Щомерин поемалары вя «китаби-дядя горгуд»
Yüklə 231,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
dağıtmaq və qarət etmək istədikləri mərkəzi şəhərin, həm də padşahlığın, troyanların hökmü çatan ərazilərin ümumi adıdır. Elmi ədəbiyyatda troyalıların Kiçik Asiyanın qərbində, Egey dənizinin şərq sahillərində çox qədim dövrlərdən məskunlaşdığı qeyd edilir. İngilis alimi K.Blegen troyalıların e.ə.3000-2500-cü illərdə Şərqi Avropadan gəlmiş trakların nəsilləri olduğunu qeyd etmişdir. (4,35) Trak sözü «türk» sözünün fonetik variantıdır. Türk sözündə –k cəm şəkilçisidir (3,212); tor, tur - «doğmaq», «törəmək» mənasında eyni sözün qədim variantlarıdır. Troya sözündə
yurdu, türk şəhəri deməkdir. Antik ədəbiyyatda qohum və müttəfiq olduqla- rı daim vurğulanan traklar və troyalılar eyni etnosun daşıyıcılarıdır. «Qərbi Avropanın tires-turşa mənşəli xalqları (etrusklar, traklar, pelasklar), Kiçik Asiyada isə troyalılar (turşa) prototürklərin qərb qolunun nəsilləri idilər. Avropanın şimalında Tor oğlu Odinin başçılığı altında troyalıların məskunlaşmasından bəhs edən qədim Skandinaviya coğrafiya əsərləri bu xalqı həm də türklər adlandırır. Burada göstərilir ki, Tor oğlu Odinin başçı- lığı altında türklər Asiyadan (Kiçik Asiya nəzərdə tutulur) Avropanın şimalına gəlmişlər. Gələnlərin «Priamın xalqı» adlandırılması onların Kiçik Asiyadan – əfsanəvi Troyadan gəldiklərinə aydınlıq gətirir… İtaliyaya köç- müş troyalılar orada etrusk xalqının əsasını qoymuş, Avropanın şimalına gələnlər isə sonralar Skandinaviya saqalarının surətlərinə çevrilmişlər». (5,15-16) «Atoynadan
(362) - sözlərindən göründüyü kimi, Tor(-o-il) adı hadisələrin cərəyan etdiyi dövrdə antroponim kimi də işlənməkdə imiş. İlion. Poemalarda Troya şəhəri eyni zamanda İlion adlanır. Yəni bu sözlər bir növ sinonim kimi işlənmişdir. Zevs Troyanın qəddar düşməni olan arvadı Heraya deyir: Qəribədir!.. Priamın nəsli sənə neyləyib ki, Fikrin-zikrin gözəl, abad
Qəlbən razı olmasam da, verdim sənə Troyanı, Günəş ilə ulduzların altındakı gen dünyada İnsanların yaşadığı şəhərlərin hamısından Ürəyimdə İlionu ən müqəddəs sayıram mən; Priam da, əhali də hamısından xoşdur mənə. (57) Elə bil, bugünkü vəziyyətdir: biz hamıya, bütün millətlərə yaxşı olduğumuz və yaxşılıq etdiyimiz halda, Yer üzünün bütün allahları bizim əleyhimizədir; Hera Axillesə qüvvə vermək üçün deyir: Qoy bilsin ki, Olimpdəki allahlardan onu sevən Ən qüdrətli allahlardır, troyalı qoşunlara Kömək edən allahlarsa,zəif, gücsüz allahlardır. (301) 30
Fikrimizcə, İlion yalnız qalanın adını bildirir, Troya isə geniş mənaya malikdir və bütün müttəfiq ərazilərini əhatə edir. Təbii ki, konkret halda şəhərin adı kimi də çox işlənmişdir.
İl düzü, İlin qoca məzarı kimi ifadələr vardır: «İl düzüylə qaça-qaça, İda dağı ətəyində sıx meşədə… gizlənərəm».(323) «Qocalarsa ötmüşdülər
qoca məzarını». (364) Aydın olur ki, İl troyanların görkəmli dövlət xadimlərindən olmuş, onun dəfn edildiyi düzü
onun adını vermişlər. İl xalis türk sözüdür. Poemanın adı da buradandır: İl-iada – «İl (haqqında) oda», «İlnamə, İl nəğməsi» mənasında. İl//el qədim türklərdə xüsusi ad və titul bildirən söz kimi işlənmişdir: İl bilge qadun.(6, 169; 207) Qarqar. Məşhur tayfa adını bildirən qarqar sözünə «İliada»da toponim kimi bir neçə dəfə rast gəlmək olur: Hera isə çıxdı İda dağındakı təpələrin
Uca
Qarqar zirvəsində qucaqlayıb arvadını Yuxu ilə eşqə uyub şirin-şirin yatdı Zeves. (215) Bir az sonra yetişdilər suları bol pak İdaya,
Poemaya əlavə edilmiş qeydlərdə Qarqar sözü «İda dağının bir yüksəkliyi» kimi izah edilmişdir (7,623) Qarqarlar artıq sübut edilmiş çox qədim və çox geniş yayılmış türk tayfalarındandır. Azərbaycanda da geniş məskən salmışlar və izləri bu günə qədər qalmaqdadır. Onlar albanlardan sonra Azərbaycanın ən böyük tayfası olmuşlar. Təkcə Cənubi və Şimali Azərbaycan, Şimali Qafqaz ərazilərində deyil, Mərkəzi Asiyada da geniş yayılmış bir tayfa olmuşlar Türkmənistanda iki Qarqar çayı, Qazaxıstanda Qarqar rayonu vardır. (ətraflı məlumat üçün bax: 3,358-359). V əsrdə ölkəmizdə Qarqar əlifbasının yaradıldığı məlumdur. Qarqarlar şimala, qərbə və şərqə Azərbaycan ərazisindən yayılmışdır. Anadolunun qərbində Homerin təsvir etdiyi İda dağında Qarqar zirvəsi onların bu ərazilərdə daha qədimdən məskunlaşdığını göstərir. Gəldi İda təpəsinə, heyvanı bol
Bura onun meşəsiydi, ətir saçan qurbangahı (114) – misralarından (Zevs haqqında) aydın olur ki, Qarqara yalnız boş zirvə, təpə deyil, həm də yaşayış məskənidir. Tərcümədə İda təpəsi ifadəsi düz deyil, Qarqar təpəsi işlənib, İda dağın adıdır: 31
Yüklə 231,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|