Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)

 655 

*** 

SSRİ-nin başqa xalqları üçün rus ideyası:  İstəyirsinizsə, 

buyurun,    özünüz olun… Amma bizim altımızda.   

*** 

Nemət Azərbaycanda mövcud olan quruluşu faşist quruluşu, 

Milli Məclisin deputatlarını isə xain adlandırıb.  İskəndər 

Həmidova sual veriblər ki, nədirsə çoxdan jurnalistləri 

döymürsünüz. Cavab verir ki, Ağamalı Sadiq Əfəndidən başqa 

bütün qalanlarını mütləq döyəcək və  əlavə edib: – Mən 

demokrat deyiləm. Demokratiya yanvarın 1-də (?) bitdi, Nemət 

və onun kimilərlə ancaq zopa, dəyənək dilində danışmaq 

lazımdır.  

Partokratlar bu sözləri alqışlayır:  İndi hakimiyyətdə 

olanlarla biz də vaxtilə  gərək bu metodlarla mübarizə 

aparaydıq.  

Bütün bunlardan sonpa İskəndərin demokratik seçkilər 

haqqında sözləri lap qəribə görünür. Əcəb demokratiyadır – 

zopalı, dəyənəkli.  

Axır ki, nə? Repressiyalar, ya demokratiya? Ya 70 ildə 

keçdiyimiz riyakarlıq, fariseylik məktəbinin yeni dərsləri.  

*** 

İşığımız keçdi, batareyalı radionu qurdum. Bizim köhnə 

xalq mahnıları  səslənirdi – Nərminə, Qaragilə, Kəsmə 

şikəstə… Qaranlıqda Zemfira sakit-sakit ağlayırdı – bu 

mahnıları anası oxuyardı.  

İş yalnız mahnılarda və xatirələrdə deyil. İş yalnız keçmişdə 

deyil, indidə və daha da artıq Gələcəkdədir. Türkiyəyə getmək 

ərəfəsindəyik. Ürəyimdən daş asılıb. Vahid biletləri gətirdi – 

saat 4-də Türkiyəyə uçuruq, uzun müddətə. Vətənlə, doğma 

şəhərinlə, qohumların, yaxınların, dostlarınla, uzun illər 

yaşadığın həyat tərziylə vidalaşmaq asandır məgər? 

Getməyimizlə bağlı yüz cür şayiə  çıxarıblar: "Hakimiyyətdən 

küsüblər, ona görə gedirlər", yaxud "çoxlu qızılları var, onları 

xərcləməyə gedirlər", ya da tamam tərsi: "dilənçi 

---

 656 

kökündədirlər, pul qazanmağa gedirlər".  

Daş insanın böyrəyində olar, mənim ürəyimdədir. Türkiyəyə 

özüm-özümdən qaçıram. Məgər bizim istədiyimiz, 

gözlədiyimiz bu idi? İndiki hakimiyyətin rəhbərləri: "Biz 

tanklarla hakimiyyətə gəlmişik, bizi yalnız tanklarla devirmək 

olar" – deyirlər. Görünür, hakimiyyət davasında tanklar ən 

inandırıcı  dəlildir. Məhz bu mükəmməl dəlildən 56-cı ildə 

Macarıstanda, 68-ci ildə Çexoslovakiyada, 79-cu ildə 

Əfqanıstanda, daha da əvvəl 20-ci ildə Azəbaycanda istifadə 

etdilər. Düzdür, 20-ci ildə tanklar yox idi, ayrı "dəlildən" – 

zirehli qatardan istifadə etməli oldular. Bəli, o vaxt 

Azərbaycana hakimiyyəti zirehli qatarla yeritdilər. Bu gün də 

demokratiyanı, ya antidemokratiyanı tanklarla həyata keçirmək 

istəyirlər. Belə "demokratiyadan" da, totalitarizmdən də daha 

betər riyakarlıqdır.  Əgər  İskəndər kimi demokrat olmağı 

istəmirsinizsə, bunu onun tək açıq deyin, heç olmasa riyakarlıq 

etməyin. Qəzetlərinizdə keçmiş "Bütün dünya proletarları 

birləşin"  şüarı  əvəzinə, "Həqq qəvinindir", yəni THakimiyyət 

güclünündürU şüarını yazın.  

Ancaq bir şeyi unutmayın. Həmişə  ən güclüdən də daha 

güclüsü tapılır və sizi güc hesabına devirdiyi gün çığır-bağır 

salmayın: "Hardadır haqq-ədalət, demokratiya?".  

Ordadırlar. Siz onları dəfn etdiyiniz yerdə.  

 

Yanvar, 1993 

 

(Burda proqnozlaşdırdıqlarım cəmisi altı aydan sonra təsdiq 

olundu – sonrakı qeyd).  

*** 

Əbülfəz Elçibəyin yanında Qara Yanvarın ildönümünü necə 

qeyd etmək məsələsi müzakirə olunurdu. Bu hadisələrdə kimin 

günahkar olduğu barədə danışırdılar. Mən çıxışımda dedim ki, 

kimin nə 

dərəcədə günahkar olduğunu tarix 

müəyyənləşdirəcək. Biz bu gün kimin günahkar olduğunu 

---

 657 

bilmirik, amma kimin günahsız olduğunu dəqiq bilirik. Heç bir 

günahı olmayanlar – şəhidlərdir.  

*** 

Bəlkə  də  bəşər tarixində ilk serial "Min bir gecə" 

nağıllarıdır.  

*** 

Hələ  mən diriykən  şahidi olduğum hadisələr haqqında elə 

uydurma xatirələr danışırlar ki, mat qalıram. Görürsən, bu 

hadisələrdə epizodik iştirak edənlərdən biri özünü baş 

qəhrəman kimi qələmə verir. Demədiyi sözləri indi cəsarətlə 

"xatırlayır", etmədiyi "igidliklərdən" danışır. Ümumiyyətlə, 

belə  çıxır ki, sovet vaxtında hamı  qəhrəman imiş  və rejim 

ucdantutma hamını  təqib edirmiş. Rüşvət üstündə tutulan da 

"millətçi, antisovet əqidələrim üçün cəzalandırılmışdım"- deyir. 

Sovet təqib sisteminin də  qəribə xüsusiyyətləri varmış, demə. 

Qəribə bir şəkildə təqib edirmişlər adamları – təqib etdiklərinin 

başına nemətlər yağdırırlarmış – mükafatlar, adlar, orden-

medallar, mənzil, bağ və s.  

*** 

Yaşamaqdan bezmiş yazıçı intihar etmək istəyir. Onu bu 

addımdan saxlayan yeganə  şey – ailə, övlad qayğıları deyil, 

yazmadığı əsərləridir. Həyata keçirmək istədiyi niyyətləridir.  

*** 

Ədəbyyat – özgələri özünün vasitəsiylə anlamaq cəhdidir. 

Öz taleyini, öz duyumlarını, fikirlərini başqasının həyatına 

şamil edərək onu da, hamını da başa düşə bilirsən.  

*** 

Həmişə daha gənc nəsil öz sələflərini inkar edir. O vaxta 

qədər ki, daha gənc nəsil yetişir və indi də onların özlərini 

inkar etməyə başlayır. O zaman həmin bu təzə inkar olunanlar 

əvvəllər inkar etdiklərinə üz tuturlar, vaxtilə 

bəyənmədiklərində dayaq nöqtəsi axtarırlar, həyatda 

yoxdurlarsa ruhlarından dəstək diləyirlər. Atalar və  oğullar 

probleminin mahiyyəti budur.      

---