yaradıcısı olan Allaha inama çağırdı.
Bəlkə də,
elə bunun müqabilində Allah bu fövqəlbəşər
insanı dəfələrlə ölümdən qurtardı.
Heydər Әliyev ölümü ilə də bütün
bəşəriyyətə misilsiz lider və rəhbər olduğunu
bir daha sübut etdi. Məhz yuxarıda
sadaladığımız və qeyd edə bilmədiyimiz on‐
larca digər təsir keyfiyyətlərinin nəticəsi idi ki,
dünya Heydər Әliyev itkisini öz itkisi kimi
qəbul etdi, onun ölümü haqqında məlumat
bütün dünyanın aparıcı kütləvi informasiya
vasitələrinin baş xəbəri oldu. Rusiya
Federasiyasının, Türkiyənin, Ukraynanın
prezidentləri, bir sözlə, onlarca ölkənin dövlət
rəhbərləri Heydər Әliyev ruhunun qarşısında
baş əyməyə, onu son mənzilə yola salmağa
gəldilər.
Heydər Әliyev şəxsiyyətinin tükənməz
təsir qüvvəsinin nəticəsi idi ki, iki milyondan
çox insan, о cümlədən bütün Qafqazın
Şeyxülislamı, Türkiyənin prezidenti, Baş
naziri və yüzlərlə xarici qonaq Respublika
sarayından (vaxtilə özünün tikdirdiyi bu saray
da indi ulu öndərimizin adını daşıyır) Fəxri
Xiyabana qədər olan 4 yoxuşlu 7 km. yolu
yorulmadan getdi. Ömründə bu qədər
məsafəni birnəfəsə getməyən, həyatları,
əsasən, avtomobillərdə, təyyarələrdə, oturaq
həyat tərzində keçən bir çox insan bu yolu
necə gedə bildi? Bəlkə, bu da Heydər Әliyev
ruhunun həmin insanlara güclü daxili enerji
verən təsiri idi?
Heydər Әliyev sanki təbiətə də təsir
etmişdi. Hamı bilir ki, Bakı küləklər şəhəridir.
Burada ilin 321 günü küləkli keçir. Amma
2003‐cü il dekabrın 12‐dən 20‐nə qədər olan
vaxt ərzində Bakıda olanlar nə gördülər? –
Küləksiz, günəşli hava. Sanki təbiət də şərait
yaradırdı ki, insanlar dünya tarixində öz
silinməz izini qoymuş, öz böyük sözünü
demiş bir şəxsiyyətə, ümummilli liderimiz
Heydər Әliyevə son borclarını versinlər. Bu
həm də Ulu Tanrının öz böyük övladına
sevgisinin, məhəbbətinin təzahürü idi. Təbiət
yalnız ayın 20‐də, axşamçağı ağlamağa
başladı. Sanki o, indi kimi itirdiyini dərk
39
ELM DÜNYASI
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014
edərək qəhərdən boğulan insanların üzərinə
sərin su çilədi.
Heydər Әliyev kimi bir dahini yetirən xalq
da dünyanın düşüncə tərzinə öz təsirini
göstərdi. Dünya tarixində görünməmiş hadisə
baş verdi. Xalq 7 gün gecədən sabaha qədər öz
liderinin, böyük öndərinin məzarını ziyarət
etdi və dünyaya məzarıstan ziyarətinin yeni
mədəniyyətini öyrətdi. Bu, Heydər Әliyev
şəxsiyyətinin və onun həmişə fəxr etdiyi
Azərbaycan xalqının birlikdə sivilizasiya
mədəniyyətinə uğurlu təsirinin nümunəsi idi.
Proses qanunu
Kim lider olmaq istəyirsə, o hər gün ciddi
çalışmalı, lazımi vərdişlərə yiyələnməli, lider‐
lik qabiliyyətini inkişaf etdirməlidir.
Lider olmaq istəyənlər aşağıdakı dörd
mərhələdən keçməlidirlər:
1. İnsan nəyi bilmədiyini bilmək mərhə ‐
ləsi;
2. İnsan bilir ki, nəyi bilmir;
3. İnsan inkişaf etdiyini, çox şeyi bildiyini
anlayır;
4. Lider bildiyini istifadə edir.
Liderlik keyfiyyəti bir gündə qazanılmır,
bunun üçün bütöv bir ömür lazımdır. Dahi
liderlər o liderlərdir ki, proses qanununa ciddi
əməl edərək qeyd olunan hər bir mərhələni
nəzərə alaraq özlərini inkişaf etdirirlər, təbiətin
bəxş etdiyi yüksək liderlik potensialını uğurla
istifadə edirlər.
Bu baxımdan ulu öndər Heydər Әliyev
şəxsiyyəti gözəl bir nümunədir. Onun həyatı
proses qanununun məharətlə istifadəsinə bir
nümunədir. Heydər Әliyev yüksək potensiala
malik gəncləri hər zaman proses qanununun
şərtləri daxilində yaşamağa, inkişaf etməyə dəvət
edirdi, onlara bu inkişaf üçün şərait yaradırdı,
ucalmağa gedənləri stimullaş dı rırdı.
Naviqasiya (istiqamətləndirmə) qanunu
Tərəfdarlar elə liderə ehtiyac duyurlar ki,
həmin liderlər onlara səmərəli marşrut açsın lar.
Həqiqət odur ki, hər bir kəs gəminin şturvalını
fırlada bilər, amma istiqamət götür mək üçün
lider tələb olunur. İstiqamət lən dirmə qanunu
belədir.
İstiqamətləndiricilər bütün səyahət yolunu
görürlər. 1993‐cü ildə Azərbaycan adında bir
gəminin dünyanın sivilizasiya okeanındakı
qeyri‐müəyyən istiqamətlənmiş, batmaq təhlü ‐
kəsində olan vəziyyəti var idi. Bu gəmi nin
şturvalını hər kəs fırladırdı, amma boş‐boşuna.
Bu gəminin istiqamətləndiricisi yox idi. Belə
bir vəziyyətdə gəmi sərnişinləri istiqamət ‐
ləndirici liderə daha böyük ehtiyac duyurdu‐
lar. Və onlar gəminin istiqamət lən diricisini,
onu batmaq təhlükəsindən xilas edəni və
dünya okeanında lazımi istiqamətə yönəldə
bilən insanı tapdılar. Bu, on illərlə dünya
siyasət okeanında böyük naviqator olmuş
Heydər Әliyev idi. O, Azərbaycan adlı gəmini
batmaqdan xilas etdi, onu böyük ustalıqla
sahilə yönəltdi, qüsurlarını aradan qaldırdı,
texniki imkanlarını artırdı, təhlükəsizlik para ‐
metrlərini gücləndirdi, onun sərnişinləri nin
yaşamaq, yaratmaq əzmini artırdı, onların
qorxu hissini yox etdi və yenidən dünya sivi‐
lizasiya okeanında istiqamətlənmiş hərəkətini
təşkil etdi. Bu hərəkət yüz illər boyu uğurlu
yol istiqamətidir. Dahi liderlər zaman anla ‐
mında çox‐çox uzağı görə bilirlər. Odur ki,
isti
qamətləndirmə qanununa maksimum
uyğun gələn liderlərin yaratdıqları hər zaman
uğurlu və uzunömürlü olur.
E.F.Xa on qanunu
Azərbaycan xalqının böyük oğlu, ümum‐
milli liderimiz Heydər Әliyev böyük natiqlik
məktəbi idi. О hər dəfə danışanda adamlar
onu dinləyirdilər. Nə üçün? Çünki O, həqiqi
lider idi. Həqiqi liderə isə insanlar həmişə
qulaq asırlar.
Mən həmişə Heydər Әliyevi dinlədikcə
onun natiqlik məharətinə, nitqinin gözəlliyinə,
axıcılığına, zənginliyinə heyran olmuşam.
«Qabusnamə»də yazılıb ki, sənətlər içərisində
ən gözəl sənət danışmağı bacarmaqdır. Platon
deyib: «Natiqlik məharəti ağılları fəth etmək
məharətidir». Bu isə Plutarxın fikridir: «Nitqin
gücü az sözlə çox şeyi ifadə etmək bacarı ‐
40
ELM DÜNYASI
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014