Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi

Əslində, azərbaycanlılar öz dədə-baba ocaqlarından  könüllü 

surətdə  köçürülməli  idi  və  onların  şəxsi  istifadəsində  olan  əm­

lakı,  mal-qarası  və  digər  əşyalarının  daşınması  təmin  edilmə­

li  idi.  Hətta  köçürülən  ailələrə  ev  əşyası  və  digər  dolanışıq 

üçün  kənd  təsərrüfatına  aid  ləvazimatlar  da  dövlət  hesabına 

pulsuz  verilməli  idi.  Amma  köçkünləri  dəhşətli  surətdə,  aman­

sızlıqla  üstüaçıq  maşınlara  yığaraq,  yaxud  da  yük  vaqonlarına 

dolduraraq  insan  yaşamayan  qeyri-münbit torpaqlara tökdülər. 

Onlar  Ermənistanda  təkcə  ev-eşiklərini  yox,  mal-dövlətlərini, 

almadıqları  əməkhaqlarını,  ən  başlıcası  isə  doğma  ocaqlarını 

qoyub  gəldilər.  Qohum  qohumdan,  qardaş  bacıdan,  tanış  bi- 

lişdən  ayrı  düşdü.  Əslində,  bu  köçürülmə  əməliyyatı  erməni 

kommunistlərinin  «etnik  təmiz  zona»  yaratmaq  siyasəti  idi  ki, 

onu  da  çox  sərt  forma  və  üsullarla  həyata  keçirdilər.  Bu  ağır 

əməliyyat  zamanı,  statistik  məlumata  görə,  10  mindən  artıq 

insan  həlak  olmuşdur.

Həmin  bədnam  qərarın  11-ci  bəndində  deyilirdi:  «Ermənis­

tan  SSR-in  Nazirlər  Sovetinə  icazə  verilsin  ki,  azərbaycanlı 

əhalinin  Azərbaycan  SSR-in  Kür-Araz  ovalığına  köçməsi  ilə 

əlaqədar  onların  boşaltdıqları  tikililəri  və  yaşayış  evlərini  xa­

ricdən  Ermənistan  SSR-ə  gələn  xarici  erməniləri  yerləşdirmək 

üçün  istifadə  etsinlər».  Ədalətsizliyə,  haqsızlığa,  şovinistliyə 

bax!  Min  bir  əziyyətlə  qurub-yaratdıqları  ev-eşiklərin  azərbay­

canlıların  əlindən  alınaraq  xaricdən  gələn  ermənilərə  verilmə­

si  sovet dövlətinin  rəsmi  göstərişi  oldu.  Mikoyan-Molotov-Sta- 

lin  üçlüyünün  köməyi  və  icazəsi  ilə  xaricdə  yaşayan  ermənilər 

Ermənistan  SSR-ə  köçərək  hazır  evlərdə  -   azərbaycanlıların 

halal  ocaqlarında  haramlığa  başladılar.  «Daşnaksütyun»  ermə­

ni  terror  təşkilatının  həyata  keçirdiyi  bu  iyrənc  siyasət  minlər­

lə  azərbaycanlının,  xüsusilə  də  körpələrin,  uşaqların  həyatına 

son  qoyan  «təbii»  bir  ölümə  çevrildi.  Ermənistanda  ermənilə­

rin  sayını  artırmaq  məqsədi  ilə  növbəti  addımlardan  biri  xaric­

dən  450-500  min  erməninin  gətirilərək  qədim  oğuz  torpağın­

da  yerləşdirilməsi  oldu.

173

---

1945-ci  ilin  noyabrında  Ermənistanda  sovet  hakimiyyətinin 

qurulmasının  25  illiyi  qeyd  edilərkən  ermənilər  Stalinə  belə 

bir  məzmunda  məktub göndəriblər:  «Yoldaş  Stalin!  Sizin  tapşı­

rıqlarınızın  hamısı  qanun  kimi  yerinə  yetirilir və  həmişə  yetiril­

mişdir.  Ancaq  bizim  zəif  münasibətimiz  və  məsuliyyətsizliyi­

miz  nəticəsində  Naxçıvanın  Ermənistanın  tərkibinə  verilməsi 

haqqında  olan  təklifimiz  hələ  də  yerinə  yetirilməyib.  Xahiş 

edirik,  sizin  təbrik  teleqramınızda  işarə  olduğu  kimi,  Naxçıva­

nın  Ermənistana verilməsi  üçıin  sərəncam  verəsiniz.  Yerli  əhali 

də  bunu  tələb  edib,  istəyir».  Bu  məktubdan  başqa  Ermənista­

nın  katibi  Arutyunovun  imzası  ilə  Qarabağın  da  Ermənistana 

verilməsi  barədə  Stalinə  məktub  yazıldı.

Bəli,  azərbaycanlıların  Ermənistandan  köçürülmə  əməliyya­

tı  daşnakların  iştahasını  daha  da  artırmış,  onları  yeni  «arzula­

ra»  yönəltmişdi.  Görünür,  azərbaycanlıların  deportasiyası  haq­

qında  birinci  dekret  «Daşnaksütyun»  erməni  terror  təşkilatının 

liderlərini  o  qədər  də  razı  salmamışdı.  Bu  səbəbdən  də  ikinci 

sənədin  layihəsini  yenə  Mikoyan  hazırlamış  və  Stalinə  imza- 

latmışdı.  Bu  dəfə  azərbaycanlıların  deportasiyası  əməliyyatı­

na  terror  təşkilatının  göstərişini  yerinə  yetirən,  eyni  zamanda 

«sədaqətli  kommunist»  kimi  vaxtilə  Azərbaycanın  Xalq  Daxili 

İşlər  Komissarlığında  işləmiş  general-mayor  Qriqoryan  başçılıq 

edirdi.  O,  hələ  Bakıda  işləyərkən  «xalq  diişmənlərUnin  siya­

hısını  tuturdu.  Həmin  siyahılar  əsasında  da  on  minlərlə  azər­

baycanlı,  ilk  növbədə  ziyalılar  ya  güllələnmiş,  ya  da  sürgünə 

göndərilmişdi.  Bu  işlə  Mikoyanın  digər  silahdaşları  da  cidd- 

cəhdlə  məşğul  olurdular.  Deportasiya  faktları  sübut  edir  ki, 

köçürülmə dinc yolla  həyata  keçirilməmiş,  milis forması  geyin­

miş erməni  terrorçuları  insanları  döyərək,  öldürərək,  sürüyərək 

etnik  təmizləmə  əməliyyatı  aparmışlar.  Daşnaklar  müqavimət 

göstərənləri  hədələyərək,  onları  müxtəlif  iyrənc  yollarla  ara­

dan  götürərək  öz  çirkin  niyyətlərinə  nail  olmağa  çalışmışlar.

174

---

Təəssüf  ki,  1948-1953-cii  illərdə  azərbaycanlıların  Ermə­

nistan  ərazisindən  deportasiya  olunması  faktları  uzun  müddət 

dəqiq  araşdırılmamışdır.  Azərbaycan  xalqına  qarşı  dövlət  sə­

viyyəsində  həyata  keçirilən  bu  cinayət  beynəlxalq  ictimaiy­

yətə  olduğu  kimi  çatdırılmamışdır.  Ümummilli  lider  Heydər 

Əliyevin  1997-ci  ildə  imzaladığı  «1948-1953-cü  illərdə  azər­

baycanlıların  Ermənistan  SSR  ərazisindəki  tarixi  etnik  torpaq­

larından  kütləvi  surətdə  deportasiyası  haqqında»  fərmanında 

deyilir:  «SSRİ  Nazirlər  Sovetinin  1947-ci  il  23  dekabr  tarixli 

4083  nömrəli  və  1948-ci  il  10  mart  tarixli  754  nömrəli  qə­

rarları  Azərbaycan  xalqına  qarşı  növbəti  tarixi  cinayət  aktı  ol­

muşdur.  Bu  qərarlar  əsasında  1948-1953-cü  illərdə  150  min­

dən  çox  azərbaycanlı  Ermənistan  SSR  ərazisindəki  dədə-baba 

yurdlarından  kütləvi  surətdə  zorakılıqla  sürgün  olunmuşdur. 

Bu  işdə  erməni  şovinist  dairələrinin  və  SSRİ  rəhbərliyinin  ci­

nayətkar siyasəti  ilə yanaşı,  o dövrkü  Azərbaycan  rəhbərliyinin 

öz xalqının  taleyinə  zidd  mövqeyi,  soydaşlarımıza  qarşı  törədi­

lən  cinayətlərin  təşkilində  və  həyata  keçirilməsində  iştirakı  da 

az  rol  oynamamışdır».

Məhz  ümummilli  liderin  bu  fərmanı  ilə  tarixi  ədalətsizliyə 

siyasi  qiymət  verildi.  Azərbaycan  xalqına  qarşı  törədilən  ci­

nayətin  beynəlxalq  ictimaiyyətə  çatdırılması  ilə  əlaqədar  Döv­

lət  Komissiyası  yaradıldı.

Bir  faktı  da  qeyd  edək  ki,  1948-1953-cü  illərdə  həyata  ke­

çirilən  bu  dəhşətli  aksiya  elə  bir  zamanda  baş  vermişdi  ki, 

İkinci  dünya  müharibəsindən  sonra  dolanışıq  çox  ağır  idi.  Ailə 

başçılarının  əksəriyyəti  qanlı  müharibədə  həlak  olmuşdu,  ya­

xud  da  əlil,  xəstə  vəziyyətdə  geri  qayıtmışdı.  Belə  bir  şərait­

də  Azərbaycan  xalqına  qarşı  həyata  keçirilən  bu  siyasət  əsl 

düşmənçilik  idi.

Təəssüf  ki,  daşnaklar  öz  havadarlarının  köməyinə  arxala­

naraq  Azərbaycan  xalqına  qarşı  təcavüz  kampaniyalarını  heç 

vaxt  dayandırmadılar.  Onlar  bunu  müxtəlif yollarla  həyata  ke­

175

---