55
Tədqiqatçılar ən müxtəlif adamlar tərəfindən söylənilən və bir-birinə oxşar olan
hadisə və əhvalatların doğruluğunu göstərən xeyli sayda faktik material tapmışlar.
Danışılan söz-söbətlərin gerçəkliyinə inanmaq üçün faktlara söykənən sübutlardan yaxşı
heç nə ola bilməz.
Şəkil 58. «Sükut zonası»nda aşkar olunmuş xarabalıq (qədim rəsədxananın
qalığı)
56
«Sükut zonası»nda daha bir müəmma, sirr vardır. Belə ki, burada son dərəcə
böyük daşlardan qurulan naməlum təyinatlı inanılmayacaq dərəcədə qədim tikilidən ibarət
çox qədim kompleksin xarabalığı onu görənləri heyrətə salır. Artıq xeyli vaxtdır ki,
xarabalığın sirr və müəmmaları üzərində çoxlu arxeoloq və tarixçi baş sındırır. Arxeoloqlar
tərəfindən səhrada tapılmış xarabalıq sadəcə köhnə tikilinin viranə qalığı kimi deyil, daşdan
ərsəyə gətirilmiş əzəmətli bir abidə olaraq qarşılanır. Əsrarəngiz xarabalıq işin həqiqi
kökünü axtarıb tapmağa kömək edə biləcək qiymətli bir dəlildir. Piramida xarabalığında
aşkara çıxarılan müəmmalı və anlaşılmaz daş barelyeflər əvvəllər olduğu kimi, indi də
keçmişdə baş verənlər haqqında min illərin sirrini səssiz-səmirsiz halda saxlamaqda
qalırlar. Onları ən müasir elmi metodlarla «danışdırmağa» çalışan, «ürəklərini boşaltmağa»
səsləyən alimlər hələlik elə bir nəticə əldə edə bilməmiş, qəti qərara gəlməmişlər. Demək
olar ki, ideal formada böyük daş kürələrin buraya kim tərəfindən və hansı məqsədlə
gətirilməsi, yoxsa onların birbaşa səhrada hazırlanması sualı özünün dəqiq cavabını
gözləyir.
Xarabalığın yaşını müəyyənləşdirmək hələlik araşdırıcılara müyəssər
olmamışdır. Alimlər çox böyük ölçüdə olan qurğunun yaşını ona görə indiyə qədər dəqiq
müəyyən edə bilməmişlər ki, daşlar ümumiyyətlə, heç bir ölçüyə gəlmir, tarixinin
qoyulmasına heç bir vəchlə tabe olmaq istəmir, necə deyərlər, onu təsvir etməyə qələm
acizdir. Buna görə «Tetis dənizi»nin daş abidəsi qalıqlarının yaşınının dəqiq
müəyyənləşdirilməsi alınmır. Yalnız çox böyük çətinliklərdən sonra güc-bəla ilə cəmi bir
neçə əlamət üzərində dayanmaq mümkün olmuşdur.
Şübhəsiz ki, xarabalığın yaşı bir neçə min il təşkil edir. Xarabalığın böyük
ehtimalla bir neçə min il bundan əvvəl tikilməsi haqqında olan fikir əksər araşdırıcılar
tərəfindən dəstəklənir. Alimlər irəli sürülən bütün fikirləri mühakimə edərək belə bir
nəticəyə gəlmişlər ki, xarabalıq çox uzaq zamanlarda tikilmiş nəhəng unikal astronomik
observatoriyanın (rəsədxananın) qalıqlarıdır. Araşdırıcılar aşkara çıxarılmış obyektin yalnız
rəsədxana kimi fəaliyyət göstrərdiyinə əmin olsalar da, fəqət elmin yetərincə inkişaf
etmədiyi və texniki imkanların həddən ziyadə məhdud olduğu bir dövrdə onun kimlər
tərəfindən və necə inşa edilməsi sualının qarşısında aciz qalır, heç bir dürüst cavab tapa
bilmirlər.
Həqiqətən çox uzaq dövrdə onun hansı məqsədlə, kimlər tərəfindən və necə
tikilməsi sualını cavablandırmaq çox çətindir. Aydındır ki, abidənin mükəmməlliyini
nəzərə aldıqda qədim dövrdə bu yerdə gec-gec rast gəlinən bulaqların qırağında məskən
salmış, elmli və yüksək mədəniyyətli olmasına görə seçilmiş, yaxşı təhsil almış, xüsusən
riyaziyyat, fizika və astronomiya kimi elmlərlə müfəssəl tanış olmuş, göy cisimlərini
diqqətlə müşahidə etmiş, parlaq ulduzlar barəsində hərtərəfli biliyə malik olmuş, uzaq
planetlərdən yer kürəsinə təşrif buyuran səmavi varlıqlar haqqında, göyün ənginliklərindən
uçub gələn ilahi məxluqlar barəsində ideyaya tərəfdar çıxmış bir xalq yaşadığı güman
edilir. Çünki mürəkkəb qurğunun müəmmalarla dolu bütün nişanə və xüsusiyyətlərini
dərindən təhlil etdikdə bu nadir yerdə nə vaxtsa məskunlaşmış primitiv adamlar tərəfindən
onun tikilməsi qətiyyən mümkün ola bilməzdi. Beləliklə, ecazkar meqalitik tikilini başa
gətirmək, onu inşa edə bilmək üçün kifayət qədər qabaqcıl biliklərə və inkişaf etmiş
57
texnologiyaya malik adamların burada olması və yaxud həmişəlik yaşaması, belə bir şeyin
mümkün olub-olmaması növbəti sual olaraq ortaya çıxır.
Aydındır ki, tarixi mənbələrdə verilən məlumatlara əsasən uzaq epoxalarda
müəmmalı diyarda yalnız primitiv hindi tayfaları məskunlaşa bilərdilər. Halbuki həmin
fikir daş abidənin möhtəşəmliyilə ziddiyyət təşkil edir, bir qədər əvvəl qeyd etdiyimiz kimi,
belə bir azman tikilini ibtidai tayfalar inşa edə bilməzdilər. Deməli, qeyd edilən ərazidə
tayfalardan savayı ağıllı məxluqlar olmuşlar. Həqiqətən bəzi arxeoloqlar hesab edirlər ki,
burada çox qədim zamanlarda hansısa başqa adamlar və yaxud digər dərrakəli varlıqlar
olmuş və çox gərgin fəaliyyət göstərmişlər. Ehtimal edilir ki, müasir geoloq və astronomlar
kimi onları da «Tetis dənizi» torpağına çoxlu miqdarda meteorit düşməsi hədsiz
maraqlandırmışdır. Əks təqdirdə astronomik rəsədxana yaradılması labüd olmazdı.
Şəkil 59. Kiniç Xanaab Pakalın (K’ihnich Janaahb Pakal). Mexiko şəhərində
Milli antropologiya muzeyində saxlanılır.
58
Şəkil 60. Palenke şəhərinin yaxınlığında yerləşən və «Kitabə məbədi»
adlandırılan baş piramida
Şəkil 61. İlan simasında olan Kukulkan. Drezden kodeksi (Codex Dresdensis –
mayyaların bizim günlərə qədər saxlanılmış və tədqiqatçılar tərəfindən tapılmış əlyazması
şəklində olan dörd kitabından biri). Drezden şəhərində Sakson dövlət və universitet
kitabxanasının kitablar muzeyində saxlanılır.
Şəkil 62. Mayya sivilizasiyasının keçmiş şəhəri olan və adı hərfən «yaşıl daşlar»
anlamına gələn Yaşçilan divarında Kukulkanın ilan simasında olan təsviri