Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир

4

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014

Arif Mir Cəlal oğlu Paşayev 1934‐cü il fev ‐

ralın 15‐də Bakıda anadan olmuşdur. 1957‐ci

ildə Odessa Elektrotexnika Rabitə İnstitutunu

«Radiofizika» ixtisası üzrə bitirmişdir.

1959‐cu ildə Azərbaycan MEA Fizika

İnstitutunda elmi fəaliyyətə başlamışdır. Onun

elmi fəaliyyətinin əsas istiqaməti yarımkeçirici

cihazlar və yarımkeçiricilər fizikası olmuşdur.

O, ilk sovet alimlərinin sırasında material və

məmulatların elektromaqnit nəzarət üsulla rı ‐

nın yaradılmasına başlamış və öz həyatının 40

ildən artıq bir dövrünü elektromaqnit nəzarət

fizikasının və yarımkeçiricilərin parametrlə ‐

rinin ölçülməsi metodlarının elmi əsaslarının

inkişafına və tədqiqinə həsr etmişdir. 

Akademik A.Paşayev, haqlı olaraq, yüksək

və ifratyüksək tezliklər sahəsində materialların

kontaktsız üsullarla tədqiqatlarının fiziki əsas ‐

larının yaradıcısı hesab edilir.

Arif Paşayev 1960‐cı ildə keçmiş SSRİ‐nin

aparıcı elmi mərkəzlərindən sayılan Dövlət

Nadir Metallar İnstitutunun aspiranturasına

qəbul olmuş, 1965‐ci ildə «Yüksək və ifraty ük ‐

sək tezliklərdə yarımkeçiricilərin parametr 

‐

lərini ölçmək üçün kontaktsız üsul və cihaz ların

işlənməsi» mövzusunda namizədlik dissertasi ‐

yasını müdafiə edərək texnika elmləri namizə di

elmi dərəcəsi almışdır.

A.Paşayevin tətbiqi tədqiqatlarının əsas

hissəsi yeni cihazların yaradılmasına, mövcud

cihazların təkmilləşdirilməsinə, müxtəlif fiziki

kəmiyyətlərin ölçülməsinin yeni metodlarının

işlənilməsinə yönəlmişdir. Bununla yanaşı, o,

istehsalatın qarşısında duran nəzarət problem ‐

lərini və çətinliklərini çox gözəl bilirdi və onun

elmi tədqiqatları məhz bu problemlərin həllinə

yönəlmişdi.

1969‐cu ildən, Azərbaycanda mikroelektron

sənayesi inkişaf etməyə başladığı dövrdən

A.Paşayevin, xüsusilə mikroelektron vericilərin

yaradılması üzrə mikroelektronika sahəsində

elmi fəaliyyəti başlamışdır. Bu sahədə aparılan

elmi tədqiqatlar və işləmələr mikroelektro 

‐

nikada yeni istiqamətin – qeyri‐elektrik kəmiy ‐

yət lərin mikroelektron çeviriciləri sahəsinin

əsasını qoydu.

A.Paşayevin yarımkeçiricilər elektronikası

və mikroelektronika sahəsində nəzəri və təc ‐

rübi tədqiqatlarının nəticələri 1978‐ci ildə «Ya ‐

rımkeçiricilərin tədqiqində elektromaqnit üsul ların

fiziki əsasları, inkişaf prinsipləri və tətbiqi

Akademik Arif Mir 

Cяlal oьlu Paшayev - 80

---

perspektivləri» mövzusunda müvəf fəqiy yətlə

müdafiə etdiyi doktorluq dissertasi yasında öz

əksini tapmış və o fizika‐riyaziyyat elmləri

doktoru elmi dərəcəsinə layiq görül müşdür.

Mikroelektron vericilər sahəsində işlərini

davam etdirərkən A.Paşayev tərəfindən yeni

növ inteqral temperatur, təzyiq, rütubət, güc,

təcil və vibrasiya vericiləri yaradılmışdır. Bu

vericilər gəmiqayırmada, neft maşınqayır ma ‐

sında, tibdə, müdafiə sənayesində və digər sahə ‐

lərdə geniş tətbiq olunan yüksək cəldliyə malik

nəzarət sistemlərinin yaradılmasında istifadə

olunur.

Onların əsasında sualtı obyektlərə nəzarət

və tədqiq üçün nəzərdə tutulmuş telemetrik,

çoxfunksiyalı, hidroakustik kompleks apara ‐

tura yaradıldı. 1991‐ci ildə A.Paşayev «Avto ‐

nom hidroakustik informasiya sisteminin

yara dılması sahəsində kompleks işlərə görə»

Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı adına

layiq görülmüşdür.

Mikroelektron vericiləri sahəsindəki elmi

tədqiqatların nəticələri iki monoqrafiya şək ‐

lində çap edilmişdir: «Qeyri‐elektrik kəmiy ‐

yətlərin bərk cisimli mikroelektron çeviriciləri»

(1998) və «Bərk cisimli mikroelektron maqni ‐

toelektrik və rütubətli elektrik çeviriciləri»

(1999).

A.Paşayev tərəfindən işlənmiş bir çox cihaz

və qurğular ixtira səviyyəsində yerinə yetiri ‐

lərək keçmiş SSRİ‐nin müxtəlif sənaye müəs ‐

sisələrində tətbiq edilmiş, müxtəlif beynəlxalq

sərgi və müsabiqələrdə qızıl, gümüş, bürünc

medal və diplomlara layiq görülmüşdür.

A.Paşayev uzun müddət – 1971‐ci ildən

1996‐cı ilə qədər Azərbaycan Milli Elmlər

Akademiyası Fizika İnstitutunun «Zədəsiz

ölçmə və nəzarətin fiziki üsulları» laborato ‐

riyasına rəhbərlik etmişdir və İnstitutun elmi

istiqamətlərinin müəyyən edilməsində fəal

iştirak etmişdir. Məhz bu müddət ərzində onun

alim və elmi təşkilatçı kimi görkəmli qabi ‐

liyyətə malik olması bütövlükdə özünü büruzə

vermişdir.

1996‐cı ildən hazırkı dövrə kimi akademik

A.Paşayev «Azərbaycan Hava Yolları» Qapalı

Səhmdar Cəmiyyətinin Milli Aviasiya Akade ‐

miyasının rektorudur.

Rektor təyin olunduğu 1996‐cı ildən Milli

Aviasiya Akademiyası yeni bir inkişaf pilləsinə

qədəm qoymuşdur. Akademik A.Paşayev fəaliy ‐

yətində tədris prosesinin, elmi‐tədqiqat işləri ‐

nin ən müasir tələblər səviyyəsində təşkilinə

nail olmuşdur.

5

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014

---

6

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014

Milli Aviasiya Akademiyasının nəzdində

Elmi‐tədqiqat İnstitutu, Konstruktor bürosu və

Təcrübə‐sınaq istehsalatından ibarət Elmi‐təd ‐

qiqat Nəqliyyat və Aviakosmik Problemləri

İnstitutu yaradılmışdır.

Akademik A.Paşayevin rəhbərliyi altında

MAA‐da aviasiya sahəsində aparılan tədqiqat ‐

ların vacibliyinin və faydalılığının təyin edil ‐

məsi üçün ənənəvi olaraq elmi seminarlar və

konfranslar keçirilir.

A.Paşayev Azərbaycanda ilk dəfə olaraq

müasir dünya standartlarına uyğun, təhsil, elm

və istehsalatın vəhdətini nəzərdə tutan ali

təhsil ocağı yaratmağa nail olmuşdur.

A.Paşayevin rəhbərliyi ilə MAA‐nın əldə

etdiyi nailiyyətlər müxtəlif tanınmış xarici ölkə

təşkilatları tərəfindən də bəyənilmişdir. Təhsil

sistemində Avropa standartlarına uyğun ola ‐

raq, göstərdiyi yüksək xidmətlərə görə MAA‐ya

verilmiş «Avropa keyfiyyəti» və «Avropanın ən

yaxşı müəssisəsi» Beynəlxalq mükafatları buna

parlaq sübutdur.

Bundan əlavə, Milli Aviasiya Akademiyası

Dövlətlərarası Aviasiya Komitəsinin qərarı ilə

mülki aviasiya ali təhsil müəssisəsi Sertifika tına

layiq görülmüş, Beynəlxalq Mülki Aviasiya

Təşkilatının mülki aviasiya ali təhsil

müəssisələrinin Siyahısına daxil edilmiş, eləcə

də Avropa Universitetləri Assosiasiyasına tam

hüquqlu üzv kimi qəbul olmuşdur. Milli

Aviasiya Akademiyası «Təhlükəli yüklərin

hava nəqliyyatı ilə daşınması» üzrə Beynəlxalq

Hava Nəqliyyatı Assosiasiyasının (IATA) regio ‐

nal tədris mərkəzi statusunu almışdır.

MAA‐nın kollektivi akademik A.Paşayevin

rəhbərliyi altında «2003–2010‐cu illər ərzində

Milli Aviasiya Akademiyasında elm və təhsilin

inkişafı üzrə Proqramı» həyata keçirmişdir.

Buraya Akademiya şəhərciyinin qurulması

işlərinin başa çatdırılması, tədris binalarının

müasir avadanlıq və inventarla təchiz edilməsi,

yeni ixtisasların açılması, aviasiya sahəsində

yüksəkixtisaslı kadrların hazırlanmasının

intensivləşdirilməsi, mülki aviasiya sahəsində

elmi işlərin və tədqiqatların gələcək inkişafı və s.

daxil idi.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının

və bir sıra beynəlxalq akademiyaların həqiqi

üzvü Arif Mir Cəlal oğlu Paşayev fizika sahə ‐

sindəki yüksək nailiyyətlərinə görə Y.Məm ‐

mədəliyev adına medala, İngiltərə Beynəlxalq

Bioqrafiya Mərkəzinin Qızıl medalına və «SSRİ

ixtiraçısı» adına layiq görülmüşdür.

Milli Aviasiya Akademiyasının nəzdində

fəaliyyət göstərən ixtisaslaşdırılmış disser ta ‐

siya şurasının sədri, Dövlətlərarası Aviasiya

Komitəsi  nəzdində  olan  aviasiya  mütəxəs sis lə ‐

rinin hazırlanması üzrə koordinasiya şura sının

üzvüdür.

Arif Paşayev Ukrayna Milli Aviasiya

Universitetinin, Gürcüstan Aviasiya Universi ‐

tetinin, A.S.Popov adına Odessa Milli Rabitə

Akademiyasının Fəxri doktoru, Vyana Beynəl ‐

xalq Universitetinin Fəxri professoru, Ukrayna

Azərbaycanlıları Konqresinin Fəxri üzvüdür.

O, həmçinin 2005‐ci ildə təsis edilmiş Azərbay ‐

can Mühəndislik Akademiyasının prezidenti,

Beynəlxalq Mühəndislik Akademiyasının və

2009‐cu ilin iyul ayında təsis edilmiş «Elmi

Təminatlı İnnovasiya Assosiasiyası» İctimai

Birliyinin prezidentidir.

Rusiya və Gürcüstandan olan alimlərlə

birgə yarımkeçiricilər fizikası sahəsində elmi

kəşfin müəllifidir. Kəşflə əlaqədar ona 340 saylı

xüsusi diplom verilmiş, fizika sahəsində Nobel

mükafatı laureatı P.L.Kapitsa adına Qızıl

medal təqdim olunmuşdur. O, həmçinin

Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının Fəxri

akademiki seçilmiş və bununla əlaqədar ona

Vernadski adına Qızıl döş nişanı verilmişdir.

Beynəlxalq əlaqələrin möhkəmləndirilməsi

işindəki xidmətlərinə görə akademik Arif

Paşayevə İnsan Hüquqlarının Müdafiəsi Bey ‐

nəlxalq Komitəsinin «Şərəf və Ləyaqət» Qızıl

Ulduzu təqdim olunmuşdur.

---