506
MƏRYƏM (“rolls-roys”a yaxınlaşır). Bu. Şahanə maşındır. Heç adamın inanmağı gəlmir köhnə
olduğuna. Qəttəzə görünür.
SALAMOV. Sizin əla zövqünüz var. Bu “rolls-roys” bütünlüklə əllə yığılıb. Təzə maşından
seçilmir, yaxşı işlək
vəziyyətdədir, bircə detalını belə dəyişmək lazım gəlməyib... (maşının
qapısını açır). Rica edirəm, lütfən əyləşin.
MƏRYƏM (qabaq oturacaqda əyləşir). Əcəb rahatdır... Necə də genişdir (yan-yörəyə baxır). Bu
metal lövhəciyin üzərində nəsə yazı var. Aha, yazılıb ki, 1951–52-ci illərdə bu maşında
ülyahəzrət Böyük Britaniya kraliçası gəzirmiş. (“İlahi, kraliçanı hifz et!” himni səslənir”).
SALAMOV. Elədir ki var. Həmin illərdə bu avtomobil İngiltərə kraliçasına məxsus olub.
Sonralar onu adlı-sanlı bir ingilis kolleksiyaçı satın alıb. Axırıncı beş ili maşın bu qarajda
keçirib. Bu gündən etibarən isə o, sizə məxsus olacaq. Möhtərəm Seymur bəy, rica edirəm, bu
kiçicik hədiyyəni məndən qəbul edin! Sağlığınıza qismət!
SEYMUR (qəti şəkildə etiraz edir). Yox-yox , mümkün olan iş deyil. Nə münasibətlə? Axı bu,
çox bahalı bir şeydir...
SALAMOV. Bilirsiniz, hədiyyə vermək ənənəsini mən icad etməmişəm, İnsanlar bizdən əvvəl
də bir-birlərinə bəxşiş veriblər, bizdən sonra da verəcəklər. Bu, insanda bir məmnunluq hissi
yaradır. Siz niyə məni bu ləzzətdən məhrum etmək istəyirsiniz? Bahalı olmasına gəldikdə isə, o
asılıdır məsələyə hansı tərəfdən baxmaqdan. Axı mən bu maşını sizə peşkəş verməklə özümü heç
nədən məhrum etmirəm, heç bir şeyi qurban vermirəm. Əgər məni ləyaqətsiz adam hesab etmək
üçün əsasınız yoxdursa, bu “rolls-roys”u qəbul edin, mən onu sizə təmiz qəlbdən hədiyyə
edirəm.
SEYMUR. Bəli, əlbəttə. Ancaq o qədər gözlənilməz oldu ki... Çox sağ olun.
SALAMOV. Yanınızda şəxsiyyəti təsdiq edən hansısa bir sənəd varmı? Çox yaxşı. Mən sizi bir
neçə dəqiqəlik
tərk edəcəyəm, gərək pasportun surətini çıxarsınlar. (Pasportu götürüb qarajdan
çıxır).
SEYMUR. Lap çaşıb qalmışam, bilmirəm nə edim. (Arvadına müraciətlə). Bəs sən bu barədə nə
düşünürsən?
MƏRYƏM. Düşünürəm ki, maşına söz yoxdur! Salamova təşəkkür etməliyik.
SEYMUR. Mən isə düşünürəm ki, bunun müqabilində Salamova heç vaxt bu cür dəyərli hədiyyə
verə bilməyəcəyəm. Çox sıxıldım.
SEYMURUN DOSTU. Sən ona görə narahat olursan ki, Salamovu yaxşı tanımırsan. Hədiyyə
vermək onun şakəridir, Bayaq sizi bura gətirəndə sürdüyüm “Mersedes”i də mənə elə o
bağışlayıb. Elə-belə, səbəbsiz-filansız götürüb qəttəzə “Mersedes”i bağışladı mənə. Mişa
Bardinin BMV-si də onun bəxşişidir – ad günü münasibətilə verib. Polad Poladova da... Hələ
Zaur Ataməlibəyova Şüvəlanda bir gözəl “daça” peşkəş edib. Xasiyyəti belədir. Heç utanıb-
eləmə, onun milyardlarının sayı sənin iki övladının, üstəgəl mənim övladımın yaşlarının
cəmindən artıqdır. Maşın isə, söz yox, həqiqətən, çox bahalıdır. Əntiqə şeydir bu “rolls-roys”.
Raritetdir. Dallasdan bir kolleksiyaçı bir milyon altı yüz min dollar təklif edibmiş, ancaq
Salamov satmağa razılaşmayıb. Bu məlumatı internetdən özüm oxumuşam. İndi sənə
507
bağışlamasında isə qəribə heç nə yoxdur. Bu insan sənin şeirlərinin vurğunudur, kitabların
əlindən düşmür, şeirlərivi əzbər bilir. Həmişə səninlə şəxsən görüşməyin həsrətində idi.
SALAMOV (qonaqların yanına qayıdaraq pasportu Seymura qaytarır). Bazar ertəsi bütün
sənədləri hazırlayacaqlar, iki gün sonra isə maşını təyyarə ilə Bakıya göndərəcəklər. Mən
görürəm ki, siz nəyə görəsə pərtsiniz. Amma əbəs yerə, inanın mənə, bu elə cuzi bir hədiyyədir
ki.
SEYMUR . Onu cüzi adlandırmaq çətindir.
SALAMOV. Mən həyatda çox şey görmüşəm. Lakin indi mənim üçün elə mətləblər önəm kəsb
edir ki, əvvəllər bunların varlığının heç fərqinə varmazdım. Məsələn, dəyərli olan budur ki,
bizim günlərdə Azərbaycanda sizin kimi insanlar var, əzizim Seymur bəy. Dostlarımız təsdiq edə
bilərlər: bu fikrimi sizinlə şəxsən tanış olmağımdan qabaq da dəfələrlə bildirmişəm. Yeri
gəlmişkən, mən sizə avtomobildən daha sanballı bir şey bağışlamaq istəyirdim, lakin sırf texniki
səbəblər üzündən çatdıra bilmədim. Hələ neçə gün Moskvada qalacaqsınız?
SEYMUR (tələsik). Səhər tezdən birinci reyslə uçuruq.
SALAMOV. Təəssüf. Hər halda gündüz uçmaq daha rahatdır, amma ən yaxşısı axşamdır. Necə
bilirsiniz?
MƏRYƏM. Məsələ ondadır ki, biz tələsirik. Mənim anam xəstəxanadadır, həm də deyəsən,
xəstəliyi ciddidir. Bu gün onu hətta telefona da çağırmadılar,
Seymurla mən çox nigaran
qalmışıq.
SALAMOV. Arzu edirəm ananız tezliklə sağalsın. Ata-ananın sağlığı böyük səadətdir. Bilirsiniz,
mənim intuisiyam güclüdür: əminəm ki, yaxın gələcəkdə sizin ananıza heç bir şey olmayacaq...
Aha, bu da şampan! Dostlar, ziyafətimiz davam edir.
Xəstəxana palatası. Üzeyir Hacıbəyovun “Sənsiz” romansı səslənir. Mənzər xanımı narahat
etməmək üçün həkim Seymur və Məryəmlə astadan söhbət edir.
HƏKİM. Biz belə hesab edirik ki, sizin ananızda sinir yorğunluğu əlamətləri var. Sanki
yaşamağa marağı tamamilə sönüb. Bu, xəstəlik deyil, elə bir vəziyyətdir ki, orqanizm müqavimət
qabiliyyətini bütünlüklə itirmiş olur və ətraf mühitdə baş verənlərə qətiyyən reaksiya vermir. Bu
isə məni yaman narahat edir. Çünki bu ümidsizlik və biganəlik vəziyyəti gündən-günə
dərinləşir... Üzr istəyirəm, mən sizi bir neçə dəqiqəlik tərk etməliyəm. (Gedir).
MƏRYƏM. Yazıq anam. Heç özünə oxşamır. Eşitdin həkim nə dedi? “Ətrafda baş verənlərə
qətiyyən reaksiya vermir”.
SEYMUR. Hə, lap qanım qaraldı. Axı sənin anan həmişə... çox... söhbətcil olub. Hər şeylə
maraqlanırdı, heç nəyə biganə qalmırdı... Təəssüf ki, yaş özünü göstərir. Necə olmasa,
səksən
dörd yaş az deyil.
MƏRYƏM. Sən də artırma anamın yaşını. Hələ onun səksən üç yaşı var. Nə yaşdır ki...
Başqaları bu yaşda tennis oynayırlar.