16
Azərbaycan kino sənayesinin əsas problemlərindən biri beynəlxalq əlaqələrinin və
beynəlxalq mühitdə iştirakının gücləndirilməsindən ibarətdir. Başqa ölkələrlə standart
əməkdaşlıq tədbirlərinin yaradılması əhəmiyyətli dərəcədə faydalı ola bilər.
Azərbaycan hökuməti bir neçə il əvvəl Eurimages fonduna müraciət prosesinə start
versə də, bu proses hələ tamamlanmayıb. Eurimages fonduna qoşulmaq Azərbaycanda
kinematoqrafiya sahəsinin beynəlxalqlaşdırılması üçün mühüm dəyişikliklərə səbəb ola
bilər. Belə ki, fond əlavə resurslara müraciət imkanı təmin etmək, birgə istehsalatı
dəstəkləmək, yeni bədii ideyalar qazandırmaq və yerli kinematoqrafiya siyasətlərinin
yaradılmasına yaxşı təsir etməklə bu sahəni dəstəkləyə bilər.
Digər bir problem ondan ibarətdir ki, Azərbaycan kifayət qədər inkişaf etmiş kino
sənayeləri ilə əhatə olunub (Rusiya, Türkiyə və müəyyən dərəcədə Gürcüstan). Bu
ölkələr bir tərəfdən onun üçün ilhamlandırıcı və hərəkətverici amil rolunu oynasa da,
digər tərəfdən rəqabət və bazarda dominantlıq probleminin meydana gəlməsi ilə
nəticələnir ki, bu problemin həlli üçün xüsusi siyasətlər tələb olunur.
3.7. SWOT (GZİT) Təhlil
Güclü tərəflər
>
Kino hökumətin prioritet sahələrindən biridir. Kino sənətinin inkişafına dair 10
illik plan qəbul olunub, bəzi sahələrdə (kino infrastrukturu, yeni qanunvericilik,
beynəlxalq bazarlara çıxış imkanı əldə etmək cəhdləri) tədricən irəliləyiş
müşahidə olunur. Bu, dəyişikliyə meylin olduğunu göstərir.
>
Hal-hazırda beynəlxalq miqyasda uğurla fəaliyyət göstərməyə çalışan,
kinematoqrafiya sahəsinə bədii ruh və yeni nəfəs gətirən kinematoqraflardan,
rejissorlardan və prodüserlərdən ibarət yeni nəsil yetişir.
>
İqtisadi problemlərin olmasına baxmayaraq, ölkənin neft sənayesi ilə əlaqədar
irihəcmli maliyyə resursları (dövlət və özəl) hələ də mövcuddur.
>
Azərbaycanın kinematoqrafiya sahəsinin inkişafını dəstəkləyən bir sıra mühüm
təşəbbüslər mövcuddur, sözügedən sahədə layihələrin və tədqiqatların həyata
keçirilməsi məqsədilə "British Council"ın gördüyü işlər və Avropa İttifaqının
Şərq Tərəfdaşlığı Mədəniyyət və Yaradıcılıq Proqramı çərçivəsində görülən
tədbirlər də onların sırasına daxildir.
Zəif tərəflər
>
Mədəniyyətin və mədəniyyət siyasətlərinin əhəmiyyəti haqqında ümumi təsəvvür
bədii özünüifadə azadlığı üçün əlverişli şəraitin yaradılması ilə deyil,
mədəniyyətin idarə edilməsi və təşkili ilə daha çox əlaqədardır.
>
Dövlət studiya sisteminə bir çox aspektlərdən nəzər yetirdikdə onun həqiqətən
də köhnəldiyi görünür. Məsələ yalnız bu sistem sahənin standart parametrlərə
cavab verməsinə və beynəlxalq mədəniyyət bazarları ilə rəqabət apara bilən
strukturların yaradılmasına mane olmasında deyil. Məsələ ondadır ki, ölçü,
daxili təşkiletmə baxımından olduqca köhnəlmiş sistem müasir və bahalı
texnologiyalara malik olmadığından onun sayəsində əhəmiyyətli nəticələrə nail
olmaq mümkünsüz hal alır.
>
Azərbaycanın kinematoqrafiya sahəsinə əlavə təcrübə, aşkarlıq və şəffaflıq
qazandıran müstəqil təşkilat və ya maliyyələşdirmə orqanı mövcud deyil.
17
Burada dövlət kinostudiyalarının, habelə, özəl sektorda çalışan
kinematoqrafların
və
prodüserlərin
inkişafına
zəmanət
verməklə
kinematoqrafiya sahəsində tarazlıq yarada bilən maliyyələşdirmə sistemi
mövcud deyil.
>
Yüksək keyfiyyətli və perspektivli təhsil və hazırlıq olmadan çiçəklənən və
rəqabətə davamlı kinematoqrafiya sənayesini yaratmaq mümkün deyil.
Azərbaycanın kinematoqrafiya sənayesini yüksək ixtisaslı mütəxəssislərlə təmin
etmək üçün mövcud təhsil müəssisələrində sözügedən sahə üzrə yenilənmiş
təhsil planı və texnoloji baza yoxdur.
>
Azərbaycanda yeni rəqəmsal ekranların sayı çox deyil və onlar əsasən Bakı
şəhərində yerləşdirilir, bu isə öz növbəsində ölkənin digər ərazilərində
audiovizual məzmundan istifadə imkanının son dərəcə məhdud olduğunu
göstərir.
>
Özəl sektor tərəfindən kinematoqrafiya sənayesinə investisiyaların
yatırılmasını stimullaşdıran (vergi güzəştləri, vergi sığınacağı, sponsorluq
haqqında qanunvericilik), kinematoqrafiya sahəsi üçün hazırkı dövlət
maliyyələşdirməsini şaxələndirən tədbirlər mövcud deyil.
>
Hal-hazırda Azərbaycan kinosunun beynəlxalq əlaqələri say etibarilə çox deyil.
Avropanın kino sənayesi maliyyə resurslarının cəlb edilməsinə, bazarların
yaradılmasına və satış ərazilərinin genişləndirilməsinə imkan verən birgə
istehsallara daha çox əsaslanır. Azərbaycanda beynəlxalq miqyasda tanınan,
kinematoqrafiya sahəsinin inkişafına təkan verən və beynəlxalq mütəxəssislərin
görüş yerinə çevrilən film festivalının təşkilinə zərurət vardır. Azərbaycanda
ölkəni xarici istehsallar üçün rəqabətə davamlı film çəkiliş meydançası
qismində təbliğ etmək məqsədilə fəaliyyət göstərən Film Komissiyası yoxdur.
Fürsətlər
>
Baltikyanı ölkələrin və ya Mərkəzi və Şərqi Avropa (CEE) ölkələrinin post-sovet
kinematoqrafiya sahəsində baş verən analoji dəyişikliklər ilə bağlı bir sıra
qabaqcıl təcrübə nümunələri və hadisələr mövcuddur. Onlardan təcrübə
mübadiləsi prosesində istifadə etmək və bəzi həll yollarını Azərbaycana
uyğunlaşdırmaq mümkündür. Şəxsi təcrübələrini bölüşmək və dəyişiklik
prosesinə yardımçı olmaq üçün həmin ölkələrdən ekspertləri və mütəxəssisləri
dəvət etmək olar.
>
Azərbaycanın kinematoqrafiya sahəsinin yenidən qurulmasına hazır olma
müasir tendensiyalarla ayaqlaşmaq və yeni infrastruktur yaratmaq imkanı
verir. Analoji konseptual əsasları və əsasnamələri nəzərdən keçirmək zərurəti
olmadıqda, sürətlə inkişaf edən rəqəmsal texnologiyaların yaratdığı
imkanlardan daha tez-tez istifadə oluna bilər.
>
Əməkdaşlıq əlaqələrinin qurulması olduqca əhəmiyyətlidir. Kinematoqrafiya
sənayesi dünya iqtisadiyyatının ayrılmaz tərkib hissəsidir və burada bazarın
ölçüsü mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ölçüsü böyük olmayan bazarların bütün
mümkün üsullarla əməkdaşlıq etməkdən başqa yolu yoxdur. Azərbaycan kinosu
birgə platformaların və proqramların yaradılması üçün bir sıra unikal
imkanlara malikdir. Qonşularla regional əməkdaşlıq bazarı genişləndirməyə və
yeni imkanlar yaratmağa, dəyişiklik prosesində analoji təcrübəyə malik ölkələr
(Mərkəzi və Şərqi Avropa, Baltikyanı ölkələr) ilə əməkdaşlıq isə təcrübə