Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
153 mallarla müqayis ə edilən eyni və ya eynicinsli mallar yaxın və ya nisb ətən yaxın vaxtda idxal edilməli, eyni bir ölkədə istehsal olunmalı, onların layihə, təcrübə-konstruktor, eskiz-çertyoj və s. işləri idxal ölkəsindən kənarda yerinə yetirilmiş olmalıdır. Müx- t əlif istehsalçılar tərəfindən istehsal olunmuş mallar, müqayisə edilm ək üçün digər mallar olmadıqda baxılmalıdır. Eynicinsli mallar dedikd ə isə bütün parametrlərə görə olmasa da qiym ətləndirilən mallarla müqayisədə eyni funksiyaları yerin ə yetirə və kommersiya baxımından qarşılıqlı əvəz oluna bil ən mallar başa düşülür. Malın keyfiyyəti, bazardakı nüfuzu və ticar ət markası malların eynicinsli olmasının təyin edilməsi üçün əsas amillərdən hesab edilməlidir. Razılaşmanın 2-ci və 3-cü maddələrində qeyd edilir ki, bu üsulların tətbiqi zamanı müqayisə üçün iki və daha artıq sövd ələşmə qiyməti aşkar edildikdə gömrük dəyərinin təyini üçün onlardan ən aşağısı istifadə olunmalıdır. Razılaşmanın 4-cü maddəsinə əsasən gömrük dəyəri 1,2 və 3-cü üsullarla mü əyyən oluna bilmədikdə idxalçının istəyi ilə növb əti gömrük qiymətləndirilməsi üsullarının ardıcıllığı dəyiş- diril ə bilər, yəni dəyərin çıxılması və ya toplanması üsulları ist ənilən ardıcıllıqla tətbiq oluna bilər. Razılaşmanın 5-ci maddəsi dəyərin çıxılması üsulunun əsas şərtlərindən biri kimi, qarşılıqlı asılı olmayan satıcı ilə alıcı arasında razılaşdırılmış sövdələşmə qiyməti ilə idxal edilmiş, qiym ətləndirilən mallara eyni və ya nisbətən eyni vaxtda, lakin 90 günd ən artıq olmayan müddətdə, idxal edilmiş ən böyük eyni və ya eynicinsli mal partiyasının qiymətinin götürülməsini şərt- l əndirir. Başqa sözlə, qiymətləndirilən mallara münasibətdə müqayis ə üçün qəbul edilən malların gömrük dəyəri bir üsulla – g ətirilən malların sövdələşmə qiyməti üsulu ilə müəyyən edil- m əlidir. Digər mühüm şərt müqayisə üçün qəbul edilmiş malların öz ilkin v əziyyətini dəyişdirmədən satılmasıdır. Əgər belə mal yoxdursa, onda gömrük d əyəri idxalçının istəyilə emal xərcləri çıxılmaqla təshih edilmiş qiymət əsasında təyin edilir. Emal 154 x ərcləri obyektiv və ölçülə, kəmiyyəti müəyyən oluna bilən m əlumatlar əsasında təyin edilməlidir. Müqayis ə üçün qəbul edilən mal vahidinin qiymətindən aşağıdakı xərclər çıxılmalıdır: - komisy on mükafatlandırmaları da daxil olmaqla mənfəətlə əlavələr, idxal ölkəsinə gətirilən eyni növ malların satışı ilə əlaqədar ümumi xərclər; - idxal ölk əsində idxal və satış ilə əlaqədar ödənilmiş olan gömrük rüsumlarının vergilərin və yığımların məbləği; - idxal ölk əsində daşınma, yükləmə-boşaltma və sığorta x ərcləri. Müqayis ə üçün idxaldan sonrakı ilkin kommersiya (top- dansatış) mərhələsində olan malların qiyməti qəbul edilməlidir. Gömrük m əqsədləri üçün malların gömrük qiymətləndiril- m əsinin beynəlxalq təcrübəsində ən az tətbiq olunan üsul 5-ci d əyərin toplanması üsuludur. Belə ki, əksər idxalatçılar tərəfindən istehsal satış məsrəfləri haqqında kommersiya sirri olan məluma- tın təqdim edilməsi praktiki cəhətdən mümkün deyildir. Digər t ərəfdən razılaşmanın 6-ci maddəsinin 2-ci maddəsinə əsasən heç bir t ərəf onun ərazisində rezidenti olmayan hər hansı bir şəxsdən gömrük d əyəri hesablamaları məqsədilə sənədlərini tələb edə və ya h ər hansı hesablamaların öyrənilməsi üçün məlumatları təqdim edilm əsinə məcbur edilə bilməz. Ancaq bu maddənin tələblərinə uyğun olaraq gömrük dəyərinin təyin edilməsi məqsədi üçün malların istehsalçıları tərəfindən təqdim olunan məlumatları, idxal ölk əsinin səlahiyyətli orqanları tərəfindən istehsalçının razılığı və maraqlı ölkənin hökumətini vaxtında xəbərdar etmək və onun t əhqiqat aparılmasına etiraz etməməsi şərti ilə yoxlanıla bilər. Bu üsulla malların gömrük dəyəri aşağıdakı xərc maddələri- nin toplanması yolu ilə təyin edilir: - materialların dəyəri və qiymətləndirilən malların istehsal x ərcləri; - ixrac ed ən ölkədən idxal ölkəsinə eyni növ malların satışı üçün s əciyyəvi olan ümumi xərclər; 155 - idxal ölk əsinə belə malların göndərilməsi nəticəsində ixrac ed ənin əldə etdiyi mənfəət. Bütün bu m əlumatlar istehsalçı ölkədə tətbiq olunan mühasibat uçotunun q əbul edilmiş ümumi prinsiplərinə uyğun olmalıdır. Qeyd etm ək lazımdır ki, “Gömrük tarifi haqqında” Azər- bay can Respublikası Qanunun II maddəsində qeyd edildiyi kimi, resp ublikada malların gömrük dəyərinin müəyyən edilməsi (gömrük qiym ətləndirilməsi) sistemi gömrük qiymətləndirilmə- sinin beyn əlxalq təcrübədə qəbul olunmuş ümumi prinsiplərinə əsaslanır və Qanunun IV fəsli “Gömrük dəyərinin müəyyən edil- m əsi üsulları və onların tətbiqi qaydaları”nı müəyyənləşdirir. Gömrük n əzarətinin lazımi səviyyədə həyata keçirilməsi üçün Dövl ət Gömrük Komitəsinin və digər nəzarət orqanları və idar ələrinin razılaşdırılmış fəaliyyəti böyük əhəmiyyətə malikdir. Bununla yanaşı, malın idxalı və ixracı uçotunun işində xarici ticar ətin gömrük statistikası xüsusi rola malidkdir. Ticarət statistikası ölkədə fəaliyyət göstərən beynəlxalq standartlara uy- ğun statistika metodologiyası əsasında həyata keçirilir ki, bu da h əm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq səviyyədə ticarət statis- tikası məlumatlarının müqayisə olunacağını təmin edir. Xarici ticar ət üzrə natura və dəyər ifadəsində ixrac-idxal göst əricilərinin təhlili ölkənin xarici ticarəti üzrə mal döv- riyy əsinin əsas meyillərini təyin etməyə, onun coğrafi və sahə st- ruk turlarını müəyyən etməyə və nəticədə cari təhlili həyata keçirm əyə, zəruri informasiyanı hazırlamağa imkan verir. Gömrük v ə statistika uçotunun metodologiyasında ixrac və tranzit uçotunun nizamsız aparılmasına, əmtəələrin SİF və FOB qiym ətləri arasında qeyri-müəyyən fərqlərin yaranmasına səbəb olan bir sıra nöqsanlar mövcuddur. Bütün bunların nəticəsidir ki, ticar ət hesabatlarında subyektiv xarakterli nöqsanlar üzə çıxır ki, bu da ixracın qeydiyyatdan yayınmasında, idxal və ixracın d əyərinin və həcminin süni olaraq azaldılmasında ifadə olunur. Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|