Sotsiologiyadan ma'ruzalar matni zip

Moddiy madaniyat moddiy ishlab chiqarish bilan bog’liq ijtimoiy faoliyatning 
barcha sohalari va natijalarini O’z ichiga oladi. Moddiy madaniyat tizimiga uy-joy, 
kiyim-bosh, uy-rO’zg’or buyumlari, istehmol vositalari deb ataladigan narsalar ham 
kiradi. 
Mahnaviy madaniyat mahnaviy ishlab chiqarish, ijtimoiy ong shakllarini yaratish 
bilan bog’liq bo’lgan faoliyatning barcha sohalarini qamrab oladi. Mahnaviy madaniyat 
namoyon bo’lishining turli shakllari har xil tasavvurlar va g’oyalar, nazariyalar, 
tahlimotlar, ilmiy bilimlar, sanhat asarlari, axloqiy va huquqiy normalar, falsafiy, siyosiy 
qarashlar, mifologiya, din va hokazolar ana shunday faoliyat natijasidir. 
Moddiy va mahnaviy madaniyat bir-biri bilan uzviy bog’liq. Birinchidan, har 
ikkalasi ham madaniyatning uzviy O’ziga xos qismlari ekanligini unutmaslik kerak, 
ikkinchidan, inson faoliyatining maxsuli bo’lgan kO’pgina narsalar ham aqliy, mahnaviy, 
ham jismoniy mehnatning natijasi sifatida paydo bo’ldi. 

---

Madaniyatning shakllanishi va rivojlanishi: 
1)
O’zidan oldingi avlodlar yaratgan qadriyatlarni O’zlashtiriopdan boshlanadi;
2)
u yangi qadriyatlar yaratish yo’lida tayanch vazifasini O’taydi. 
Ana shu ikki jarayon - eskilik bilan yangilik O’rtasidagi obhektiv zaruriy bog’lanish 
vorislik deb ataladi. Lekin bunda taraqqiyotga xizmat qiladigan progressiv vorislikni 
unga tO’siq bo’ladigan reaktsion vorislikdan farqlash lozim bo’ladi. Madaniyatga ijobiy 
(pozitiv) va salbiy (negotiv) tahsir etuvchi vorislik ham mavjud. 
Madaniyat bevosita qadriyatlar bilan bog’liq bo’lib, uning turlari quyidagilar: 
1)
Inson yashab turgan moddiy muhit bilan bog’liq bo’lgan qadriyatlar; 
2)
Anhanalar, urf-odatlar va marosimlarda namoyon bo’ladigan ax- 
loqiy qadriyatlar; 
3)
Insonning aql idroki va amaliy faoliyat zaminida shakllangan mehnat malakalari va 
kO’nikmalari, bilim va tajribalari, qobiliyat va istehdodlarida namoyon bo’ladigan 
qadriyatlar; 
4) Odamlar O’rtasidagi jamoaviylik, hamkorlik, xayrixohlik, hamjihatlikka 
asoslangan munosabatlarda namoyon bo’ladigan qadriyatlar; 
5)
Kishilarning yoshi, kasbi, jinsi, irqiy xususiyatlari bilan bog’lik bo’lgan qadriyatlar. 
Yuqorida bayon etilgan qadriyatlar O’z navbatida:
1)
umuminsoniy qadriyatlar 
2)
mintaqaviy qadriyatlar 
3) milliy qadriyatlar 
4) diniy qadriyatlar turlariga bo’linadi.
Madaniyat sotsiologiyasida ijtimoiy institutlar muhim ahamiyatga ega. Ijtimoiy institut 
deganda kishilarning ijtimoiy faoliyatlari tashkillanadigan muassasalar va ularda 
xulqning muvofiqlashtiriluvi tushuniladi.
Madaniyat shakllari asosan 3 xilda farqlanadi: 
1)
Elitar madaniyat; 
2)
Xalq madaniyat;