləri nami- zədləri B .T .A bdullayev və N .R əhim zadə tərəfındən dəqiqləşdiril- miş və daha da təkmilləşdirilmişdir. Lüğətin bu nəşrində sözlərin sayı daha a rtırıla raq 58 m inə çatdırılm ışdır [27, 182-184]. Əvvəlki lüğətlərdən fərqli olaraq bu lüğətdə bəzi dəyişikliklər edilmişdir. M əsələn, həm in lüğətlərdə bəzən sözlərin iki cür yazılı- şm a yol verildiyi (məs: qulan//qulun; gizlənqaç//gizlənpaç, m oto- siklçi//m otosikletçi və s.) bu lüğətdə həm in varian tlard an biri - ən çox işlənən lüğətə əsasən müasir Azərbaycan ədəbi dilinin leksikası daxil edilmişdir. L akin o, mahiyyət etibarı ilə orfoqrafiya (sözlərin 57
Yüklə 1,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|