fuzunu azalda,
siyasi təklənməsinə səbəb ola
bilər.
Dünyaya yüksək liderlik qabiliyyəti ilə
gələn, hər an çalışmaqla liderlik qabiliyyətini
daha da yüksəldən, hamının gördüyündən
uzağı görən, hamının gördüyündən çox görən,
başqalarına nəzərən daha öncə hiss edən,
dünya liderləri sırasında ən yüksək zirvədə
duran Heydər Әliyev 1969‐cu ildə Azərbay ‐
canda hakimiyyətə gəldi və qısa müddətdə
ölkənin təhsilini, elmini, mədəniyyətini, səna ‐
yesini, kənd təsərrüfatını inkişaf etdirdi. O,
Azərbaycanın qədim tarixini olduğu kimi dün ‐
yaya çatdırmaqla öz xalqının ululuğunu, onun
böyük inkişaf yolu keçdiyini sübut etdi,
dünyaya onlarca dahi verdiyini bəyan etməklə
bütün dünyanı öz xalqına hörmət etməyə, ona
ehtiramla yanaşmağa məcbur etdi. Lakin
Heydər Әliyev Moskvaya – SSRİ‐nin rəh bər ‐
liyinə dəvət olunduqdan sonra onun yerinə
təyin edilən insanların liderlik səviyyəsi bir
şəhərə rəhbərliyə belə yetərli olmadığından
ölkədə tənəzzül dövrü başladı. 1992–1993‐cü
illərdə bu tənəzzül kulminasiya nöqtəsinə
çatdı. Ölkədə xaos, anarxiya, özbaşınalıq, keç ‐
mişə hörmətsizlik yüksək həddə çatdı, Azər ‐
baycan cəngəllik qanunları ilə idarə olunmağa
düçar oldu. Ölkənin məhv olmaq təhlükəsi
yarandı. Torpaqlarımızın 20%‐ə qədəri düşmən
əlinə keçdi, qaçqınların və məcburi köçkün ‐
lərin sayı bir milyona çatdı.
Ölkənin əvvəllər mövcud olan nüfuzu ən
aşağı həddə düşdü.
Praktiki olaraq sənaye və kənd təsərrüfatı
sektorları dağıdıldı, istehsalın səviyyəsi aşağı
düşdü, aclıq təhlükəsi yarandı. Azərbaycan
dünyanın siyasi səhnəsində təkləndi.
Ölkəni ölüm məngənəsindən çıxarmaq üçün
güclü, dünyanın qəbul edəcəyi yeni lider
lazım idi. Bu lider dünyanın siyasi tarixini
yaxşı bilməli, böyük təcrübəyə və yüksək şəxsi
nüfuza malik olmalı idi. Bu parametrlər yalnız
bir şəxsiyyətdə var idi. O, Heydər Әliyev idi.
Bəli, xalqın ümid yeri yalnız О idi. Və xalq onu
yenidən hakimiyyətə dəvət etdi. О qayıtdı,
xalqını, dövlətini məhv olmaqdan xilas etdi.
On il ərzində həm ölkəsini, həm də millətini
ucaltdı, ölkənin elmi, mədəni, iqtisadi, hərbi
inkişafını təmin etdi, ona yüksək siyasi nüfuz
qazandırdı.
Heydər Әliyev genetik olaraq ən yüksək
liderlik potensialı ilə dünyaya gəlmişdi və
yuxarıda qeyd olunan qanunların hamısına
uyğun olaraq öz liderlik keyfiyyətlərini ən
yüksək səviyyədə yarada bilmişdi.
Təsir qanunu
Әgər insan təsir etmək qabiliyyətinə malik
deyilsə, o, başqalarını ardınca apara bilməz.
Liderin təsir gücü yüksək olduqca onun lider
kimi uğurları da, ardıcıllarının sayı da çoxalır.
Dünyanın liderlik zirvəsində olanlar ara ‐
sında Azərbaycana 30 ildən çox müddətdə
rəhbərlik etmiş, onu yüksək inkişaf səviy ‐
yəsinə qaldırmış ümummilli liderimiz Heydər
Әliyevin xüsusi yeri var. Onun lider kimi
cəmiyyətə və dünyaya təsiri olduqca güclü idi.
Heydər Әliyev xalqının, ölkəsinin, dünyanın
tarixini çox gözəl bilirdi. O bilirdi ki, hər bir
xalq kimi, Azərbaycan xalqı da öz tarixi keç ‐
mişini, mədəniyyətini çox sevir. Lakin artıq
XX əsrin 60‐cı illərində bu sahədə ciddi
unutqanlıq, yaddaşdan silinmə var idi. Məhz
bunu nəzərə alan Heydər Әliyev 1969‐cu ildə
respublikaya rəhbərliyə gələn kimi qədim
milli dəyərlərimizi, mədəniyyətimizi, incəsə ‐
nə timizi, tariximizi özümüzə qaytarmaq sahə ‐
sində ciddi addımlar atdı. Nizamini, Nəsi mini,
Xətaini özümüzə qaytardı, Dədə Qorqudu‐
muzu layiq olduğu müdriklik zirvəsinə
qaldırdı, dünyaşöhrətli alimlərin, bəstəkarla ‐
rın, sənətkarların yetişməsi üçün əvvəllər ol‐
mayan şərait yaratdı. Bu, xalqın keçmişi ilə
bağlı hislərinin oyanmasına səbəb olan ən
güclü təsir idi.
Heydər Әliyev iri sənaye kompleksləri
yaratmaqla, kənd təsərrüfatını aqrar‐sənaye
kompleksinə çevirməklə bütün ölkənin sinxron
inkişafını istiqamətləndirdi.
Hələ keçən əsrin 70‐ci illərində rüşvət ‐
xorluğa amansız mübarizə elan etməklə gənc ‐
liyin əqidəsinə müsbət təsir etdi, onları əda lətli
olmaq ruhunda tərbiyələndirdi, hər kəsi
37
ELM DÜNYASI
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014
yaşayıb‐yaratmağa həvəsləndirdi. Minlərlə
istedadlı gənci aparıcı dövlətlərin qabaqcıl elm
və təhsil ocaqlarına oxumağa göndərməklə
Vətənimizi ixtisaslı kadrlarla təmin etmək işini
uğurla təşkil etdi, bununla həm də bu
ölkələrdə Azərbaycanın ziyalı lobbisinin
formalaşması işini həll etmiş oldu. Bu isə
həmin ölkələrin Azərbaycana olan siyasətinə
də müsbət təsir göstərdi.
Heydər Әliyevin dünyanın ən fövqəl
dövlətlərindən biri olan SSRİ‐nin rəhbərliyinə
irəli çəkilməsi də onun lider kimi güclü təsir
qabiliyyətinə malik olması ilə bağlı idi. O,
SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin müavini kimi
nəqliyyat, təhsil, səhiyyə problemlərinin
həllinə rəhbərlik edirdi. Xarici siyasətin Şərq
ölkələrinə aid hissəsi də Heydər Әliyevin
kurasiyasında idi. Heydər Әliyev öz güclü
təsir qabiliyyəti ilə rəhbərlik etdiyi sahələrin
yüksək inkişafına şərait yaratdı. Onun iş üs‐
lubu tabeliyində olanlar tərəfindən birmənalı
qəbul olunurdu.
Məhz Heydər Әliyevin lider kimi çox
güclü təsirini bilən Qorbaçov ondan xofla ‐
nırdı, qorxurdu, onun yanında öz cılızlığını
hiss edirdi. Odur ki, hər vəchlə onu hakimiy ‐
yətdən uzaqlaşdırmağa çalışırdı. Lakin Siyasi
Büro tarixində Heydər Әliyev ilk şəxsiyyət idi
ki, sovet siyasi maşını onu sındıra, əyə, məhv
edə bilmədi. Çünki o, hələ 30 il öncə olduqca
güclü təsir qabiliyyəti ilə milyonların sevgisini
qazanmışdı, onların qəlbində özünə əbədi
məskən salmışdı.
Bu böyük təsir gücü 1993‐cü ildə onu
yenidən hakimiyyətə gətirdi. Heydər Әliyev
1994‐cü ildə atəşkəs haqqında müqavilə
bağlamaqla ölkəni siyasi, iqtisadi və hərbi
böhrandan qurtardı, dünyanın Azərbaycana
qarşı olan siyasətinə təsir edərək ölkəmizi
hərbi təcavüzdən, siyasi təklənmədən xilas
etdi.
Müdrik, uzaqgörən dövlət xadimi Heydər
Әliyev 1994‐cü il sentyabrın 20‐də «Әsrin
müqaviləsi»ni imzalamaqla dünyanın neft
siyasətinə çox güclü təsir etdi və bu siyasət
birmənalı şəkildə Xəzər regionuna istiqamət ‐
ləndi. Bu, Azərbaycanı siyasi təklənmədən və
hərbi təcavüzdən xilas etdi. Bakı–Tbilisi–Cey‐
han neft kəmərinin çəkilməsi haqqında
müqaviləni bağlamaqla isə Heydər Әliyev
təkcə Azərbaycanın yox, Gürcüstan və Türki ‐
yənin də həm iqtisadi inkişafına zəmin yaratdı,
həm də hərbi təhlükəsizliyi təmin etdi. Bu,
həmçinin Gürcüstanda yaşayan yüz minlərlə
soydaşımızın gələcək firavan həyatının qarantı
idi. İndi həmin kəmər, haqlı olaraq, böyük
öndərin adını daşıyır.
Heydər Әliyevin qlobal siyasətə bu
uzaqgörən təsiri bütün Qafqaza aid dünya
siyasətinin dəyişməsinə səbəb oldu.
Qədim İpək yolunun bərpası ideyasının
irəli sürülməsi və həyata keçirilməsi işinin
təşkili sahəsində Heydər Әliyev şəxsiyyətinin
rolu regional yox, dünyəvi xarakter daşıyır.
Böyük İpək yolu ilə əlaqələnən otuzdan çox
dövlətin müasir inkişafında bu yolun
müstəsna rolu Heydər Әliyevin adı ilə
bağlanmalıdır.
Heydər Әliyev Allaha inamı, dinə ehtiramı
ilə də insanların şüuruna müsbət təsir edərək
onları cəhalətə, avamlığa, nadanlığa yox,
elmə, həqiqətə söykənən dinə və dünyanın
38
ELM DÜNYASI
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014