Sükut zonası Şahin Böyükağa oğlu Əlibəyli Zone of silence
Yüklə 3,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
59
Şəkil 63. Meksikanın Yukatan yarımadasının şimalında yerləşən, mayya tayfalarının siyasi və mədəni mərkəzi hesab edilən Çiçen-İtsa adlı müqəddəs şəhərdə Kukulkanın ağzı açıq halda olan təsviri
Şəkil 64. Kukulkan piramidası
Ancaq burası da var ki, arxeoloq və tarixçilərə belə tapmacaları təkcə «sükut zonası» vermir. İri daşlardan qayrılmış qədim tikinti Meksika torpağının bu günkü insanlarına edilən bəxşişlərdən yalnız biridir. Qeyd edək ki, Şimali Amerikanın cənub-qərb hissəsində yerləşən dövlətdə «sükut zonası» kimi səmaya daha çox bağlı «hədiyyələr» xeyli saydadır. Məsələn, Palenke (Palenque) şəhərinin yaxınlığında yerləşən baş piramida qədim dövrdən müasir insanlara qalan qeyr-adi abidələrdən biridir. Palenke Meksikanın Çyapas ştatının şimal-şərqində mayyaların böyük şəhərinin xarabalığının şərti adıdır, III– VIII əsrlərdə mayyaların siyasi və mədəni mərkəzi, Baakul çarlığının paytaxtı olmuşdur. Mayyaların Baakul çarlığının 615-ci ilin iyulundan 683-cü ilin avqustuna kimi hökmdarı olmuş və çox vaxt Böyük Pakal kimi tanınmış Birinci Kiniç Xanaab Pakalın (K’ihnich Janaahb Pakal) məqbərəsi üzərində onun oğlu və davamçısı İkinci Kan Balam tərəfindən qurulan abidə «Kitabə məbədi» adlandırılmışdır. Mayya sivilizasiyasının klassik dövründə qəbirüstü abidə qismində salınmış arxitektur tikilinin divarlarındakı yazılar ona belə bir adın verilməsinə gətirib çıxarmışdır. Bildiyimiz kimi, kitabə hər hansı bir materialın, xüsusən daşın, metalın, ağacın, həmçinin binanın qapısının, abidənin və sairənin üzərində yazılmış (həkk olunmuş) və yaxud qazılmış qədim yazıya, məbəd isə hər hansı dində ibadətxanaya (ibadətgaha) deyirlər. Cəmi üç daş plitka üzərində 617 ieroqlif vardır ki, 60
onların böyük hissəsi bu gün artıq oxunmuşdur. «Kitabə məbədi» 24 metr hündürlüyündə doqquz səviyyədən ibarət olan bir piramidadır. Piramidanın nərdivanı dörd platformaya bölünür ki, onlarda 5 pilləkən seksiyası yerləşir. Birinci seksiyada 9, ikinci və üçüncüdə 19, dördüncüdə 13 və beşincidə 9 pilləkən vardır. Pilləkənlərin summar miqdarı 69-a bərabərdir. Piramidanın səkkizinci pilləkəninin səthində beş girişi və üç otağı olan tikili vardır. Otaqlardan birində daş plitənin altında gizli tunel aşkar olunmuşdur. Tunel Kiniç Xanaab Pakalın məzarına aparır. Hökmdarın qəbri tağlı tavanı, təxminən yeddi metr hündürlüyündə, doqquz metr uzunluğunda və dörd metr enində olan bir zaldan ibarətdir. Divarlarını gipsdən düzəldilmiş doqquz heykəl bəzəyir. Mayya tayfasının bacarıqlı və məharətli ustaları tərəfindən bizim eranın VI–VIII əsrlərində inşa edilmiş piramidada aparılan qazıntılar zamanı 1952-ci ildə sarkofaqlı sərdaba aşkara çıxarılmışdır. Sarkofaqın daş qapağı Pakalın dirilməsi və onun yeraltı dünyadan azad olunması səhnələri ilə bəzədilmişdir. Qapaqda mayyaların baş allahı Kukulkan təsvir edilmişdir. Tarixi nöqteyi-nəzərdən hər şeyin yaxşı təsir bağışladığı etiraf edilməlidir, lakin Kukulkanın kosmik gəminin idarəetmə pultunun arxasında əyləşməsi istər-istəməz yeni suallar doğurur. Çoxlu sayda meksikalı tarixçi alim qeyri-adi təsviri məhz belə identifikasiya etmişdir. Təkcə təsvirin özü deyil, eyni zamanda müasir meksikalıların əcdadlarının, ulu babalarının miras qoyduğu çoxsaylı mif və əfsanələrin hərtərəfli araşdırılması tədqiqatçıları belə fikrə gəlməyə təhrik etmişdir. Bütün bunlar baş allah Ketsalkoatlın göydən gəlişi haqqında formalaşmım rəvayətlərə tamamilə fərqli aspektdən bir daha yenidən baxılmasını tələb edir.
(konkistin) başlanğıc dövründə Meksikada yaradılmış astek kodeksləri qrupundan olan «Malyabekiano kodeksi» («Codex Magliabechiano») adlı kitabda Ketsalkoatlın təsviri
Ketsalkoatl qədim Amerika allahının nauatl dilində adıdır, astek panteonunun və Mərkəzi Amerikanın digər sivilizasiyaları panteonlarının baş allahlarından biridir. Astek dilində «Quetzalcoatl» sözü hərfi tərcümədə «qanadlı ilan» deməkdir. İnanca görə, asimandan, göyün əlçatmaz yerlərindən enmiş Ketsalkoatl asteklərə öz dövlətlərinin paytaxtını Teskoko gölündəki adalardan birində salmaları üçün göstəriş vermişdir. Orada kaktus üzərində oturan qartal (qaraquş) caynaqlarında bir ilan tutmuşdur.
61
Paytaxt Mexikonun yaxınlığında Tula şəhərindəki piramidanın zirvəsində dayanan giqant heykəllər (nəhəng abidələr) də müasir kosmonavtlar tərəfindən aydın görünür. Bizim eranın IX əsrində toltek tayfaları tərəfindən bu şəhərin əsası qoyulmuşdur. Bizim eradan əvvəl XIII–XIV əsrlərdə ölkənin cənubunda yaşayan və meksikalıların daha qədim əcdadlarından sayılan olmeklərin də böyük ehtimalla başqa aləm və planetlərdən gəlmələrlə əlaqədə olduğu iddia edilir. Həmin yerlərdə qəribə məxluqların daşdan düzəldilmiş və bir neçə ton çəkisi olan başlarının tapılması, onların skafandrdakı insan sifətini xatırlaması bu barədə ancaq birmənalı danışmağa, tamamilə aydın şəkildə fikir yürütməyə imkan verir. Bizim eranın ilk minilliyində asteklərin ata- babaları tərəfindən salınmış Teotiuakan kimi nəhəng şəhərdə ölülərin giqant küçəsi elə bu barədə olan söhbəti davam etdirməyə çağırır.
Şəkil 67. «Ölülər küçəsi» və Günəş piramidasına aparan yolun Ay piramidası tərəfdən görünüşü
«Ölülər küçəsi» cənubdan şimala doğru Ay piramidasına tərəf ideal şəkildə uzanmışdır. Ay piramidası Teotiuakan şəhərində ölçüsünə görə Günəş piramidasından sonra ikinci yerdə dayanan bir tikilidir. Bizim eranın 100-cü və 500-cü illəri arasında qədim hindilər müasir Mexiko- Sitidən təxminən 40 kilometr aralıda Teotiuakan şəhərini saldılar. Həmin vaxt Teotiuakan özünün 15 monumental piramidası və nəhəng ticarət meydanı ilə Avropanın istənilən şəhərindən böyük olmuşdur. 200 000 nəfər əhalinin məskunlaşdığı şəhərin sahəsi təxminən 13 kvadrat kilometr təşkil etmişdir. Asteklər öz paytaxtları Tenoçtitlanın əsasını qoymazdan 700 il qabaq Teotiuakan şəhəri salınmışdılar. Ay piramidası Teotiuakan şəhərinin şimal hissəsində yerləşir və öz konturlarına görə Serro-Qordonu təkrarlayır. Piramidanın adı bəzi hindi ləhcələrinə «müdafiə daşı», «qoruyucu daş» və yaxud «ana» kimi tərcümə olunmuşdur. Ay piramidasının altında daha
Yüklə 3,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|