Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
175 bu amil dayanır: insanları düşünməmək, onlarla əlaqəni kəsmək, tək “mən yaxşı yaşamalıyam” fikriylə həyat qurmaq istəyi deyilmi bizi bu günə salan? Dərya kənarında ev tikib, hasarın çəkən adam imkanlı olmalıdır, yəqin ki. Əgər o, hasar çəkərək insanların onun güzəranını görməməsini istəyirsə, yaxud başqa insanların gün-güzəranının ağırlığını görməkdən qaçırsa, demək, bəlanın kökü dərindədir. Laqeydliklə, “mənə nə” amalı ilə biz uzağa gedə bilmərik. – Ay Həsən, sən nə yaman dərinə getdin. Mən sənə oxumağa qulaq as dedim, sən də başladın fəlsəfi izahlar verməyə. Belə ol- maz! Mən sənin nə qədər fikir çəkməyinin fərqindəyəm, dərin qüs sə içində millət üçün şam kimi yanmağını görürəm. Nəzərə al ki, sən təkbaşına çox şey edə bilməzsən, amma özünə ciddi ziyan yetirirsən. – Darıxma, Ağa, görəcəksən etdiklərimizi. O günü görməyin üçün Allahdan sənə uzun ömür diləyirəm. Görəcəksən, əziz dost, bizim – sənin, mənim zəhmətlərimizin bəhrəsini mütləq görəcəksən. Uzun müddət ortaya sükut çökdü. Yolun uzunluğu onları yormuşdu. Həsən bəy düşüncələr içində yolun qırağında işləyən kəndlilərin öz torpaqlarını necə kor-koranə becərdiklərini, səmə rə- siz istifadə etdiklərini görərək əsəbiləşdi: – Ağa, bax, mən bu torpağın sirlərini öyrənməyə illərimi vermişəm. Torpaq insan kimidir, onu həddən artıq yükləmək olmaz, onunla canlı kimi davranmaq lazımdır. İki dəfə dalbadal eyni məhsul əkilən torpaq sahəsi az bəhrə verir. Bu boyda geniş, məhsuldar dəmyə torpaqlar boş-boşuna qalıb, gördüyün bu adamlarsa hər il eyni məhsulu bir ərazidə əkir. Halbuki növbəylə bir il paxlalı bitkilər, bir il də taxıl əkilərsə, bol məhsul verə bilər. Torpaqdan düzgün istifadənin qaydalarını bizim kəndlilərə öyrədə bilsək, onların gün-güzəranlarının yaxşılaşmasına, qayğılarının azalmasına kömək edə bilərik. Seyid Əzim, Həsən bəyin bütün sahələrdəki biliyinə, millətə olan sevgi, məhəbbətinə heyran qalmışdı. – Bəlkə, sən bu insanlara dərs verəsən, necə düşünürsən? 176 – Olacaq, o da olacaq. Mənim düşündüyüm yol qapı-qapı dolanıb kiməsə fərdi təhsil vermək, nəyisə öyrətmək deyil, bunları hamıya çatacaq bir yolla etməkdir. – O nə yoldur, Həsən bəy belə? – Zaman gələndə sizin də o işə qoşulmağınızı, əsas icraçılardan biri olmağınızı arzulardım. İnşallah, hələ ki olmayan bir işdən necə danışım?
Seyid Əzim yol boyu Həsənin imkan, bacarıqlarını, istək- lə rini, cəmiyyətin dərdlərinə, çətinliklərinə elm, təhsil yolu ilə nicat tapmaq istəməsini və dövlətin bütün bu təşəbbüslərə la- qeyd münasibətini ürəyində götür-qoy edə-edə: “Allahın nəzəri üstündə olsun, ay Həsən, sən xalqın üçün nə qədər böyük işlər görmək istəyirsən. Əfsus, zamanında dəyərin bilinməyəcək, heyif səndən...” – düşünürdü. Gün batana yaxın fayton Şamaxıya çatdı. Yolun yorğunluğu onların hər ikisini əldən salmışdı. Seyid Əzimin ailə üzvləri yemək tədarükü görmüşdülər. Xovsuz xalça üzərində mütəkkələr, döşəkcələr elə sıralanmışdı, rənglər göz oxşayırdı. Yumşaq mütəkkələrə dirsəklənən yorulmuş yolçular yeməyi səbirsizliklə gözləyirdi. Bir azdan otağa gələn mis məcməyidəki plov və buğlamanın ətri ətrafı bürüdü. Həsən bəyin az ət yeməsi ev sahibinin diqqətindən yayınmadı. O, bir neçə qaşıq düyü, bir tikə buğlama ilə kifayətləndi. Seyidin bütün təkidləri əbəs oldu. Həsən bəy özünün yemək qaydalarını həmişə olduğu kimi, bu gün də dəyişmədi. Acmadan yeməyə oturmamaq, doymadan yeməkdən əl çəkmək onun qaydası idi. Bu da onun sağlamlığını qoruyan əsas şərtlərdən biri idi. – Belə olmaz, sən heç nə yemədin, mən çox narahat oldum. – Əziz Seyid, yemək elə bir şeydir, gərək nə özün özünü, nə də başqalarını ona məcbur edəsən. Mənim yemək ehtiyacım kifayət qədər tez, demək olar, bir-iki tikəylə ödənilir, mən özümü heç vaxt artıq yeməyə məcbur etmirəm. Belə olanda özümü daha sağlam, daha çevik hiss edirəm. Seyid Əzim son iki gün ərzində Həsən bəyi daha dərindən kəşf etmişdi. Yolçuluğu, yoldaşlığı ilə özünü əsl dost kimi təsdiq 177 etməsi, özünə və başqalarına vicdanlı münasibəti, xalqına sonsuz sevgisi, bütövlükdə əsl ziyalılığı onu Seyidin gözündə göylərə qaldırmışdı. Həsən bəy Seyid Əzimin son on ildə rastlaşdığı ən ağıllı, hərtərəfli bilikli, mükəmməl insan, ən dəyərli bir ziyalı idi. Seyid Əzim: – Həsən bəy, bu gün tarixi gündür. Sən mənim evimdə, mənim ocağımda qonaqsan, dünyanın ən bəxtəvər adamıyam. Nə yaxşı gecə tez düşdü, sən birbaşa Zərdaba getmədin. Qalıb mənim qonağım oldun. Hər şeydə bir xeyir var. Evə gəlmişkən, istəyirəm açacağım məktəb üçün hazırladığım dərsliklə səni tanış edim. Doğrudur, məktəbin açılmasını yubadırlar, amma hazırladığım dərsliyi başa çatdırmışam. Qubernator əgər verdiyi sözü tutarsa, 1869-cu ildə bu məktəbin açılma iznini verməlidirlər. Ona görə də mən aşağı sinif uşaqları üçün dərslik hazırlayıram. “Uşaqların baharı” adlı dərsliyə sənin də baxmağını istərdim. Məsləhətlərin bu işdə bizə kömək olar. Həsən bəy kitaba daxil olacaq mövzularla tanış olduqdan sonra münasibətini bildirdi: – Bu materiallar məktəblilər üçün çox faydalı mövzulardan seçilib hazırlanıb. Amma çar senzurası bunların bəzilərinə icazə verməyəcək. Çünki sənin seçdiyin mövzular şagirdlərin milli düşüncəsinin inkişafına xidmət edir, onları vətəni sevməyə, və- tə nə gərəkli övlad olmağa çağırır. Bunlar senzuranın bizə – çar Rusiyasının ucqarlardakı xalqlara, xüsusən də Qafqazdakı müsəlman xalqlarına qoyduğu qadağalara zidd olduğu üçün icazə məsələsi çətin olacaq. Amma Seyid Ağa, belə məsələlər həllini tapsa, sənin məktəbin mənə söylədiyin “heyf ki, sənin kimilər çox azdır” fikrini tezliklə aradan qaldıracaq. Bir neçə ildən sonra yüzlərlə Həsənlər, Seyidlər yetişdirəcək. Qoy bu məktəbinin açılmasına izin versinlər, mən də, digər milli ziyalılarımız da hər sahədə bu işə dəstək verəcəyik. Seyid Əzim ikinci bir dərsliyin planını Həsən bəyə göstərəndə o, təəccübünü gizlətmədi. – Əziz qardaşım, sən möhtəşəm işlər görürsən. Bu dərsliklər böyük təhsil yolunda sənin atdığın ilk addım olacaq, həm tari xin, Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|