Ġsraġl elyazov elxan həSƏNLĠ leyla həSRƏtova

Cədvəl 7.15.
Konteynerlərin əsas parametrləri. 
 
Tipi 
No
m
in
al 
bu
rax
ıla.
kü
tl
əs
i,k
q
Kü
tl
əsi
(tar
a)
,
k
q
Dax
ili
h
əcm
i, 
m
3
Qab
ar
iti,
l×b
×h
, m
T
ar
a 
əm
salı
Qap
ın
ın
y
er
lə
Ģm
əsi
Kiçik t o n n a j l ı 
AYK-0,625 
625 
225 
1,6 
1,15×1× 1,7 
0,54 
YanD 
AYK-1,25 
1250 
340 
3,1 
1,8×1,06×2 
0,33 
ÖnD 
MK-1,25 
1250 
183 
1,0 
1,2×0,8× 1,7 
0,17 
YanD 
O r t a t o n n a j l ı 
YYK-3 
3000 
600 
6,2 
2,1×1,3 ×2,5 
0,19 
YanD 
YYK-5 
5000 
1000 
1,01 
2,6×2,08×2,25 0,25 
YanD 
YYKF -5 
5080 
1050 
11,7 
2,1×2,6×2,59 
0,26 
ÖnD 
Ġ r i t o n n a j l ı 
1D 
10,16 t 
1,46 t 
14,7 
2,99×2,438×2,
438 
0,16 
ÖnD 
1C 
20,32 t 
2,12 t 
30,6 6,058×2,438×2,
438 
0,11 
ÖnD 
1A 
30,98 t 
3,48 t 
64,8 12,19×2,438×2,
438 
0,12 
ÖnD 
1CC 
20,32 t 
2,32 t 
32,7 6,058×2,438×2,
591 
0,12 
OnD 
2. CK-2 yüksək axma qabiliyyətli səpilmiĢ yüklər üçün konteyner 
(bunlara bəzən donan yüklər də deyilir);. 
3. CK-3 sənaye sahələrinin ədədi yüklərini daĢıyan konteynerlər; 
4. CK-4 kimya və neft-kimya sənayesinin maye axınlı yüklərini 
daĢıyan konteynerlər; 
5. CK-5 müəyyən olunmuĢ temperatur Ģəraitində daĢınan yüklər 
üçün konteynerlər.
7.15. Konteynerlərin əsas parametrləri 
Konteynerlərin əsas parametrlərinə nominal və maksimal brutto 
kütləsi, tara kütləsi (boĢ koteynerin kütləsi), maksimal buraxilabilən 
faydalı yük (maksimal brutto kütləsi ilə taranın kütləsinin fərqinə-
yükgötürmə də deyilir), döĢəmənin sahəsi, tara əmsalı, xarici ölçülər 

---

və iri tonnajlı konteynerlər üçün fitinq yuvalarının mərkəzləri 
arasındakı məsafə və s. daxildir. Konteynerin tarasının onun 
yükgotürməsinə olan nisbəti k
t
- tara əmsalı adlanır. Konteynerin əsas 
gəstəricilərindən biri də yan və ön divarlarda qapıların olmasıdır. 
Kütləsi 625 və 1250 kq olan konteynerlərdə qapılar yan tərəflərdə, 
digər konteynerlərdə isə qapılar ön divarlarda olur.
Konteynerlərin konstruksiyasınin əsasını metallik karkas təĢkil 
edir. Metallik karkas iki yan divardan ibarət olub, aĢağıdan möhkəm 
iki uzununa tirlə, yuxarıdan isə iki yüngül tirlə bir-birinə bərkidilir. 
Karkası örtmək üçün qalınlığı 2 mm olan büzülmüĢ (qofrlanmıĢ) 
polad vərəqdən istifadə olunur. Konteynerin bir yan tərəfində 
kilidləmə qurğusu olan iki tərəfli qapı olur. Konteynerlərin daxili 
səthi isə ağac və ya digər örtük materialları ilə əhatə olunurlar. Ġri 
tonnajlı konteynerlərin metallik karkasının kənarlarında xüsusi 
poladdan hazırlanmıĢ yuvalı fitinqlər qaynaq edilir. Fitinqlər 
konteyneri qaldırmaq və nəqliyyat vasitəsinin platformasına 
bərkitmək üçün nəzərdə tutulur. Az və orta tonnajlı konteynerlərin 
yükləmə-boĢaltma əməliyyatları isə rim-boltlar və yükləyicilər üçün 
nəzərdə tutulan pazvari boĢluqlar vasitəsilə yerinə yetirilir. Pazvari 
boĢluqlar iri tonnajlı konteynerlərdə də nəzərdə tutulur. Konteynerin 
tara əmsalı konteynerin tara kütləsinin maksimal buraxilabilən 
faydalı yükə- yükgötürməyə olan nisbətinə deyilir. K
k
=T
k
/Q
k
Konteyner parkından səmərəli istifadə etmək üçün statiki və 
dinamiki yüklənmə, konteynerin dövriyyəsi və konteyner parkının 
tələb olunan sayı və digər göstəricilərindən də istifadə olunur. 
Konteynerin orta statiki yüklənməsi müəyyən müddət ərzində (il, ay, 
gün) konteynerlə daĢınan yüklərin miqdarının-
Q(ton)
konteynerlərin 
(yüklənmiĢ) sayına olan nisbətinə 
(ton/konteyner) 
konteyner) 
deyilir
; P
s
=Q/N
Konteynerin dinamiki yüklənməsi ümumi yük (il, kvartal, ay, 
gün) dövriyyəsinin-
QL(ton.km) 
konteynerlərin iĢçi parkınının ümumi 
gediĢlərinə 
(konteyner.km)
olan nisbətinə deyilir 
(ton ·km 
/konteyner·km)
; 
P
s
=QL/NL,

---

Konteynerin dövriyyəsi (sutka və ya saatla) üç elementin tər-
kibindən ibarətdir; t
km
– konteyner məntəqələrində konteynerlərin 
yükləmə-boĢaltma əməliyyatlatına sərf olan vaxtı, t
ç
– çeĢidləmə 
məntəqəsində konteynerin dayanma vaxtı, t
v
– konteynerin vaqonda 
olma vaxtı: 
θ
k
= t
km
+t
ç 
+t
v
 
Müəyyən olunmuĢ müddətdə və ya dövrdə
i-
tipdə konteynerlərə 
olan təlabat aĢağıdakı düsturla hesablanır; 
),
01
,
0
1
(
1
1
k
m
i
m
i
ki
k
ki
k
W
Q
U
U










burada,W
k
–konteynerin məhsuldarlığı, ton/sutka, 

)
(
a
T
P
W
il
k
k


, 
k

-konteynerlərin inventar parkının iĢçi parka olan nisbətini nə-
zərə alan əmsal, %-lə, 

k

konteynerlərin yüklənməsini nəzərə alan əmsal, 
P
k
- konteynerin faydalı yüklənməsi, tonla. 
a-konteynerin qeyri iĢçi parkda qalma vaxtı, sutka. 
T
iı
-ildə olan iĢ günlərinin sayı və ya təqvim günləri, sutka. 
Konteynerlər çox dəfəli istifadə olunan nəqliyyat vasitəsi oldu-
ğundan və bütün nəqliyyat növlərində istifadə olunduğu üçün onlara 
böyük tələblər qoyulur. Ġri tonnajlı konteynerlərin əksəriyyəti 
konteynerlərin təhlükəsizliyi üzrə Beynəlxalq Konvensiyanın və 
Beynəlxalq Gömrük Konvensiyasının təlablərini ödəməlidir. Orta 
tonnajlı konteynerin xidmət muddəti -20 il, iritonnajlı konteynerlərin 
xidmət müddəti isə-10 ilə bərabərdir. 1983-cü ildən sonra istehsal 
olunan bütün konteynerlər ĠSO/TK-104 Beynəlxalq standartının 
təlabatlarına uyğun hazırlanır. Beynəlxalq standartın təlabatına uyğun 
bütün konteynerlər xüsusi kod iĢarələrilə markalanır. Belə iĢarə iki 
sətirdən ibarətdir. Birinci sətirdə-dörd latın hərifdən ibarət sahibkarın 
kodu və altı rəqəmli konteynerin sıra nömrəsi (ARAZ196205) 
göstərilir. Ġkinci sətirdə-ölkənin kod iĢarəsini göstərən iki latın hərfi, 
konteynerin qabarit ölçüsünü bildirən iki rəqəm və konteynerin tipini 
göstərən iki rəqəm (AZ2621) yazılır.

---

Konteyner parkından səmərəli istifadə etmək və onları iĢəyararlı 
saz vəziyyətdə saxlamaq üçün Azərbaycan Dəmir Yolları QSC-də 
konteynerlərin planlı-xəbərdaredici təmiri sistemi nəzərdə tutulub. Bu 
təmir sisteminə bütün konteynerlərin hər ildə yerinə yetirilən cari 
təmiri, orta və iri tonnajlı konteynerlərin isə əsaslı təmiri daxildir. 
Orta tonnajlı konteynerlərin əsaslı təmiri 5 ildən sonra, iri tonnajlı 
konteynerlərin əsaslı təmiri isə 6 ildən bir yerinə yetirilir. 
Konteynerlərin istehsalı və əsaslı təmirindən sonra birinci cari təmir 
iki ildən bir yerinə yetirilir. Konteynerlərin təmir bazası konteyner 
deposundan, konteyner yol emalatxanasından, yük vaqon depolarının 
sexlərindən və cari təmir məntəqələrindən ibarətdir. Azərbaycan 
dəmir yolunda konteynerlərin əsaslı və cari təmiri 
Keşlə konteyner 
deposunda
yerinə yetirilir.