SeyidovV. M., Kerimova K. Geof sullary ve interpretasiya pdf

Quyularda torpedlama işlari. Quyularda müxtalif sa- bablardan qazalar baş verir. Qazanın sababi aşağıdakılardan ibaratdir:

1. 
   gil laylarınln şişmasi va ya quyu diametrinin kiçi- lmasi (gil qazıma) naticasinda qazıma kamari tutulur;
   

2. 
   quyuya tasadüfan düşmüş damir tarkibli cisimlarin
   

naticasinda tutulma;

Bu zaman ya qazımanı davam etdirmak mümkün ol- mur. Bela ki, qazıma borusu ilişir. Eyni zamanda da qazıma borusunu qaldırıb endirmak mümkün olmur. Quyu torpedlari fuqas, qaytanlı (silkalayici), oxu istiqamatinda tasir göstaran kumulyativ va enina tasir göstaran kumulyativ (borukasanlar) tiplara bölünür. Quyu torpedlarindan aşağıda göstarilan işlarda istifada olunur:
I) qazıma va nasos-kompressor borulannın tutulmadan azad olunmasında (silkalamakla);

2. 
   tutulmuş hissani azad olan hissadan, muftadan açıl- masında (TDŞ);
   
3. 
   qazıma, qoruyucu va NKB- nin kasilmasinda (TŞT va TRK) ;
   
4. 
   quyuda qalmış metal hissalarinin dağıdılmasında (TKO va TKOT).
   

Boruları silkalama vasitasi ila azad edilmasinda TDŞ tipli torpedlardan istifada olunur. TDŞ torpedinin uzunluğu ela seçilir ki, o boruların tutulmuş intervallna uyğun galsin. Torped partladıqda zarba dalğası yaranır. Bu dalğa borular yapışdıq- ları quyu divarından aralayır. Elverişli şaraitda azadetma işlari operativ olarsa, boruların tutulub sıxılması tam aradan qaldirila bilar.
Partlayış vasitasi ila boruların açılması üsulu ona asas-
lanır ki, partlayış zamanı yiv birlaşmalari zaiflayir. Bela halda tutulmuş yerdan yuxanda yerlaşan boruları açmaq mümkün olur. TDŞ-in uzunluğu ela seçilmalidir ki, mufta birlaşmasinin qarşısında atılsın. Torpedi atmazdan avval açılma istiqamatinda rotorla borunu bir neça dövra fırlatmaq lazımdır. Quyuda tutu- lub-sıxılmış boruları azad etmak mümkün olmadıqda onu fiı- qaslı va ya kumulyativ tipli torpedlardan istifada edarak tutul- ma yerinin üstündan kasirlar. Har iki halda nazara alınır ki, bo- rulann içarisi va atrafı gil mahlulu ila dolu olsun. vvalca
tutulma intervalı, sonra isa torpedin atılma darinliyi tayin edilir. Partlayışdan avval borulara mexaniki dartılma qüvvasi tatbiq edilir, sonra kabel quyudan çıxarılır va borular qaldırılır. Agar borular galmazsa növbati torpedlama 50 m yuxarıda aparılır.
Qoruyucu kamarin kasilmasi adatan quyu lağv olunduq- da lazım olur. Fuqaslı va TDŞ tipli torpedlardan istifada bazi hallarda müsbat natica vermir. Bunun sababi ondan ibaratdir ki, torpeda yığılmış PM-in kütlasi normadan azdır va kamar kasil- mak avazina şişir. Bela şişmiş kamari quyudan çıxarmaq çatin olur. Ona göra da qoruyucu kamari kumulyativ torped ila kas- mak maqsadauyğundur. Kumulyativ torpedlamadan sonra ka- marda heç bir deformasiya baş vermir va kamar quyudan asan- lıqla çıxarılır.
Quyu qazılan zaman geniş yayılmış qazalardan biri da quyunun dibinda baltanın küraciklarinin va ya digar metal ci- simlarin qalmasıdır. Bu da quyunun qazılmasını çatinlaşdirir va ya dayandınr. Bu cür qazanı aradan qaldırmaq üçün quyu oxu boyu tasir göstaran kumulyativ torpeddan istifada olunur.
Kumulyativ torpedlara misal olaraq TKO, TKOT növ- larini göstarmak olar. Bu torpedlarin darin quyulardakı qazanı aradan qaldırmaq üçün istifadasi daha samaralidir. TKO kumu- lyativ torpedi 120 ^OC, TKOT isa 200-230 °C temperaturu olan quyularda istifada olunur. Kumulyativ torpedlar ila işa baş- lamazdan avval quyunun dibi yuyulmalıdır, çünki torped bila- vasta dağıdılacaq obyektin üzarinda yerlaşdirilir. Ogar torped ila dağıdılacaq obyektin arasında qum, süxur qırıntılan qalarsa torpedlamanin samaraliliyi kaskin azalır. Tacrüba göstarir ki, baltanı kiçik hissalara bölmak itçün an azı iki kumulyativ tor- ped atmaq lazımdır.
Tutulma yerinin tayini va borunun azad edilmasi aşağı- dakı ardıcıllıqla aparılır. Birinci halda tutulmada quyudaxili bü- tün gil mahlulu neftla avaz edilir, mtiayyan müddat sanlandıq- dan sonra kamarin azad edilmasina çalışırlar. Agar azad etmak mümkün olmadıqda geofiziklari kömaya çağınrlar. İlkin mar-
hala kamarin ilişma yerinin tayin edilmasindan ibaratdir. Bu maqsadla quyuya tutulma yerini tayin edan ⁽tprixvotomer) ci- haz buraxılır. Bu cihaz vasitasila kamarin birlaşma yerlarini (mufta) diaqramda qeyd edirlar, hamçinin bunun vasitasila ka- mar boyu maqnit nişanlan qoymaq mümkündür.
İkinci marhala ondan ibarat olur ki, kamar boyu yuxarl- dan aşağı müayyan addımlarla maqnit nişanları qeyd edilir va ikinci ayri yazılar ki, ayrida muftalarla yanaşı kamar boyu seçil- miş addımlarla qeyd edilmiş maqnit nişanları da ayrida öz aksini tapır (şakil 5.57).
Üçüncü halda kamar böyük tazyiq altında yuxarıya doğru çakilir va saxlanılır. Qüvva o qadar verilir ki, kamar qı- rılmasın. Damirin fiziki xüsusiyyatindan bilirik ki, damir uzan- dıqda o maqnit xüsusiyyatini itirir. Bu üç diaqram müqayisa edilarak kamarin tutulma yeri çox daqiqlikla tayin edilir. Bun- dan sonra quyuda torpedlama işlari başlayır.
İstifada edilan torpedlar 2 cür olur:

1. 
   istiqamatlandirilmiş (kumulyativ);
   
2. 
   istiqamatlandirilmamiş (fuqaslı).
   

Qeyd etdiyim halda istiqamatlanmamiş torpeddan isti- fada olunur. Bela torped quruluşca ya preslanmiş şaşkadan ibarat olur, ya da ki, detonator qaytanında hazırlanır. Torped tutulma intervalından 5-10 m yuxarıda dayandırılır (mufta bir- laşmalarina düşmamalidir) va partladılır