SiNİr sistemi histoloji ders notlari siNİr sistemi

MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ

(internet’ten alınmıştır)

Merkezi   sinir   sistemi   önde  ansefalon  ile   bunun   kanalis   vertebralis   içindeki   uzantısı   olan

medulla spinalis’den ibarettir. Bu organlar bağ dokusu içermediklerinden (sadece kapillarlar etrafında

ve   çok   kıt   olarak   bulunur)   göreceli   olarak   yumuşak   ve   pelte   kıvamındadırlar.   Hem   hayati

fonksiyonlara   sahip   olduklarından   hemde   yumuşak   bir   yapıda   olduklarından   dış   ortama   karşı   iyi

muhafaza edilmişlerdir. Kafatası   ve omurga  gibi kemikten örtülerle ve meninges adı verilen bağ

dokudan yapılmış zarlarla çok iyi korunmuşlardır. 

Merkezi sinir sisteminin üst kısmı olan  ansefalon  ; serebrum (büyük beyin) ve serebellum

(küçük   beyin)   olarak   ayrılır.   Ansefalon’un   üzerine   oturduğu   beyin   gövdesi   ise;  bulbus   (medulla

oblangata),   pons,   pedunkuli   serebri,   tegmentum,   lamina   tekti,   talamus   ve   bazal   çekirdeklerden

oluşmuştur. Merkezi sinir organlarında nöron gövdelerini içeren gri madde ( substansiya grisea) beyin

ve   beyincikte   olduğu   gibi   organın   yüzeyinde   bulunursa  korteks  adını   alır.   Bu   durumda   nöron

uzantılarından oluşan iç kısım substansiya alba ise medulla adını alır. 

Merkezi sinir sisteminin  bazı bölgelerinde, gri madde içinde, belirli bir işi üstlenmek üzere bir

araya toplanmış nöron gövdesi topluluklarına “nukleus” adı verilir (bunlar periferik sinir sistemindeki

ganglionların morfolojik ve fonksiyonel eşdeğerleri olarak düşünülebilirler) . Bu nukleuslar arasında

bağlantı   sağlayan   myelinli   sinir   lifi   demetlerine   ise      “traktus”   adı   verilir.  Beyin   korteksindeki

nukleusların   çoğunda,   dendrit,   akson   gibi   nöron   uzantıları   ile   aralarındaki   gliya   hücrelerinin

oluşturduğu   karmaşık   kompleks   yapıya    “neuropil”  adı   verilir.   Neuropil,   MSS’   deki   hücre

sitoplazmalarının bir yarımını oluşturur, diğer yarımı ise nöron gövdesi içinde kalan kısımdır.  

4

---

MEDULLA SPİNALİS (OMURİLİK)

      

Ansefalon’un kanalis vertebralis içindeki uzantısı medulla spinalis (omurilik) adını

alır.   42-45   cm   uzunluğunda,   1   cm   genişliğinde,   önden   arkaya   hafifce   basık   silindir

şeklindedir. Tüm uzunluğu boyunca 31 adet segmente ayrılmıştır ( 8 servikal, 12 torakal, 5

lumbal, 5 sakral ve 1 koksigeal ),  her segmentten bir çift (biri sağda biri solda) spinal sinir

çıkar.   Her   spinal   sinir   ilgili   medulla   spinalis   segmentine   birçok   kök   veya   kökcüklerle

bağlanmıştır ki bunlar başlıca ön   ve arka kökler olarak guruplandırılırlar.

  Medulla   spinalisin   enine   kesitinde;   tam   ortasında  kanalis   sentralis,   ön   kısmında

fissura   mediana   anteriör,   arka   kısmında  septum   medianum   posteriör  görülür.   Beyin   ve

beyincikteki   durumun   tersine   olarak,     nöron   gövdelerini   içeren   substansiya   grizea   iç,

çoğunlukla   myelinli   sinir   liflerinden   yapılı   olan   substansiya   alba   ise   dış   kısmını

şekillendirmiştir. 

Şekil-1 . Medulla spinalis. 1. Fissura mediana anterior,   2. Septum medianum posterior,   3.

Kolumna posterior,   4. Kolumna lateralis,   5. Kolumna anterior,   6. Kanalis sentralis,   7.

Kommissura grizea,   8. arka kökler,   9. Ön kökler,   10. Sulcus intermedius posterior,   11.

Sulcus lateralis posterior.

5

---

SUBSTANSİYA GRİZEA

  Kelebek veya ters duruşlu iki virgül veya H harfi şeklindedir. 

(Ross’dan

alınmıştır))

H harfinin her iki kolu   kommissura grizea  ile birbirine birleşmiştir. H’ın posteriör kolları

küçük olup arka boynuz  (kolumna posterior),   anterior kolları daha büyük olup ön boynuz

(kolumna   anterior)  adını   alır.   Medulla   spinalis'in    thorakolumbal   bölgesinde  ise   H'ın

ortalarından yanlara doğru üçgen şeklinde çıkıntı yapan yan boynuzlar (kolumna  lateralis)

bulunur. Ön boynuzlar motor, arka boynuzlar duyusal , yan boynuzlar ise vejetatif  fonksiyon

ile   ilgilidir.   H   harfinin   tam   ortasında    kanalis   sentralis  bulunur,   bu   tek   katlı   ependim

hücreleriyle döşenmiştir. İçinde beyin-omurilik sıvısı (BOS) bulunur.

(internet’ten alınmıştır)

6

---

Med.   spinalis   substansiya   grizea'sı   da   diğer   gri   maddelerde   olduğu   gibi   nöron

gövdeleri ,dendritleri, akson başlangıçları, başka sinir organlarındaki nöronlara ilişkin akson

sonları, gliya hücreleri ve kapillar damarlar içerir. Substansiya grizea'daki nöronlar her tarafta

bulunmakla   beraber   dağılışları   eşit   değildir.     Bazı   yerlerde   kümeler   halinde   gruplaşarak

medulla spinalis  nukleuslarını yaparlar.

Medulla   spinalis   grizea’sında   bulunan   nöronlar;   topoğrafik   dağılımları,   yapısal   ve

fönksiyonel özellikleri  göz önüne alınarak    üç gruba ayrılırlar: 1. Radiküler  nöronlar,   2.

Funiküler nöronlar,  3. Gölgi II tipi nöronlar. 

1. Radiküler nöronlar:  Bunların hücre gövdeleri  ön  ve  yan  boynuzlarda bulunur.

Aksonları ön köklerle medulla spinalis’ten ( aynı zamanda merkezi sinir sisteminden) çıkarak

periferik sinirler içerisinde perifere giderler. Bunlar motor nöronlardır ( ön boynuzdakiler

somatomotor’dur; iskelet kaslarına gider, yan boynuzdakiler vejetamotor (visceral motor)’dur;

kalb kası, düz kas ve bezlere gider). Bunlar aynı  zamanda uyarımları merkezden perifere

ilettikleri için  efferent nöronlar   diye de adlanırlar. Somatomotor radiküler nöron aksonları

başlangıç ve bitiş yerleri hariç myelinlidir. 

Ön   boynuz’daki   motor   (efferent)   nöronlar   150  mikron   büyüklüğündedirler.  Bunlar

medulla spinalis’in en büyük hücreleridir. Kendi aralarında üç adet nukleus yaparlar (nuklei

kolumna anteriör). Bu nukleuslardan çıkan aksonlar periferik sinirler içinde seyrederek iskelet

kaslarının   motor   plaklarında   dallanarak   sonlanırlar  (   bu   nukleuslarda   iki   tip   motornöron

bulunduğu   bildirilmektedir;   150   mikron   büyüklüğündekilere  alfa   motonöron    adı   verilir

bunlar çizgili iskelet kaslarına gider, biraz daha küçük olanlar ise gama motonöron adını alır

ve bunlar kas mekiklerindeki intrafüzal çizgili kaslara gider).

Yan   boynuz’da   (yan   boynuz   daha   once   açıklandığı   gibi   sadece   torako-lumbal   ve   sacral

bölümde   mevcuttur)   otonom   sinir   hücreleri   bulunur.  Bunlar   da   efferent   (motor)   özelliktedir.   Bu

hücrelerin aksonları istemdışı çalışan doku ve organları innerve ederler. Sempatik ve parasempatik iki

ayrı gruptur. Sempatik olanlar torako-lumbal bölgenin yan boynuzunda  nukleus  intermediolateralis'i

oluştururlar. Bunlar 45 mikron çapında, ovoid veya mekik biçimlidir. Bunların sempatik preganglioner

lifleri   ön   köklerden   çıkarak   sempatik   ganglionlara   ulaşır,   burada   sinaps   yaptıkdan   sonra   ayrılan

postganglionik   liflerle   organlara   ulaşırlar.   Parasempatik   olanlar   yan   boynuzun   sakral   bölümünde

nukleus intermediomedialis'i oluştururlar. Bunlar  25 mikron çapında,  ovoid veya mekik şekillidirler. 

7

---