47
böyük səs-küyə səbəb olur. Kütləvi informasiya vasitələrində verilən məlumata görə,
xoşagəlməz hadisələrin təkrarlanmasından hiddətlənən amerikanlar yalnız sonuncu
insidentdən sonra Meksika ərazisinin balaca bir parçasının raketləri niyə özünə çəkməsi,
onları fəlakətə sürükləməsi haqqında ətraflı məlumat əldə etmək qərarına gəlirlər. Paytaxt
Mexikodan rəsmi razılıq alındıqdan sonra Amerika Birləşmiş Ştatları hərbi idarəsi
uğursuzluqlar gətirən sahənin müəmmalı xüsusiyyətlərini dərindən və hərtərəfli öyrənmək
üçün xüsusi təyinatlı texniki mütəxəssislər qrupunu anlaşılmaz dərəyə göndərir. Ancaq
qrupun üzvləri məsələni cavablandırmaq əvəzinə bir xeyli yeni sualla ölkələrinə qayıdırlar.
«Sükut zonası»nı öyrənmək üçün yollanmış birinci ekspedisiya özünü öyə biləcək heç bir
ciddi kəşf etməyi bacarmamış, heç nə ilə yadda qalmamışdır.
«Sükut zonası»nın sirlərini təkcə amerikanlar dərk etməmişdilər. Artıq
meksikalılar da sehrli yeri tədqiq etməyə başlamışdılar. XX əsrin 70-ci illərinin axırlarında
Meksika hökuməti səhra tədqiqat kompleksinin tikilməsinə qərar vermişdir. Bundan ötrü
hökumətin qərarı ilə meksikalılar «zonanın» mərkəzində mükəmməl laboratoriyası olan
elmi şəhərcik saldılar və ona kiminsə təklifilə «Biosfer» adını qoydular. «Biosfer» çoxsaylı
və hərtərəfli tədqiqatlar aparmaq üçün yaradılmış bir baza düşərgəsidir. Elmi-tədqiqat
mərkəzi kimi fəaliyyətə başlayan şəhərciyin əsas məqsədi, onun qarşısında qoyulan başlıca
vəzifə qeyri-adi ərazinin özünəməxsus bitki və heyvan aləmini, bioloji həyatın qəribə
formalarını yerindəcə dəqiq öyrənməkdən və təəccüb doğuran paranormal hadisələrin baş
verməsi mexanizmlərini hərtərəfli aydınlaşdırmaqdan ibarət olmuşdur. Məsələn,
ultrabənövşəyi şüalanmanın həddən ziyadə yüksək olması, bitki və heyvanların belə
şüalanmaya uyğunlaşması mexanizmləri və digər məsələlər haqqında müfəssəl və dəqiq
məlumatlar verilməsi lazım gəlirdi.
Stansiyanın rəsmi olaraq güddüyü məqsəd «sükut zonası»nın bitki və
heyvanlarının qeyri-adi formalarının həyatını öyrənməkdən ibarət olsa da, ancaq orada
işləyən alimlərin həqiqətdə qarşılarında duran vəzifələrin xeyli geniş olduğu heç kimə sirr
deyildir. İstənilən halda «sükut zonası»nı öyrənməyə dəyər.
Lakin səhrada həqiqətdə naməlum şeylər olması haqqında şayələr orada aparılan
tədqiqatlardan daha tez yayılır. Meksikalı alimlər yerli sakinlərin şəhadət verdikləri halları
araşdırır, onların söylədikləri xəbərləri toplayır və öyrənir. Alimlərin sözlərinə görə, yerli
sakinlərin səbrlə dinlənilməsi, onlara diqqətlə qulaq asılması hadisələrin mümkün ola bilən
tərəfinə baxmağa imkan yaradır, tədqiqatın istiqamətini bildirməklə onlara çox kömək edir.
Sadə insanların danışdıqlarını qulaqardına vurmamaqla bərabər, hadisələrin necə baş
verdiyini məntiqi mülahizəyə söykənən tərzdə izah etmək lazım gəlir. Astroloq
(münəccim) və ufoloqlardan (gəlməşünaslardan) fərqli olaraq təbiətşünas alimlər qeyri-adi
dəyişikliklərin özlərinə də reallıqla yanaşmağı üstün tutur, birtərəfli mövqe tutmağın
əleyhinə çıxır, bütün anomal hadisələri imkan daxilində maddi səbəblərlə aydınlaşdırmağa
çalışırılar. Araşdırıcı kimi çalışan insanlar həmişə xalis faktlara söykənməyi üstün tutur,
reallıqlara arxalanmağı daha doğru yol hesab edir, çılpaq həqiqətləri əlində rəhbər tutur.
Beləcə bütün dünyadan alimlər, çox müxtəlif ölkələrindən olan mütəxəssislər həqiqəti
bilmək üçün bir-birinin ardınca «sükut zonası»na gəlməyə başlayır, ilk növbədə «Biosfer»ə
üz tutur, oraya baş çəkməli olurlar.
48
«Zonadakı» narahatlığı artıran daha bir şey buraya tez-tez «səmavi qonaqların»
təşrif buyurmasıdır. Qəribə zonanın vaxtaşırı olaraq aldığı «səmavi hədiyyələr» xüsusən
maraq doğurur. Buraya «göyün hədiyyələrinin» düşməsi tamamilə adi hadisədir. Bu
baxımdan «sükut zonası» bir neçə aspektdən qeyri-adi təsir bağışlayır. Odur ki, «səmavi
qonaqlar» ətrafında gəzən söz-söhbətlər və onlarla əlaqədar olan müzakurələr bir neçə
istiqamətdə özünü göstərir: 1) əraziyə meteoritlərin çox düşməsi; 2) ərazinin səmasında
işıqlanan dairə və kürələrin, həmçinin digər tanınmamış uçan obyektlərin tez-tez
görünməsi; 3) ərazidə vaxtaşırı olaraq yadplanetlilərin dolaşması, qəribə məxluqlarla,
insanabənzər varlıqlarla (humanoidlərlə) tez-tez kontaktların baş verməsi, onların adamlara
rast olması, hətta həyət-bacalara girərək yerli sakinlərlə ünsiyyət yaratması.
Hər şeydən öncə əraziyə meteoritlərin düşməsi maraq doğurur. Baş verənləri
yaxşı dərk edə bilməkdən ötrü meteoritlər haqqında qısaca da olsa məlumat vermək lazım
gəlir. Kosmik fəzada hərəkət edən və nisbətən kiçik ölçüdə olan bərk cisim meteor cismi
adlanır. Meteor cisminə bəzən Yerdə rast gəlinir. Günəş ətrafına dolanan meteor cisim
çoxluğu bir maddə təşkil edir. Günəş ətrafına dolanan kometlərdən və kiçik planetlərdən
balaca olan həmin maddəyə meteor maddəsi deyilir. Meteor maddəsi Yer atmosferi ilə
qarşılaşarkən ciddi dəyişikliklərə uğrayır. Odur ki, atmosferlə qarşılıqlı təsirdə olduğu
andan etibarən ona meteor deyilir. Yunanca meteora – atmosfer və göy hadisələri,
meteoros – göydə uçan, səmada süzən deməkdir.
Meteor maddəsinin yuxarı atmosferə daxil olması nəticəsində yaranan ionlaşma
meteor ionlaşması adlanır. Meteor ionlaşması aktiv (fəal) və passiv (qeyri-fəal) olmaqla iki
növə ayrılır. Əsasən buxar halında olan və dağınıq yerləşən meteor atomları hava
molekulları ilə toqquşduqda yaranan ionlaşma aktiv meteor ionlaşması adlanır. Ona başqa
sözlə fəal meteor ionlaşması da deyilir. Qalan hallarda proses passiv meteor ionlaşması
adlanır. Ona başqa sözlə qeyri-fəal meteor ionlaşması da deyilir. Meteor uçduqdan sonra
başlanğıc diametri bir neçə metr, uzunluğu isə bir neçə on kilometr olan iz qalır. Buna
meteor ionlaşmasının izi deyilir.
Meteor cisimləri olan bərk hissəciklər atmosferə daxil olduqda başlanğıc
kütləsini itirməyə başlayır. Bu zaman işıqlanma baş verir və onların ionlaşmış izi yaranır.
Həmin hadisə atmosferin yuxarı qatlarında baş verir. Çox parlaq olmayan meteor qəflətən
yaranıb, gecə göyündə sürətlə hərəkət edən və sönən ulduz kimi müşahidə olunduğundan
«uçan ulduz» da adlanır. Komet nüvələrinin parçalanmasından dəstə yaranır ki, ona meteor
dəstəsi deyilir. Bütün meteorlar iki qrupa bölünür: 1) sel meteoru; 2) sporadik meteor.
Əksər hallarda meteor cismi qalığının Yer atmosferində parçalanmasından sonra
seli xatırladan bir hadisə müşahidə edilir. Buna meteor seli, yaxud meteorlar çoxluğu
deyilir. Bəzən seli törədən meteor dəstəsinin özü də meteor seli adlanır. Meteor selinin
başlıca xüsusiyyəti meteor dəstəsinin Yerlə rastlaşarkən onun atmosferində yaranmasıdır.
Meteor seli hər il, yaxud bir neçə ildən sonra eyni gündə müşahidə olunur. Davam etməsi
müddətinə görə meteror seli iki növə ayrılır: qısamüddətli və uzunmüddətli. Yaranan
parçaların sayına görə meteorun daha iki növü ayırd edilir: sıx və seyrək. Əgər parçaların
sayı dəqiqədə 1000-dən çox olarsa, buna sıx meteor deyilir. Onların sayı 1000-dən az
olarsa, seyrək meteor adlanır. Qısamüddətli və sıx meteor selinə meteor yağışı deyilir.
Meteor yağışı zamanı ionlaşmanın güclü artması müşahidə edilir.